Αυτές τις μέρες πριν από 27 χρόνια (25-31 Ιανουαρίου 1996) σημειώθηκε η κορύφωση της κρίσης των Ιμίων που παρ’ ολίγον να καταλήξει σε πολεμική σύγκρουση Ελλάδας – Τουρκίας με ολέθριες ίσως συνέπειες και για τις δύο χώρες.

Το γεγονός ότι δεν κατέληξε οφείλεται στη σωφροσύνη του τότε πρωθυπουργού – που μόλις είχε αναλάβει την εξουσία – Κ. Σημίτη και στον ρόλο που μπόρεσαν διαμεσολαβητικά να διαδραματίσουν οι Ην. Πολιτείες (πρόεδρος Μπιλ Κλίντον και υφυπουργός Εξωτερικών Ρ. Χόλμπρουκ).

Η κρίση ξεκίνησε ως γνωστόν από το μάλλον φαινομενικά ασήμαντο γεγονός-ατύχημα (;): την προσάραξη του τουρκικού πλοίου «Φίγκεν Ακάτ» στη μικρή Ιμια και με το ποια χώρα θα προσέφερε βοήθεια (ρυμουλκά κ.λπ.) για τη διάσωσή του.

Τελικά τη βοήθεια ως έπρεπε προσέφερε η Ελλάδα, αλλά τα όσα ακολούθησαν έφεραν την κατάσταση στο χείλος του πολέμου, ενώ άνοιξε από πλευράς Τουρκίας το θέμα των «γκρίζων ζωνών» στο Αιγαίο.

Ωστόσο η κρίση των Ιμίων θα μπορούσε να μην είχε συμβεί εάν μια σειρά από ενέργειες ή παραλείψεις δεν είχαν λάβει χώρα ανεύθυνα ή σχεδιασμένες ίσως. Ενέργειες και παραλείψεις που οδηγούν σε σημαντικά διδάγματα:

Πρώτον, η εξωτερική πολιτική δεν μπορεί, δεν πρέπει να ασκείται από ανεύθυνους τοπικούς άρχοντες, «ανησυχούντες πολίτες», αστυνομικούς διευθυντές, ιερείς και άλλους. Η εξωτερική πολιτική (και κάθε πολιτική άλλωστε) θα πρέπει να ασκείται θεσμικά και υπεύθυνα από τη δημοκρατικά εκλεγμένη πολιτική ηγεσία.
Γιατί η κρίση των Ιμίων προσέλαβε τις εκρηκτικές διαστάσεις της την 25η Ιανουαρίου 1996 (έναν μήνα μετά τη προσάραξη) όταν ο δήμαρχος Καλύμνου με ορισμένους άλλους αποφάσισαν ιδία πρωτοβουλία και χωρίς καμιά προσυνεννόηση να υψώσουν την ελληνική σημαία στη μικρή Ιμια. Βεβαίως νωρίτερα (29 Δεκεμβρίου 1995) η Τουρκία είχε αμφισβητήσει την ελληνική ιδιοκτησία – κυριαρχία των Ιμίων, αλλά αυτό ήταν μείζον ζήτημα για αντιμετώπιση από την υπεύθυνη κυβέρνηση της χώρας. Και η Τουρκία αντέδρασε βέβαια στην ελληνική ενέργεια.

Δεύτερον, τα μαζικά μέσα επικοινωνίας (ΜΜΕ) δεν μπορούν «να ασκούν ή επιβάλλουν» πολιτική, πολύ περισσότερο εξωτερική πολιτική. Ο ρόλος τους είναι να πληροφορούν, να κριτικάρουν, να εκφράζουν απόψεις. Η κλιμάκωση της κρίσης σημειώθηκε όταν τούρκοι δημοσιογράφοι της «Χουριέτ» με τηλεοπτικό συνεργείο κατέβασαν την ελληνική σημαία και ύψωσαν την τουρκική στη μικρή Ιμια.

Ενέργεια που δικαίως αποτελούσε αιτία πολέμου για την ελληνική πλευρά (πολύ περισσότερο που η τουρκική ενέργεια θεωρήθηκε ως κατευθυνόμενη). Ενώ από την άλλη μεριά ο απόπλους του ελληνικού στόλου από τν ναύσταθμο Σαλαμίνας γινόταν σε απευθείας μετάδοση από τα ελληνικά τηλεοπτικά δίκτυα! Σοβαρή πολεμική επιχείρηση.

Τρίτον, ανεξάρτητα από το εάν κάποια γεγονότα ήταν στημένα  ή μη (από πλευράς Τουρκίας, κυβέρνησης Τσιλέρ) ως (δήθεν) ατυχήματα ή ιδιωτικές πρωτοβουλίες, το γεγονός είναι ότι δεν υπήρχαν δίαυλοι και δυνατότητες επικοινωνίας μεταξύ των δύο κυβερνήσεων σε πολιτικό επίπεδο. Εάν υπήρχαν, ίσως είχε αποφευχθεί η κλιμάκωση (και ίσως είχε αποφευχθεί και η απώλεια ανθρώπινων ζωών, των τριών ελλήνων αξιωματικών του Ναυτικού). Το δίδαγμα προφανές για τη σημερινή ένταση.

Τέταρτον, η ανάγκη ενός ισχυρού έντιμου διαμεσολαβητή (honest broker) μεταξύ Ελλάδας – Τουρκίας πιστοποιήθηκε από τον αποφασιστικό ρόλο που διαδραμάτισαν τότε οι ΗΠΑ στην αποτροπή του πολέμου. Ρόλο που δεν μπορούν ή ενδεχομένως δεν θέλουν να παίξουν σήμερα (και που θα έπρεπε να αναλάβει η ΕΕ εάν μπορούσε).

Η κρίση των Ιμίων μπορεί ενδεχομένως (δεν το γνωρίζουμε με βεβαιότητα) να ήταν μια σκηνοθετημένη κίνηση από πλευράς Τουρκίας προκειμένου να θέσει επίσημα (όπως έκανε με τη ρηματική διακοίνωση της 29ης Ιανουαρίου 1996) το ζήτημα των γκρίζων ζωνών. Αλλά 27 χρόνια μετά προσφέρει χρήσιμα διδάγματα.

*Ο καθηγητής Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του ΕΛΙΑΜΕΠ

Headlines