Πόλεμος στην Ουκρανία: Η επόμενη φάση θα είναι η πιο σκληρή – Ποιο θα είναι το θέατρο των μαχών

Για τη μεγάλη μάχη προετοιμάζονται Ρώσοι και Ουκρανοί, καθώς ο χειμώνας έχει φτάσει πλέον στο μέσον του. Μπορεί προς το παρόν η γραμμή οριοθέτησης να παραμένει σχετικά σταθερή, υπάρχουν όμως ήδη τα σκιρτήματα των μελλοντικών συρράξεων, με τη μορφή αυξημένων βομβαρδισμών και εντατικών προετοιμασιών. Και σύμφωνα με ρεπορτάζ του Guardian, το πιθανότερο είναι ότι η επόμενη φάση του αιματηρού πολέμου που σύντομα θα συμπληρώσει έναν ολόκληρο χρόνο, θα είναι και η πλέον σκληρή.

Η βρετανική εφημερίδα ήρθε σε επαφή με ουκρανούς στρατιωτικούς που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των μαχών, αλλά και με ειδικούς που ανέλυσαν τόσο την παρούσα κατάσταση των δυο στρατοπέδων, όσο και τις πιθανές εξελίξεις των επόμενων μηνών.

Η δύσκολη φάση του πολέμου

Ο Βιτάλι, ένας έμπειρος λοχίας από την 56^η ταξιαρχία μηχανοκίνητου πεζικού της Μαριούπολης, υποστήριξε ότι αν και οι βομβαρδισμοί των Ρώσων έχουν αυξηθεί τις τελευταίες ημέρες γύρω από την Χουλιαίπολη, όπου βρίσκεται, δεν τολμούν να στείλουν το πεζικό τους πέρα από τη γραμμή οριοθέτησης «επειδή φοβούνται». Ωστόσο, αναγνωρίζει ότι η κατάσταση πρόκειται να αλλάξει, όχι μόνο εξαιτίας των ήδη αυξημένων επιθέσεων, αλλά και επειδή μέσα στους επόμενους μήνες, μία από τις δυο πλευρές θα αναγκαστεί να επιχειρήσει να κερδίσει έδαφος εφορμώντας. Τότε θα έρθει και η πιο δύσκολη φάση του πολέμου.

Μέχρι τότε και οι δυο πλευρές ενισχύουν τις άμυνές τους. Οι άνδρες του Βιτάλι θωρακίζουν τα καταφύγιά τους, ενώ στην άλλη πλευρά της γραμμής οριοθέτησης οι Ρώσοι δημιουργούν ναρκοπέδια, χαρακώματα, παγίδες για τανκ και σειρές από μικρές τσιμεντένιες πυραμίδες που είναι γνωστές ως «δόντια του δράκου».

Συνολικά, οι εργασίες των Ρώσων στοχεύουν στη δημιουργία δυο επιπλέον γραμμών άμυνας. Η μία έχει στόχο την προστασία μιας σιδηροδρομικής γραμμής, μέσω της οποίας μεταφέρουν εφόδια από τη Ρωσία, αλλά και από την υπό ρωσική κατοχή Μελιτούπολη. Η δεύτερη – και ισχυρότερη – επιχειρεί να προστατεύσει τη χερσόνησο της Κριμαίας.

Ρωσικές προετοιμασίες

Λιγότερο σαφείς είναι οι κινήσεις που κάνουν οι Ρώσοι για να προετοιμαστούν για επίθεση. Οι Ουκρανοί τους παρακολουθούν προσεκτικά μέσα από drones, δορυφόρους και κατασκόπους, και γνωρίζουν ότι μεταφέρουν στα ανατολικά μηχανοκίνητες μονάδες από την Κριμαία. Αναζητούν ενδείξεις κρυφής μεταφοράς εξοπλισμού προς τη γραμμή οριοθέτησης κοντά στη Χουλιαίπολη, και έχουν παρατηρήσει ότι οι στρατιώτες που μετακινούνται δεν είναι αποκλειστικά νεοσύλλεκτοι, αλλά περιλαμβάνουν έμπειρους και σκληρούς πεζοναύτες.

Την ίδια στιγμή, ο ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν προσανατολίζει την οικονομία της χώρας προς την κάλυψη των αναγκών του πολέμου και την απόκτηση νέων τανκς και πυραύλων. Επιπλέον, έχει ορίσει νέο αρχηγό στο γενικό επιτελείο στρατού, τον Βαλέρι Γκερασίμοφ, μια κίνηση που για πολλούς αναλυτές δείχνει ότι ετοιμάζεται για μεγάλο χτύπημα.

Δύσκολες εξισώσεις

Μέχρι στιγμής, ο πόλεμος στην Ουκρανία μπορεί να χωριστεί σε δυο φάσεις. Η πρώτη ξεκινά με την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας και λήγει με την ανακατάληψη της Χερσώνας από τον ουκρανικό στρατό. Η δεύτερη είναι ο τρέχων πόλεμος φθοράς που διεξάγει η Ρωσία με την καταστροφή κρίσιμων ουκρανικών υποδομών. Τώρα μένει να ξεκινήσει η τρίτη φάση, μια μεγάλης έντασης μάχη με στόχο την κατάκτηση αποφασιστικού πλεονεκτήματος και την ταυτόχρονη χρήση όλων των διαθέσιμων μέσων – από το πεζικό και το πυροβολικό, μέχρι την αεροπορία και δυνητικά το ναυτικό. Ο Guardian υπογραμμίζει ότι θα είναι η πρώτη φορά που ο πλανήτης θα δει τέτοιου μεγέθους μάχες, μετά τον πόλεμο Ιράν-Ιράκ στη δεκαετία του ’80. Όσο για την Ευρώπη… η τελευταία φορά ήταν ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος.

Ακόμη, η βρετανική εφημερίδα τονίζει ότι ήδη ο πολύμηνος πόλεμος πιθανότατα είχε μεγαλύτερο ανθρώπινο κόστος από τον πόλεμο στη Βοσνία με τους 100.000 νεκρούς, με τις μυστικές υπηρεσίες της Νορβηγίας να κάνουν λόγο σχεδόν για διπλάσιες απώλειες.

Η μεγάλη μάχη που αναμένουν στρατιώτες και αναλυτές δεν θα είναι εύκολη υπόθεση. Τα στρατιωτικά εγχειρίδια αναφέρουν ότι η επιτιθέμενη δύναμη πρέπει να έχει τουλάχιστον τριπλάσια ισχύ για να επικρατήσει, ενώ με τα δεδομένα των εξοπλισμών του 21^ου αιώνα ενδέχεται ακόμη και αυτός ο αριθμός να υποτιμά τις πραγματικές ανάγκες. Η κατασκοπεία μέσω drones και δορυφόρων επιτρέπει στον αμυνόμενο να αποτρέψει τον αιφνιδιασμό και να εξαλείψει σχεδόν την απειλή με πολλαπλά πυραυλικά χτυπήματα, πριν η άλλη πλευρά προλάβει καλά-καλά να εξαπολύσει την επίθεσή της.

Πλεονεκτήματα

Εδώ είναι και το μεγάλο πλεονέκτημα της Ουκρανίας, που έχει στη διάθεσή της πιο προηγμένα drones και τεχνολογίες, αλλά και πιο ακριβείς πυραύλους: το αμερικανικής κατασκευής σύστημα Himars.

Από την πλευρά της, η Ρωσία μπορεί να αποκτήσει το αριθμητικό πλεονέκτημα χάρη στον πληθυσμό της, όμως δεν είναι βέβαιο ότι μπορεί και να εξοπλίσει μεγάλο αριθμό στρατιωτών. Σύμφωνα με τον Guardian υπάρχουν ενδείξεις ότι το Κρεμλίνο κάνει οικονομίες στη χρήση ρουκετών και βομβών και ότι οι ανανεωμένες της δυνάμεις θα είναι γενικώς μια… φθηνότερη εκδοχή των αρχικών.

Ακόμα κι έτσι, οι αριθμοί έχουν τη σημασία τους. Και είναι ένας από τους λόγους που οι ουκρανικές δυνάμεις θέλουν απελπισμένα να πάρουν την πρωτοβουλία και να χτυπήσουν πρώτες. Ωστόσο, ούτε εκείνες έχουν τα μέσα που θα τους επέτρεπαν να το κάνουν άμεσα.

Καθυστερήσεις και αδύναμα σημεία

Αν και οι νατοϊκοί σύμμαχοι της Ουκρανίας συμφώνησαν να προσφέρουν στη χώρα πιο προηγμένα όπλα και συστήματα, αλλά και τα πολυσυζητημένα πια Leopard 2, τα γερμανικής κατασκευής τανκς, απαιτούνται τουλάχιστον μερικοί μήνες μέχρι ο εξοπλισμός να φτάσει στη χώρα και, κυρίως, σε εκπαιδευμένα χέρια που πρέπει εντωμεταξύ να μάθουν πώς να τον χρησιμοποιούν. Ήδη, περίπου 20.000 ουκρανοί στρατιώτες – δηλαδή περίπου το 1/10 του αρχικού όγκου των ουκρανικών στρατευμάτων στην έναρξη του πολέμου – έχουν εκπαιδευτεί σε χώρες του ΝΑΤΟ και ο αριθμός αυτός αναμένεται να εκτοξευτεί ήδη από τους πρώτους μήνες του 2023.

Οι Ουκρανοί πιθανότατα θα αναζητήσουν για το χτύπημά τους το αδύναμο σημείο των ρωσικών γραμμών, το οποίο κατά τον Guardian θα μπορούσε να είναι στα ανατολικά και συγκεκριμένα στο Λουχάνσκ, όπου οι στρατιώτες είναι πιο εξαντλημένοι και το ηθικό τους έχει καμφθεί.

«Πιστεύω πως η ουκρανική ηγεσία του στρατού θα μείνει πιστή στην προσέγγιση της ταυτόχρονης προετοιμασίας των δυνάμεων στο πεδίο για πιθανές επιχειρήσεις σε διαφορετικές κατευθύνσεις, και τελικά θα χτυπήσει εκεί που οι συνθήκες είναι πιο ευνοϊκές», δήλωσε στον Guardian ο Ολέξιι Μελνίκ, ένας εκ των διευθυντών διεθνών σχέσεων και προγραμμάτων ασφαλείας στη δεξαμενή σκέψης Razumkov Centre στο Κίεβο.

Υπάρχουν τρία μέτωπα στα οποία μπορούσαν να διεξαχθούν αυτές οι μάχες στους επόμενους μήνες, καθένα εκ των οποίων επηρεάζει τα υπόλοιπα με διάφορους τρόπους. Μια επίθεση σε ένα από τα μέτωπα θα μπορούσε να λειτουργήσει ως αντιπερισπασμός για ένα μεγαλύτερο χτύπημα σε κάποιο άλλο σημείο ή θα μπορούσε να έχει στόχο απλώς την επαρκή αποδυνάμωση του αντιπάλου, ώστε να μην μπορέσει να εξαπολύσει επίθεση.

Ανατολικά

Τα μέτωπα του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ, όπου πραγματοποιήθηκαν και οι πιο σκληρές μάχες των περασμένων μηνών, έχουν και τις μεγαλύτερες πιθανότητες να γίνουν το θέατρο των ανοιξιάτικων επιχειρήσεων.

Για τον Πούτιν, η επικράτηση στα ανατολικά είναι ζήτημα τιμής, αφού μια από τις δικαιολογίες που πρόβαλε για να εισβάλει στην Ουκρανία ήταν η «γενοκτονία» σε βάρος των ρωσόφωνων της περιοχής, ενώ η αποτυχία του να καταλάβει ολόκληρη την επικράτεια των δυο επαρχιών είναι ντροπιαστική.

Για την Ουκρανία, οι μάχες στα ανατολικά βγάζουν νόημα από άποψη τακτικής. Κατά πάσα πιθανότητα, ένα από τα πιο αδύναμα σημεία για τις ρωσικές άμυνες είναι το Λουχάνσκ, όπου οι Ουκρανοί πιέζουν αδιάκοπα γύρω από την πόλη Κρεμίνα με στόχο να μπλοκάρουν τις εφοδιαστικές αλυσίδες των Ρώσων στο Λουχάνσκ και στο βόρειο Ντονέτσκ.

Νότος

Αν τα ανατολικά είναι πιο πρόσφορα για τη μεγάλη μάχη, ο Νότος είναι που μπορεί να κρίνει ολόκληρο τον πόλεμο. Είτε επιτεθούν στο Λουχάνσκ είτε όχι, κάποια στιγμή στη διάρκεια του έτους οι ουκρανικές δυνάμεις θα πρέπει να στραφούν προς τα νότια, με την ελπίδα να απελευθερώσουν τις επαρχίες της Χερσώνας και της Ζαπορίζια – και τελικά την Κριμαία. Η διαδρομή τους θα μπορούσε να περάσει γύρω από τη Χουλιαίπολη με κατεύθυνση τη Μελιτούπολη.

Πιο τολμηρή θα ήταν μια επίθεση μέσα από το νερό, μέσα από το Δνείπερο με στόχο τη Χερσώνα. Ήδη οι ειδικές δυνάμεις των δυο κρατών παλεύουν για τον έλεγχο των νησιών στις εκβολές του ποταμού.

Επιπλέον, εκτιμάται ότι οι Ουκρανοί αναπτύσσουν τις δικές τους αμφίβιες ειδικές δυνάμεις, ενώ οι ΗΠΑ έχουν εντάξει στο τελευταίο εξοπλιστικό πακέτο τους ποταμόπλοια που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο πεδίο του Δνείπερου.

Ο Νότος, όμως, προσφέρει και στη Ρωσία ευκαιρίες για αιφνιδιασμό – πράγμα που οι Ουκρανοί γνωρίζουν καλά. Αξιωματούχος των ουκρανικών μυστικών υπηρεσιών δήλωσε στον Guardian ότι οι Ρώσοι θα μπορούσαν να πιέσουν στα ανατολικά της Χουλιαίπολης, ανάμεσα στα μέτωπα της Ζαπορίζια και του Ντονέτσκ, σε μια περιοχή που λέγεται Βελίκα Νοβοσίλκα. Πρόκειται για μια προνομιακή θέση που, σε περίπτωση που καταφέρουν να την καταλάβουν, μπορούν να προχωρήσουν προς τον βορρά και από εκεί να περικυκλώσουν τα ουκρανικά στρατεύματα στο Ντονέτσκ.

Βορράς

Αν και είναι γνωστό ότι οι Ρώσοι εκπαιδεύουν στρατιώτες στη Λευκορωσία, οι περισσότεροι στρατιωτικοί αναλυτές θεωρούν απίθανη άλλη μια επίθεση από τα βορρά, έπειτα από την εμπειρία του Φεβρουαρίου του 2022. Η συσσώρευση στρατευμάτων στη Λευκορωσία, ενδέχεται να είναι μια απόπειρα παραπλάνησης του Κιέβου, με στόχο μερίδα των ουκρανών στρατιωτών να μεταβούν στα βόρεια, μειώνοντας τις άμυνες στα ανατολικά και τα νότια της χώρας. Μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι τα ρωσικά στρατεύματα ετοιμάζονται για χτύπημα, αφού κάτι τέτοιο θα απαιτούσε διαφορετική διοικητική δομή.

Επιπλέον, ο αυταρχικός ηγέτης της χώρας, Αλεξάντερ Λουκασένκο, έχει ανακοινώσει κοινές ασκήσεις με τις ρωσικές δυνάμεις και έχει απειλήσει ανοιχτά την Ουκρανία, όμως θα ερχόταν αντιμέτωπος με ισχυρές αντιδράσεις στο εσωτερικό του πληθυσμού και του στρατού του αν επεδίωκε να ρίξει τη χώρα του σε έναν πόλεμο με την Ουκρανία.

Σε τι ελπίζουν οι Ουκρανοί;

Το χειρότερο, ίσως, είναι ότι ακόμη και η πιο επιτυχημένη επίθεση δεν είναι αρκετή για να τελειώσει τον πόλεμο. Οι Ουκρανοί, έπειτα από τις κτηνωδίες που βίωσαν δεν έχουν σκοπό να παραδοθούν, ενώ ο Πούτιν έχει καταστήσει τη νίκη ζήτημα υπαρξιακής σημασίας για το καθεστώς του.

Ωστόσο, οι μάχες των επόμενων μηνών θα παίξουν αποφασιστικό ρόλο για το μέλλον της σύγκρουσης. Η επιτυχία ή η αποτυχία της Ουκρανίας θα επηρεάσει τη στάση των υποστηρικτών της, που είναι και εκείνοι που προσφέρουν στο Κίεβο το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα με τις προμήθειες προηγμένου εξοπλισμού.

Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της Μόσχας, από την άλλη, είναι ο τεράστιος πληθυσμός από τον οποίο μπορεί να αντλήσει στρατιώτες, οι ζωές των οποίων φαίνεται να μην μετρούν και πολύ για εκείνη.

Στόχος της Ουκρανίας είναι να επιφέρει ένα τόσο μεγάλο πλήγμα, ώστε να αναγκάσει τον ρωσικό πληθυσμό να αντιδράσει, καταλήγει ο Guardian. Όμως δεν είναι σαφές τι ακριβώς θα χρειαζόταν να συμβεί για να γίνει αυτό.