Πόλεμος στην Ουκρανία: Ανησυχίες στις ΗΠΑ για τα περιστατικά διαφθοράς

Μέχρι η Ρωσία να αρχίσει να απειλεί ευθέως την ουκρανική ασφάλεια, αναπτύσσοντας αρχικά επί μήνες στρατό στα σύνορα που χωρίζουν τις δυο χώρες, το κράτος της ανατολικής Ευρώπης ήταν γνωστό διεθνώς κυρίως για ένα πράγμα: την ανεξέλεγκτη διαφθορά του. Η ρωσική εισβολή έθεσε, αναμενόμενα, το ζήτημα στο περιθώριο. Μέχρι που η ειδησεογραφία των τελευταίων ημερών έφερε εκ νέου στην επιφάνεια την παλιά πληγή, υπενθυμίζοντας στον μεγαλύτερο υποστηρικτή της Ουκρανίας ότι οι γενναιόδωρες προσφορές σε κεφάλαια και εξοπλισμό ενδέχεται να μην αξιοποιούνται πάντα με τον ενδεδειγμένο τρόπο.

Πράγματι, τις τελευταίες ημέρες υπήρξε σειρά παραιτήσεων στα κορυφαία κλιμάκια της ουκρανικής κυβέρνησης, εξαιτίας καταγγελιών διαφθοράς. Μεταξύ άλλων, στο επίκεντρο βρέθηκαν οι συμβάσεις τροφοδοσίας του στρατού, που φάνηκε πως ήταν «φουσκωμένες» ως προς το κόστος των τροφίμων, ένας αναπληρωτής γενικός εισαγγελέας αποπέμφθηκε επειδή φέρεται να… δανείστηκε τη Mercedes ενός ολιγάρχη για να κάνει διακοπές στην Ισπανία και ένας βοηθός του ίδιου του προέδρου κατηγορείται ότι επέταξε μια Chevrolet που είχε δωριστεί με σκοπό να χρησιμοποιηθεί για εκκενώσεις αμάχων.

Ανησυχίες στις ΗΠΑ;

Καμιά από τις υποθέσεις δεν έχει ακόμη κριθεί, ωστόσο και μόνο οι τίτλοι των εφημερίδων αρκούν για να υπενθυμίσουν στους συμμάχους της Ουκρανίας την αυξημένη διαφθορά που αντιμετώπιζε η χώρα από την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και έπειτα, προκαλώντας ανησυχίες τόσο για τη διαχείριση των χρημάτων που προσφέρονται προκειμένου η Ουκρανία να υποστηρίξει την πολεμική της προσπάθεια, αλλά και εκείνων που αναμένεται να διοχετευτούν στη μεταπολεμική ανοικοδόμηση της χώρας.

Εκτενές άρθρο των New York Times εξετάζει τόσο το πραγματικό μέγεθος του προβλήματος, όσο και τον αντίκτυπό του στον σημαντικότερο υποστηρικτή και χρηματοδότη της Ουκρανίας: τις ΗΠΑ.

Αισιόδοξοι οι Δημοκρατικοί

Σύμφωνα με την αμερικανική εφημερίδα, μερίδα των Δημοκρατικών όχι μόνο δεν φαίνεται να επηρεάζεται από τα διαφαινόμενα σκάνδαλα, αλλά τα αντιμετωπίζει και ως ενδείξεις ότι η ουκρανική κυβέρνηση καταβάλλει προσπάθειες καταπολέμησης της διαφθοράς. Την αισιοδοξία αυτή στηρίζουν στο ίδιο το γεγονός της δημοσιοποίησης των κατηγοριών και την αποπομπή των εμπλεκόμενων.

Η Βικτόρια Νούλαντ, υφυπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ, η οποία έχει συνδέσει το όνομά της με την ουκρανική κρίση ήδη από το 2014 (και όχι πάντα με τον καλύτερο πιθανό τρόπο), δήλωσε πρόσφατα ότι το Κίεβο «στέλνει πολύ ισχυρό σήμα σε όλους όσοι θέλουν να εκμεταλλευτούν για ίδιο όφελος την στρατιωτική προσπάθεια και αυτό είναι πολύ σημαντικό για το μέλλον της χώρας. Ήμασταν από την αρχή πολύ ξεκάθαροι για το τι περιμένουμε να δούμε στη διάρκεια του πολέμου».

Όμως δεν έχει ολόκληρο το κόμμα της την ίδια άποψη. Άλλωστε, η παραπάνω δήλωση ήρθε ως απάντηση σε σχετική ερώτηση γερουσιαστή των Δημοκρατικών, του Τζεφ Μέρκλεϊ, που είχε επισημάνει τους φόβους του ότι η διαφθορά στο εσωτερικό της ουκρανικής κυβέρνησης θα μπορούσε να είναι «ένα είδος καρκίνου που κατατρώει την υποστήριξη που χρειάζονται από όλο τον κόσμο».

Η διαφθορά καλά κρατεί

Τον Ιούλιο, χωρίς ποτέ να ανακοινώσει λεπτομέρειες της υπόθεσης, ο ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι απέλυσε τον κορυφαίο εισαγγελέα της χώρας, τον επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών και άλλους υψηλόβαθμους αξιωματούχους, επικαλούμενος προδοτικούς τους δεσμούς με τη Ρωσία. Όμως κατά τα άλλα και μέχρι τις τελευταίες εβδομάδες, προς ανακούφιση της Δύσης, η διαφθορά δεν είχε αποτελέσει σημαντικό πρόβλημα στη διάρκεια του πολέμου.

Η εξυγίανση του κράτους από τη διαφθορά ήταν και ο σημαντικότερος πυλώνας της προεκλογικής εκστρατείας του Ζελένσκι. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2021, στον «Δείκτη Αντιληπτής Διαφθοράς» της Transparency International, που κατέταξε 180 θέσεις από τη λιγότερο στην περισσότερο διεφθαρμένη, η Ουκρανία βρέθηκε στη θέση… 122.

Ακόμη και αν αποδειχθεί ότι η κυβέρνηση Ζελένσκι δεν έχει καταφέρει να κάνει πράξη τις εξαγγελίες της, οι Αμερικανοί θεωρούν ότι τα εξοπλιστικά πακέτα που καταφτάνουν στη χώρα συνεχώς είναι ασφαλή. Από τη μια πλευρά, οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ διενεργούν αυστηρούς ελέγχους με αναλυτικά στοιχεία για την πρόοδο στην πρώτη γραμμή, τις δαπάνες σε πυρομαχικά και τις καταστροφές ή τις βλάβες οπλισμού. Από την άλλη, οι ίδιοι οι Ουκρανοί έχουν καλούς λόγους να χρησιμοποιήσουν το σύνολο των πόρων για την άμυνα της χώρας τους.

Περιθώρια υπεξαίρεσης

Τα πράγματα είναι αρκετά διαφορετικά στην περίπτωση της ανθρωπιστικής βοήθειας – και κυρίως της άμεσης οικονομικής υποστήριξης – όπου υπάρχουν και περισσότερες ευκαιρίες για υπεξαίρεση χρημάτων.

Το μεγαλύτερο μέρος της υποστήριξης αυτής της μορφής που προσφέρουν οι ΗΠΑ στην Ουκρανία έρχεται στο πλαίσιο της λεγόμενης «άμεσης υποστήριξης προϋπολογισμού». Οι «ενέσεις» μετρητών που έχουν ήδη φτάσει τα 13 δισεκατομμύρια δολάρια, εγκρίνονται από το Κογκρέσο, προσφέρονται από την Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ και διανέμονται από την Παγκόσμια Τράπεζα. Οι Ουκρανοί αποφασίζουν πώς θα χρησιμοποιήσουν τα χρήματα.

Η αμερικανική υπηρεσία αναφέρει ότι τα συγκεκριμένα κεφάλαια προορίζονται για βασικές κυβερνητικές υπηρεσίες, όπως τα νοσοκομεία και τα σχολεία ή η πυροσβεστική, αλλά και για την υποστήριξη των ανθρώπων που βρίσκονται σε ανάγκη, είτε πρόκειται για εσωτερικά εκτοπισμένους, είτε για αναπήρους. Επιπλέον, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη στέγαση και την επιδότηση λογαριασμών, τη στιγμή που η Ρωσία εξακολουθεί να επιτίθεται στις υποδομές και το ενεργειακό δίκτυο της χώρας.

Επιπλέον, σύμφωνα με το άρθρο των Times, η υπηρεσία έχει συνάψει σύμβαση με τη λογιστική εταιρεία Deloitte για τον έλεγχο της διαχείρισης των χρημάτων, η οποία μέχρι στιγμής δεν έχει εντοπίσει καμία σημαντική ένδειξη διαφθοράς.

Άλλο ένα μέτρο που έχει λάβει η υπηρεσία, είναι η χρηματοδότηση προγραμμάτων για την πάταξη της διαφθοράς και την ενίσχυση του κράτους δικαίου στην Ουκρανία στη διάρκεια του πολέμου, σε συνέχεια των προσπαθειών που γίνονταν επί σειρά ετών.

Πιο επιφυλακτικοί οι Ρεπουμπλικάνοι

Προς το παρόν η ηγεσία των ΗΠΑ μοιάζει να μην ανησυχεί. Δεν ισχύει, όμως, το ίδιο και για ορισμένους Ρεπουμπλικάνους που έχουν εκφράσει δημόσια του φόβους τους.

Ο πρώην ΥΠΕΞ της χώρας, Μάικ Πομπέο, δήλωσε το Νοέμβριο ότι οι ΗΠΑ πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι πόροι «δεν καταλήγουν σε μια διεφθαρμένη ουκρανική κυβέρνηση», παρόλο που υποστήριξε την αποστολή εξοπλισμού στην εμπόλεμη χώρα.

Αρκετοί ακόμη Ρεπουμπλικάνοι μοιράζονται τις ανησυχίες του και επιμένουν σε αύξηση του ελέγχου και της λογοδοσίας.

Ανάγκες και κίνδυνοι

Η Σάρα Τσέις, ειδικός σε ζητήματα διαφθοράς που έχει ερευνήσει την υπεξαίρεση χρημάτων από πακέτα ανθρωπιστικής βοήθειας σε εμπόλεμες χώρες, εξήγησε στους Times ότι είναι σημαντικό κάθε τέτοιο πακέτο στήριξης να περιλαμβάνει κονδύλια για αξιολόγηση και έλεγχο. Επιπλέον, υποστήριξε πως οι μυστικές υπηρεσίες θα πρέπει να συγκεντρώνουν πληροφορίες για τα προσωπικά δίκτυα των ουκρανών αξιωματούχων.

«Είναι κάπως ριψοκίνδυνο να στηρίζεσαι αποκλειστικά σε μια κυβέρνηση για τον έλεγχο της ίδιας της της διαφθοράς», είπε χαρακτηριστικά.

Οι Times υπογραμμίζουν ότι η Ουκρανία έχει και άλλους λόγους να καταπολεμήσει τη διαφθορά, με κυριότερο την ελπίδα τής ένταξής της στην ΕΕ. Ταυτόχρονα, όμως, επισημαίνουν ότι το ζήτημα της διαφθοράς θα αποκτήσει ακόμη μεγαλύτερη σημασία μετά το τέλος του πολέμου, όταν η χώρα θα χρειάζεται τεράστια ποσά για την ανοικοδόμησή της. Ήδη μια ομάδα 7 αξιωματούχων έχει αρχίσει τις πρώτες εκτιμήσεις των απαιτήσεων αυτής της προσπάθειας που θα μπορούσε να κοστίσει εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια.