Φυσικό αέριο: Ο Πούτιν διέλυσε ότι η Ρωσία έχτιζε εδώ και χρόνια

Με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ο Πούτιν κατάφερε να διαλύσει μέσα σε 50 εβδομάδες, την ενεργειακή αγορά που έχτιζε η Ρωσία στην Ευρώπη τα προηγούμενα 50 χρόνια. Η εύρεση αντικαταστάτη δε πρόκειται να δυσκολέψει πολύ τον Ρώσο πρόεδρο.

Σύμφωνα με το Bloomberg, η Ευρώπη έχει ήδη ξεκινήσει το πρόγραμμα απεξάρτησης της από τα ορυκτά καύσιμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας, ενώ από την πλευρά της η Μόσχα πρέπει να βρει εναλλακτική. Ως προς το πετρέλαιο έχει ήδη βρει την Ινδία, όμως η αλλαγή των πωλήσεων διυλισμένων προϊόντων και — ίσως ακόμη περισσότερο — του φυσικού αερίου θα διαρκέσει χρόνια και θα έχει τεράστιο κόστος. Αυτό είναι αν είναι ακόμη δυνατό να δημιουργηθούν αγορές καθώς ο κόσμος απομακρύνεται από τα ορυκτά καύσιμα.

Η διαδρομή μέχρι το πλαφόν

Όταν τα στρατεύματα της Μόσχας εισέβαλαν στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου, οι Ευρωπαίοι πελάτες της ενέργειας τρομοκρατήθηκαν. Μια αγορά που απορροφούσε σχεδόν 2,5 εκατομμύρια βαρέλια αργού την ημέρα, άλλα 1 εκατομμύριο βαρέλια διυλισμένων προϊόντων και 155 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως φυσικού αερίου έχει σχεδόν εξαφανιστεί.

Οι ροές αργού από τη Ρωσία σε μέρη της Ευρώπης άρχισαν να μειώνονται αμέσως μετά τη διέλευση των στρατευμάτων του Πούτιν από τα σύνορα. Μέχρι τις 5 Δεκεμβρίου, όταν τέθηκε σε ισχύ η απαγόρευση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις θαλάσσιες εισαγωγές ρωσικού αργού, είχαν ήδη μειωθεί σταδιακά, με τη Βουλγαρία, η οποία εξασφάλισε μια προσωρινή εξαίρεση, τη μόνη εναπομείνασα αγορά. Η ροή των διυλισμένων προϊόντων ακολουθεί την ίδια τροχιά πριν από παρόμοιες κυρώσεις που θα τεθούν σε ισχύ στις 5 Φεβρουαρίου.

Η χαμένη αγορά αερίου

Η ευρωπαϊκή αγορά της Ρωσίας για το φυσικό της αέριο έχει επίσης χαθεί. Ένα τεράστιο δίκτυο κοιτασμάτων και αγωγών φυσικού αερίου, που αναπτύχθηκε με κόστος εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων από τότε που το πρώτο αέριο πέρασε τα σύνορα στην Αυστρία το 1968, έλαβε τέλος.

Υπολογίστηκε το 2017, ότι 100 δισεκατομμύρια δολάρια είχαν ήδη επενδυθεί στην ανάπτυξη αποθεμάτων φυσικού αερίου στη χερσόνησο Γιαμάλ της Ρωσίας, τα περισσότερα από τα οποία ήταν συνδεδεμένα με την Ευρώπη μέσω αγωγών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που διέτρεχαν κάτω από τη Βαλτική Θάλασσα που συνδέουν τη Ρωσία με τη Γερμανία. Αυτός ο αριθμός αναμενόταν να διπλασιαστεί μέχρι το 2025. Μεγάλο μέρος αυτής της επένδυσης φαίνεται πλέον περιττό.

Αν και η Ρωσία μπορεί να είναι σε θέση να διασώσει κάποιο είδος ενεργειακής σχέσης με την Ευρώπη μετά το τέλος του πολέμου, κάτι που αναπόφευκτα θα το κάνει, είναι απίθανο οι χώρες της ΕΕ να επιτρέψουν ή να χρειαστούν ποτέ να εξαρτηθούν από το ρωσικό αέριο.

Με το βλέμμα στραμένο στην Μέση Ανατολή

Μέχρι το τέλος του περασμένου έτους, τα ρωσικά βαρέλια αντιπροσώπευαν περίπου το ένα τέταρτο των εισαγωγών αργού της Ινδίας, εκτοπίζοντας φορτία από τους παραδοσιακούς προμηθευτές της Μέσης Ανατολής – Σαουδική Αραβία, Ιράκ, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Κουβέιτ.

Η εκτροπή των ροών αργού σε μια διψασμένη αγορά με έναν μεγάλο τομέα διύλισης ικανό να επεξεργαστεί το αργό πετρέλαιο με σχετικά υψηλή περιεκτικότητα σε θείο που εξάγει η Ρωσία είναι ένα πράγμα. Η εκτροπή ραφιναρισμένων προϊόντων σε αυτήν την αγορά είναι κάτι διαφορετικό. Θα υπάρξουν κάποιες χώρες πρόθυμες να αγοράσουν φθηνό ρωσικό ντίζελ εξάγοντας τα δικά τους τοπικά παραγόμενα καύσιμα πίσω στην Ευρώπη, αλλά θα απαιτήσουν εκπτώσεις αρκετά μεγάλες ώστε να καταστήσουν το εμπόριο κερδοφόρο — άλλο ένα κόστος που θα επιβαρύνει το Κρεμλίνο και το εταιρείες πετρελαίου.

Όμως το πετρέλαιο, έχει ένα μεγάλο πλεονέκτημα έναντι του φυσικού αερίου: μπορεί να μεταφερθεί εύκολα και φθηνά δια θαλάσσης. Για το μεγαλύτερο μέρος των τελευταίων 55 ετών, η Ρωσία κοιτούσε προς τα δυτικά για τους αγοραστές φυσικού αερίου της. Τεράστιοι αγωγοί, μήκους χιλιάδων χιλιομέτρων, συνέδεαν κοιτάσματα φυσικού αερίου, πρώτα στη Σιβηρία και πιο πρόσφατα στη χερσόνησο Γιαμάλ, με αγοραστές στην Ευρώπη.

Οι νέες αγορές

Την περασμένη δεκαετία, η Ρωσία άρχισε να αναζητά ανατολικά για νέες αγορές για το φυσικό της αέριο και ο αγωγός φυσικού αερίου Power of Siberia μεταφέρει τώρα το καύσιμο στην Κίνα. Αλλά αυτό το αέριο προέρχεται από νέα κοιτάσματα, περισσότερα από 1.300 μίλια ανατολικά και 600 μίλια νότια από τα κοιτάσματα Yamal που προμήθευαν την Ευρώπη, αλλά τώρα δεν χρησιμοποιούνται. Ο κρατικός γίγαντας φυσικού αερίου της Ρωσίας Gazprom PJSC ανέφερε ότι το επίσημο κόστος του Power of Siberia και των σχετικών κοιτασμάτων φυσικού αερίου, ότι ανέρχεται σε 55 δισεκατομμύρια δολάρια. Μια ανεξάρτητη αξιολόγηση κατέληξε σε έναν αριθμό σχεδόν διπλάσιο – μια επένδυση, υποστηρίζει, που δεν θα αποφέρει ποτέ απόδοση.

Θα υπάρχουν όρια στο πόσο περισσότερο ρωσικό αέριο θα αγοράσει το Πεκίνο. Ενώ οι ενεργειακές της ανάγκες είναι τεράστιες, θα είναι επιφυλακτική να επαναλάβει τα λάθη που έκαναν ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες εξαρτώνται υπερβολικά από τη Μόσχα. Έτσι, η Ρωσία θα πρέπει να αναζητήσει αλλού για να αντικαταστήσει τις χαμένες ευρωπαϊκές αγορές της.

Θα ήθελε να προμηθεύσει την Ινδία, ένα άλλο ταχέως αναπτυσσόμενο έθνος με τεράστιες και αυξανόμενες ενεργειακές ανάγκες. Ωστόσο, η μεταφορά φυσικού αερίου στην Ινδία θα είναι ακόμη πιο δύσκολη από τη μεταφορά του στην Κίνα. Η διαδρομή θα έπρεπε είτε να διασχίσει μερικά από τα ψηλότερα βουνά του κόσμου, είτε να περάσει από το Αφγανιστάν και το Πακιστάν. Κάθε διαδρομή θα διέσχιζε πολλές άλλες χώρες, καθιστώντας την κατασκευή και τη λειτουργία πιο δαπανηρή από τη σύνδεση μεταξύ δύο εθνών με κοινά σύνορα.