Η τραγική ιστορία της καταστροφής του διαστημικού λεωφορείου Κολούμπια – Πώς θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί

Το Διαστημικό Λεωφορείο Κολούμπια ήταν το πρώτο σκάφος στον στόλο των διαστημικών λεωφορείων της NASA που πέταξε στο διάστημα και που τέθηκε σε τροχιά γύρω από τη Γη. Εκτοξεύθηκε για πρώτη φορά στις 12 Απριλίου 1981.

Μέσα σε 22 χρόνια ολοκλήρωσε 27 αποστολές προτού διαλυθεί κατά την επανείσοδό του στην ατμόσφαιρα στην τελική φάση της 28ης αποστολής του, την 1η Φεβρουαρίου του 2003, σκοτώνοντας και τους 7 επιβαίνοντες.

Εκείνη την ημέρα εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο παρακολούθησαν την τραγωδία, που όπως αποδείχθηκε ήταν μη αποτρέψιμη.

Το μοιραίο 28ο ταξίδι του, που ονομάστηκε STS-107, υπέστη πολλές καθυστερήσεις και προβλήματα.

Photo: Public Domain

Δύο χρόνια καθυστέρησης

Η εκτόξευσή του είχε αρχικά προγραμματιστεί για τις 11 Ιανουαρίου του 2001, αλλά τελικά δεν θα γινόταν για τα επόμενα δύο χρόνια, στις 16 Ιανουαρίου 2003 – και μόλις 80 δευτερόλεπτα μετά την εκτόξευση, ένα κομμάτι αφρώδους μόνωσης αποκολλήθηκε από τη δεξαμενή του διαστημικού λεωφορείου και χτύπησε το αριστερό φτερό του Κολούμπια.

Ορισμένοι ειδικοί στη NASA εξέφρασαν την ανησυχία τους ότι το φτερό θα μπορούσε να έχει υποστεί κρίσιμη ζημιά, αλλά άλλοι θεώρησαν ότι επειδή παρόμοια περιστατικά είχαν συμβεί στο παρελθόν χωρίς σοβαρές ζημιές, το λεωφορείο θα ήταν σίγουρα μια χαρά.

Αποδείχθηκε ότι έκαναν λάθος όταν το Κολούμπια επέστρεψε από την τροχιά την 1η Φεβρουαρίου και άρχισε να διαλύεται 230.000 πόδια πάνω από την επιφάνεια της Γης. Τα σώματα του πληρώματος και τα συντρίμμια του διαστημικού λεωφορείου διασκορπίστηκαν σε περισσότερα από 2.000 σημεία.

Η καταστροφή του Κολούμπια ήταν ένα από τα πιο τραγικά γεγονότα στην ιστορία του αμερικανικού διαστημικού προγράμματος – ένα γεγονός που, όπως διαπιστώθηκε από μεταγενέστερη έρευνα, θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί εντελώς. Τι πήγε λοιπόν στραβά;

Photo: Public Domain

Η ιστορία του διαστημικού λεωφορείου Κολούμπια και η τελική του εκτόξευση

Μετά τη μνημειώδη επιτυχία της διαστημικής αποστολής Apollo 11, η επιδίωξη της ανθρωπότητας για ζωή πέρα από τα αστέρια συνέχισε να κάνει μεγάλα βήματα, εργαζόμενη προς την κατεύθυνση της κατασκευής του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού και της ανάπτυξης τεχνολογίας που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να μεταφέρει επανειλημμένα την ανθρωπότητα στο διάστημα.

Ενώ η αποστολή Apollo 11 χρησιμοποίησε έναν πύραυλο που επέτρεπε μόνο ένα ταξίδι, οι ερευνητές και οι μηχανικοί δημιούργησαν αργότερα ένα σχέδιο για ένα λεωφορείο που θα μπορούσε να μεταφέρει αστροναύτες σε τροχιά και να τους επαναφέρει. Το λεωφορείο αυτό ονομάστηκε Κολούμπια, από το όνομα του πρώτου αμερικανικού πλοίου που ταξίδεψε στις ακτές του βορειοαμερικανικού Ειρηνικού, και έκανε το ντεμπούτο του τον Απρίλιο του 1981.

Σύμφωνα με το Space, τις επόμενες δύο δεκαετίες, το Κολούμπια ολοκλήρωσε 27 επιτυχημένες αποστολές. Εν τω μεταξύ, η καταστροφή του διαστημικού λεωφορείου Τσάλεντζερ έγραψε ακόμα ένα τραγικό κεφάλαιο ιστορίας όταν έσκασε σε μια μπάλα φλόγας και καπνού κατά την εκτόξευσή του το 1986, ενώ ο κόσμος την παρακολουθούσε σε ζωντανή μετάδοση.

Το Κολούμπια είχε καταφέρει να αποφύγει κάθε τραγωδία, ωστόσο.

Photo: Public Domain

Ώρα για επιστροφή στη Γη

Έτσι, 20 χρόνια μετά την παρουσίασή του, το Κολούμπια προετοιμάστηκε για την 28η αποστολή του με επταμελές πλήρωμα: Τον κυβερνήτη Rick Husband, τον κυβερνήτη φορτίου Michael Anderson, τους ειδικούς αποστολής David Brown, Kalpana Chawla και Laurel Clark, τον πιλότο William McCool και τον ειδικό φορτίου Ilan Ramon της Ισραηλινής Διαστημικής Υπηρεσίας – τον πρώτο Ισραηλινό αστροναύτη.

Το πλήρωμα ξεκίνησε μια αποστολή με την ονομασία STS-107, μια αποστολή 16 ημερών, η οποία άνοιξε τον δρόμο για διάφορα επιστημονικά πειράματα που αφορούν περιβάλλοντα μικροβαρύτητας. Διατηρούσαν ένα βιντεοσκοπημένο ημερολόγιο των πειραμάτων τους και του χρόνου τους στο διαστημικό λεωφορείο, προσφέροντας μια πρώτη ματιά της ζωής στο διάστημα.

Όμως, παρά την επιτυχή εκτόξευσή του, δεν πήγαιναν όλα καλά με το λεωφορείο. Περίπου ενάμισι λεπτό μετά την εκτόξευσή τους, ένα κομμάτι αφρού έπεσε από μια «ράμπα» που ήταν προσαρτημένη στην εξωτερική δεξαμενή του διαστημικού λεωφορείου και χτύπησε το αριστερό φτερό του Κολούμπια. Δεν προκάλεσε κανένα πρόβλημα κατά την εκτόξευση, αλλά προκάλεσε ανησυχίες στο προσωπικό της NASA ότι το φτερό μπορεί να είχε υποστεί σημαντική ζημιά.

Ακόμα και όταν μέλη του προσωπικού της NASA ζήτησαν φωτογραφίες του φτεροού και το Υπουργείο Άμυνας προσφέρθηκε να το εξετάσει με κατασκοπευτικές κάμερες σε τροχιά, οι ανώτεροι στο διαστημικό πρόγραμμα επέλεξαν να μην πιέσουν το θέμα – και υποστήριξαν ότι λίγα μπορούσαν να γίνουν για να το διορθώσουν, ακόμα και αν το λεωφορείο είχε υποστεί ζημιά.

Μετά τη συντριβή, η Επιτροπή Διερεύνησης Ατυχημάτων του Κολούμπια (CAIB) θα διαπίστωνε ότι το πλήρωμα του Κολούμπια θα μπορούσε να είχε επισκευάσει τη ζημιά στο φτερό, αν γνώριζε το μέγεθός της, ή ότι θα μπορούσε να παραμείνει σε τροχιά για δύο επιπλέον εβδομάδες και να περιμένει τη διάσωση από το διαστημικό λεωφορείο Atlantis, το οποίο είχε προγραμματιστεί να εκτοξευθεί στις 15 Φεβρουαρίου.

Αντ’ αυτού, το Κολούμπια ξεκίνησε την επιστροφή του στο Διαστημικό Κέντρο Κένεντι, όπως είχε προγραμματιστεί, και κατέληξε σε καταστροφή.

Δείτε το βίντεο

Πώς η ζημιά στο φτερό του προκάλεσε τη διάσπαση του Κολούμπια κατά την επανείσοδο

Την 1η Φεβρουαρίου 2003, λίγο πριν από τις 9 το πρωί, το διαστημικό λεωφορείο Κολούμπια βρισκόταν σε ύψος 231.000 ποδιών πάνω από την Καλιφόρνια, ταξιδεύοντας με ταχύτητα 23 φορές μεγαλύτερη από την ταχύτητα του ήχου, όταν εμφανίστηκαν τα πρώτα σημάδια προβλήματος.

Σύμφωνα με το History, η αφρώδης μόνωση είχε καταστρέψει τα ανθεκτικά στη θερμότητα πλακίδια που κάλυπταν την αριστερή πλευρά του Κολούμπια – και δημιούργησε ένα άνοιγμα που επέτρεψε στον έντονο άνεμο και τη θερμότητα της επανεισόδου να εισέλθουν στην πτέρυγα και να τη διαλύσουν από το εσωτερικό της.

Στις 8:59 π.μ., το Capcom ή αλλιώς ο «ενδιάμεσος» του διαστημικού σκάφους, επικοινώνησε με το Κολούμπια για να ρωτήσει για τις ενδείξεις της πίεσης των ελαστικών του λεωφορείου, οι οποίες επίσης είχαν μεταβληθεί ανησυχητικά. Ο κυβερνήτης Rick Husband απάντησε: «Ελήφθη…» αλλά διακόπηκε στη μέση της πρότασης. Το πλήρωμα έχασε την επαφή με τον Έλεγχο Αποστολής.

Ένα λεπτό αργότερα, καθώς το Κολούμπια πετούσε πάνω από το Τέξας, συντρίμμια άρχισαν να πέφτουν στη Γη. Οι κάτοικοι του Τέξας ανέφεραν ότι άκουσαν μια δυνατή έκρηξη και είδαν ραβδώσεις καπνού στον ουρανό καθώς το Κολούμπια διαλύθηκε μπροστά στα μάτια τους. Στις 9:12 π.μ., ο Έλεγχος Αποστολής έλαβε ένα τηλεφώνημα που τους ενημέρωνε ότι ένα ειδησεογραφικό πρόγραμμα του δικτύου έδειχνε βίντεο με τη διάλυση του Κολούμπια.

Η NASA χαρακτήρισε το γεγονός ως «έκτακτο περιστατικό» και έστειλε πολλές ομάδες έρευνας και διάσωσης για να εξετάσουν τις περιοχές με τα συντρίμμια, οι οποίες εκτείνονταν από το Τέξας έως το Αρκάνσας και τη Λουιζιάνα. Κατά τη διάρκεια της έρευνας, δύο πιλότοι που επέβαιναν σε ένα ελικόπτερο έρευνας έχασαν τη ζωή τους σε συντριβή και αργότερα την ίδια ημέρα, η NASA δήλωσε ότι το πλήρωμα του Κολούμπια είχε χαθεί.

Σύμφωνα με την Encyclopedia Britannica, κομμάτια του διαστημικού λεωφορείου και τα σώματα του πληρώματος ανασύρθηκαν κατά τη διάρκεια του επόμενου μήνα σε περισσότερα από 2.000 τετραγωνικά μίλια σε τρεις πολιτείες.

«Αυτή είναι πράγματι μια τραγική μέρα για την οικογένεια της NASA, για τις οικογένειες των αστροναυτών που πέταξαν με το STS-107, και ομοίως είναι τραγική για το έθνος» δήλωσε ο Sean O’Keefe, διαχειριστής της NASA κατά τη στιγμή της συντριβής.

Η καταστροφή του διαστημικού λεωφορείου Κολούμπια αποτέλεσε σημείο καμπής για τη NASA και οδήγησε σε εκτεταμένες συνέπειες για το διαστημικό πρόγραμμα.

Το πλήρωμα του STS-107, από αριστερά, ο ειδικός αποστολής David Brown, ο κυβερνήτης Rick Husband, οι ειδικοί αποστολής Laurel Clark, Kalpana Chawla και Michael Anderson, ο πιλότος William McCool και ο ειδικός φορτίου Ilan Ramon / Photo: NASA

Τα επακόλουθα της καταστροφής του Κολούμπια

Μετά την αποσύνθεση του διαστημικού λεωφορείου Κολούμπια, η NASA και η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Διαχείρισης Εκτάκτων Αναγκών άρχισαν να εργάζονται για την ανάκτηση των συντριμμιών που είχαν αποσπαστεί. Συνολικά, συνέλεξαν 84.000 κομμάτια – και βρήκαν διασκορπισμένα ανάμεσά τους τα σώματα του πληρώματος, τα οποία αργότερα ταυτοποιήθηκαν με τη χρήση DNA.

Σύμφωνα με αναφορές του FBI, ο συνολικός αριθμός των ανθρώπων που συμμετείχαν στην αποστολή αναζήτησης και ανάκτησης ήταν πάνω από 25.000. Εξέτασαν περίπου 2,3 εκατομμύρια στρέμματα γης αναζητώντας συντρίμμια του Κολούμπια και κατάφεραν να συλλέξουν περίπου το 40% του βάρους του λεωφορείου.

Ο ειδικός πράκτορας Gary Reinecke ανήκε σε μια ομάδα πρακτόρων που είχε αναλάβει τη διαχείριση επικίνδυνων υλικών σε μια περιοχή συγκέντρωσης στο Lufkin του Τέξας. Κατά την άφιξή του, ο Lufkin θυμήθηκε: «Δεν είχα ιδέα τι να περιμένω όταν έφτασα εκεί κάτω. Ήταν γεμάτο αστροναύτες».