Καρκίνος: Προτάσεις για σχέδιο κατά της αρρώστιας από φορείς ασθενών

Δεύτερη αιτία θανάτου μετά τα καρδιαγγειακά νοσήματα αποτελεί ο καρκίνος, με πιο συχνές μορφές του αυτήν του πνεύμονα, του μαστού, του προστάτη, του παχέος εντέρου και της ουροδόχου κύστεως.

Η συνολική οικονομική επίπτωση του καρκίνου στην Ευρώπη εκτιμάται πάνω από 100 δισ. ευρώ ετησίως

Στην Ελλάδα, σχεδόν το ένα τέταρτο των θανάτων οφείλονται στον καρκίνο, όμως δεν είναι γνωστά τα ποσοστά πενταετούς επιβίωσης για τις συνηθέστερες μορφές καρκίνου, καθώς η Ελλάδα δεν διαθέτει εθνικό μητρώο νεοπλασιών, ενώ τα στοιχεία άλλων μητρώων είναι ελλιπή.

Πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο στους άνδρες είναι αυτός του πνεύμονα, και ακολουθούν του προστάτη και του παχέος εντέρου.

Στις γυναίκες πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο είναι ο καρκίνος του πνεύμονα και ακολουθούν του μαστού και του παχέος εντέρου.

Η θνησιμότητα από καρκίνο διαφοροποιείται στα γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας.

Πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι η αποφεύξιμη θνησιμότητα μειώθηκε κατά 30,5% την περίοδο 2000-2007 σε σύγκριση με τα έτη 1980-1984, γεγονός που εν μέρει αποδίδεται στη βελτίωση των υπηρεσιών υγείας.

Αντίθετα, η πανδημία επηρέασε δραματικά τον προληπτικό έλεγχο με αποτέλεσμα τώρα, να εντοπίζεται η νόσος σε πιο προχωρημένο στάδιο. Μάλιστα εκτιμήσεις με βάσει αλγόριθμο της Αμερικανικής Αντικαρκινικής Εταιρείας, δείχνουν ότι το 2021 στον προσυμπτωματικό έλεγχο, έγιναν καθυστερημένες διαγνώσεις σε 25.000 ασθενείς με καρκίνο παχέος εντέρου, 109 ασθενείς με καρκίνο πνεύμονα, 29.400 ασθενείς με καρκίνο μαστού και 4.200 ασθενείς με καρκίνο τραχήλου μήτρας.

Τα στοιχεία αυτά περιλαμβάνονται σε μελέτη του μη κερδοσκοπικού οργανισμού All.Can Greece και της εταιρείας μελετών IQVIA, με τίτλο «Εθνικό Σχέδιο για τον Έλεγχο του Καρκίνου: Συστάσεις πολιτικής», η οποία παρουσιάστηκε ενόψει της παγκόσμιας ημέρας κατά του καρκίνου στις 4 Φεβρουαρίου.

Η μελέτη προτείνει 13 βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες δράσεις για την αποτελεσματικότερη πρόληψη του καρκίνου, την εφαρμογή προσυμπτωματικού ελέγχου και την έγκαιρη και με ακρίβεια διάγνωση του καρκίνου.

Βραχυπρόθεσμες Δράσεις

1. Θεσμοθέτηση Διεύθυνσης Ογκολογίας στο Υπουργείο Υγείας
2. Θεσμοθέτηση τμήματος βιοϊατρικής έρευνας για τον καρκίνο στη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας
3. Εφαρμογή πιλοτικού Ογκολογικού-Αιματολογικού πληροφοριακού συστήματος νοσοκομείων
4. Εκπροσώπηση των ασθενών με καρκίνο σε επιτροπές και φορείς διαμόρφωσης πολιτικών για τον καρκίνο και την υγεία
5. Ανάπτυξη και εφαρμογή Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τον καρκίνο (δείκτες παρακολούθησης του σχεδίου και πλαίσιο αξιολόγησης της προόδου του)

Μεσοπρόθεσμες δράσεις

1. Έναρξη λειτουργίας του Εθνικού Ινστιτούτου Νεοπλασιών
2. Σύσταση Εθνικού Μητρώου Νεοπλασιών
3. Δημιουργία Εθνικών Κέντρων Εμπειρογνωμοσύνης
4. Βελτίωση ψηφιακού μετασχηματισμού της υγείας για τον καρκίνο με τη χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας και την εκπαίδευση ασθενών και φροντιστών
5. Δημιουργία Εθνικού Δικτύου Ιατρικής Ακριβείας στην Ογκολογία/ΕΔΙΜΟ
6. Δημιουργία Εθνικού μητρώου καταγραφής ανισοτήτων και σύνδεση αυτού με το Ευρωπαϊκό
7. Συστηματική καταγραφή θεραπευτικών πρωτοκόλλων για καλύτερη αξιολόγηση και έλεγχο της ορθής κλινικής πρακτικής με την εφαρμογή σχετικών διεθνών κατευθυντήριων οδηγιών για τον καρκίνο
8. Παραγωγή ετήσιας έκθεσης για τις ανισότητες στη διαχείριση του καρκίνου

Για την αποτελεσματικότερη πρόληψη του καρκίνου, επισημαίνεται ότι χρειάζεται εφαρμογή της αντικαπνιστικής νομοθεσίας και εκστρατεία ενημέρωσης, εμβολιασμός και των δύο φύλων κατά τoυ HPV, καθώς και μέτρα για τον περιορισμό των συχνότερων καρκίνων (καρκίνος μαστού, τραχήλου μήτρας, παχέος εντέρου, πνευμόνων, προστάτη και στομάχου), με εφαρμογή προσυμπτωματικού ελέγχου, πιστοποίηση των μονάδων και των υπηρεσιών, αλλά και δημιουργία μητρώων καταγραφής δεδομένων από τα προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου που θα συνδέονται με τον Ηλεκτρονικό Φάκελο Ασθενούς.

Για την έγκαιρη και με ακρίβεια διάγνωση καρκίνου χρειάζεται ο καθορισμός και η διασφάλιση προτύπων για τις εξετάσεις βιοδεικτών και διαγνωστικής ακρίβειας, γενετικού ελέγχου και ανάλυσης μοριακού προφίλ, αποζημίωση του γονιδιακού ελέγχου και επιτάχυνση της ψηφιοποίησης υπηρεσιών με πλήρη έναρξη λειτουργίας του Εθνικού Ηλεκτρονικού Φακέλου Υγείας, εφαρμογή πληροφοριακού συστήματος για τη θεραπεία του καρκίνου (με θεραπευτικά πρωτόκολλα για χημειοθεραπεία, από τα οποία 36 βρίσκονται ήδη υπό ανάπτυξη) και υλοποίηση του Εθνικού Μητρώου Νεοπλασιών.

Την παρουσίαση της μελέτης έκανε η επικεφαλής του τμήματος Αξιολόγησης Τεχνολογιών Υγείας της εταιρείας μελετών IQVIA Hellas Μαρία Καλογεροπούλου, η οποία ανέλαβε να συντάξει τη μελέτη, με τη συνδρομή της Διοικούσας Επιτροπής της All.Can Greece.

Εκπρόσωποι ασθενών

Με αφορμή τη μελέτη, η πρόεδρος της Ελληνικής Ομοσπονδίας Καρκίνου (ΕΛΛΟΚ) και μέλος της Διοικούσας Επιτροπής της All.Can Greece Καίτη Αποστολίδου χαρακτήρισε «θετική την έναρξη δράσεων προσυμπτωματικού ελέγχου, όπως ο προσυμπτωματικός έλεγχος, ενώ σχεδιάζονται και άλλες και υπάρχει ελληνική συμμετοχή σε ευρωπαϊκά προγράμματα για τον καρκίνο. Όμως πρόκειται για αυτοτελείς δράσεις, μη συνδεόμενες οργανικά μεταξύ τους και μη ενταγμένες σε ευρείας αποδοχής στρατηγικό σχέδιο για τον καρκίνο. Λείπει η οργανωμένη επιτελική δράση σε εθνικό επίπεδο, ώστε να μπορεί η χώρα να επωφεληθεί από τις μοναδικές ευκαιρίες που δίνει το Ευρωπαϊκό Σχέδιο για τον Καρκίνο και την Αποστολή για την Καταπολέμηση του Καρκίνου» και πρόσθεσε ότι «η Ελλάδα δεν έχει ακόμη Εθνικό Μητρώο Νεοπλασιών, Εθνικό Σχέδιο για τον Καρκίνο και επίσημο φορέα, όπως το Εθνικό Ινστιτούτο Νεοπλασιών, ούτε Διεύθυνση Ογκολογίας στο Υπουργείο. Η πλατφόρμα διαλόγου All.Can Greece επιθυμεί να αρχίσει ο δημόσιος διάλογος για το Εθνικό Σχέδιο για τον Έλεγχο του Καρκίνου και συμβάλλει με συστάσεις πολιτικής από τους εμπλεκόμενους στην πρώτη γραμμή καταπολέμησης του καρκίνου, ασθενείς, γιατρούς, νοσηλευτές, βιομηχανία υγείας».

Επιστημονικοί φορείς

Η Πρόεδρος της Εταιρείας Ογκολόγων – Παθολόγων Ελλάδας Ζένια Σαριδάκη, χαρακτήρισε σημαντική την πρωτοβουλία της All.Can Greece και σημείωσε ότι η Εταιρεία Ογκολόγων το υποστηρίζει, με μοναδικό στόχο την εφαρμογή του, ώστε να δούμε και στη χώρα μας τα επόμενα χρόνια τα θετικά αποτελέσματα στην πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση της νόσου, καθώς και στη βέλτιστη θεραπεία της, σε συνδυασμό με την καλύτερη ποιότητα ζωής για τους ογκολογικούς ασθενείς, τις οικογένειες και τους φροντιστές τους».

Ο Διευθυντής του Εργαστηρίου «Οικονομικών και Διοίκησης Υγείας» του Πανεπιστημίου Πειραιώς και μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Δημόσιας Υγείας καθ. Αθανάσιος Βοζίκης, σχολίασε ότι «οι προτεινόμενες με το παρόν σχέδιο δράσεις, είναι απόλυτα εναρμονισμένες με το Ευρωπαϊκό Σχέδιο κατά του Καρκίνου και διασφαλίζουν τη βιωσιμότητα του συστήματος ογκολογικής φροντίδας μέσα από την υιοθέτηση ρεαλιστικών επιλογών που προάγουν τη δημόσια υγεία – όπως η καινοτομία και η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, καθώς και των δεδομένων στη αύξηση της αποτελεσματικότητας στην ογκολογική περίθαλψη». Πρόσθεσε ότι χρειάζεται ιεράρχηση προτεραιοτήτων και πως είναι ευθύνη της πολιτείας η εφαρμογή των προτάσεων αυτών.

Ο Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Χειρουργικής Ογκολογίας καθ. Ιωάννης Καραϊτιανός, δήλωσε ότι «στόχος της πολιτείας και των εμπλεκομένων φορέων πρέπει να είναι η βελτίωση της ποιότητας περίθαλψης ασθενών με καρκίνο, αλλά και της ποιότητας ζωής των καρκινοπαθών. Άμεσες προτεραιότητες αποτελούν η εφαρμογή του Ηλεκτρονικού Φακέλου Υγείας και του Εθνικού Μητρώου Νεοπλασιών», ενώ τόνισε ότι «απόλυτη ανάγκη είναι η δημιουργία εξειδικευμένων κέντρων Χειρουργικής Ογκολογίας και με εστίαση κατά το δυνατόν σε όργανο στόχο (πχ. μαστός, παχύ έντερο, ήπαρ, πάγκρεας, οισοφάγος-στόμαχος, κ.λπ.), καθώς και η υποχρέωση για διεπιστημονική αντιμετώπιση των καρκινοπαθών από ογκολογικό συμβούλιο».

Ο π. πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας, ακτινοθεραπευτής Γιώργος Πισσάκας, επεσήμανε την ανάγκη ολοήμερης λειτουργίας των μονάδων ακτινοθεραπείας για τη μείωση στις λίστες αναμονής, οι οποίες έχουν μειωθεί αισθητά πλέον με την εγκατάσταση νέου ψηφιακού εξοπλισμού ακτινοθεραπείας τα τελευταία χρόνια, με αποτέλεσμα η αναμονή να περιορίζεται σε 1,5-2 μήνες. Τόνισε την ανάγκη για ανάπτυξη Ογκολογικών Κέντρων σε στρατηγικά σημεία της χώρας ώστε να μην χρειάζεται οι καρκινοπαθείς να πραγματοποιούν τις θεραπείες τους στην Αθήνα, γεγονός που προκαλεί τις λίστες αναμονής. Σύμφωνα με δεδομένα της Εταιρείας από τις ακτινοθεραπευτικές κλινικές δημοσίων νοσοκομείων, περίπου 30.000 καρκινοπαθείς κάθε χρόνο χρειάζονται ακτινοθεραπεία, η οποία είναι φθηνή μέθοδος αντιμετώπισης, καθώς συνολικά η δαπάνη για αυτούς τους 30.000 ασθενείς φθάνει μόλις τα 75 εκατ. ευρώ, όσο δηλαδή ο προϋπολογισμός ενός μέσου νοσοκομείου.

Σε μήνυμά της, η κα Ειρήνη Θρουβάλα, Νοσηλεύτρια στη  Μονάδα Παθολογικής Ογκολογίας και Χημειοθεραπείας Γυναικολογικού Καρκίνου στο νοσοκομείο «‘Έλενα Βενιζέλου» και Μέλος Δ.Σ. του Εθνικού Συνδέσμου Νοσηλευτών Ελλάδας, σχολίασε ότι «η βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας προς τους ογκολογικούς ασθενείς και τους επιβιώσαντες βασίζεται στην διεπιστημονική προσέγγιση, στην ανάπτυξη προτύπων, στον καθορισμό και στην αξιολόγηση δεικτών ποιότητας. Ο Τομέας Νοσηλευτικής Ογκολογίας ΕΣΝΕ θέτοντας στο επίκεντρο της φροντίδας τον ασθενή, αναγνωρίζει την ασφάλεια ως έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες αξιολόγησης του συστήματος υγείας, επισημαίνει την αναγκαιότητα για επαρκές νοσηλευτικό προσωπικό και ασφαλή αναλογία νοσηλευτών / ασθενών. Προκειμένου να διασφαλιστεί η ποιοτική φροντίδα είναι απαραίτητο να αντιμετωπιστεί το διαχρονικό φαινόμενο της υποστελέχωσης σε νοσηλευτές».