Ο Βλαντιμίρ Πούτιν εισέβαλλε στην Ουκρανία για πολλούς λόγους. Ένας από τους βασικότερους ήταν για να επιβεβαιώσει την περιφερειακή κυριαρχία της Ρωσίας.

Ένα χρόνο μετά τη ρωσική εισβολή στα ουκρανικά εδάφη είναι προφανές ότι σε περιφερειακό επίπεδο ο Βλαντιμίρ Πούτιν… κλώτσησε την καρδάρα με το γάλα. Αντί δηλαδή να επιβεβαιώσει την κυριαρχία της Ρωσίας στην ευρύτερη περιοχή, πέτυχε το ακριβώς αντίθετο και όχι μόνο στο Κίεβο.

Αυτό γράφει το Bloomberg επικαλούμενο αξιωματούχους από πρώην σοβιετικά κράτη στην κεντρική Ασία και στον Καύκασο, οι οποίοι υπό καθεστώς ανωνυμίας ισχυρίζονται ότι ο πόλεμος ώθησε τις κυβερνήσεις τους να αναζητήσουν τρόπους για να μειώσουν την εξάρτησή τους από τη Μόσχα. Γι’ αυτό και στρέφονται σε άλλες, αντίπαλες δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων της Τουρκίας, της ΕΕ και των χωρών της Μέσης Ανατολής.

Η αποτυχία του Κρεμλίνου

Νυν και πρώην Ρώσοι αξιωματούχοι, μιλώντας επίσης ανώνυμα, δήλωσαν ότι η Μόσχα αντιδρά νευρικά, ακόμα και σκληρά, καθώς το Κρεμλίνο γίνεται ολοένα και λιγότερο σίγουρο για την ικανότητά του να ασκεί επιρροή στην παλιά αυλή του.

Η Ρωσία είναι για δεκαετίες «ένας παίκτης βέτο, ένας φύλακας στη βόρεια Ευρασία, όπου τίποτα δεν μπορεί να συμβεί αν δεν αρέσει στο Κρεμλίνο» δήλωσε η Εκατερίνα Σούλμαν, Ρωσίδα πολιτική επιστήμονας, με έδρα το Βερολίνο. «Τώρα αυτό φαίνεται να αλλάζει», με τη Ρωσία να είναι απίθανο να βγει ισχυρότερη από τον πόλεμο στην Ουκρανία, και «αυτό καθιστά το να υπαγορεύει κανείς τη θέλησή του στους γείτονες  του τουλάχιστον προβληματικό», πρόσθεσε η ίδια.

Παρότι αυτή η αποτυχία του πολέμου του Κρεμλίνου είναι πιο ξεκάθαρη στην Ουκρανία και τη Μολδαβία, οι οποίες υπέβαλαν αίτηση για ένταξη στην Ε.Ε. και απέκτησαν καθεστώς υποψηφιότητας μετά το ξέσπασμα της σύγκρουσης, η εισβολή ανάγκασε ακόμα και παραδοσιακούς φίλους, όπως το Καζακστάν και η Αρμενία, να οικοδομήσουν δεσμούς με δυνάμεις τις οποίες η Μόσχα προσπαθούσε εδώ και καιρό να κρατήσει μακριά από την περιοχή. Αυτό επέτρεψε, ιδιαίτερα στην Τουρκία, να παρεισφρήσει στο κενό που δημιουργήθηκε.

Τι συμβαίνει με το Καζακστάν

Ανακοινώνοντας την εισβολή στις 24 Φεβρουαρίου, ο Πούτιν τότε ανέφερε το Καζακστάν ως πρότυπο για το είδος της σχέσης που ήθελε να έχει η Ρωσία με τα πρώην σοβιετικά κράτη. Είχε στείλει στρατεύματα για να βοηθήσει τον πρόεδρο Κασίμ-Ζομάρτ Τοκάγιεφ να καταπνίξει θανατηφόρες ταραχές μόλις τον προηγούμενο μήνα.

Ωστόσο, ο Τοκάγιεφ, διαφωνούσε ανοιχτά με την αιτιολόγηση του Πούτιν για τον πόλεμο, ενώ επέτρεψε σε εκατοντάδες χιλιάδες Ρώσων να καταφύγουν στη χώρα του, που είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας πετρελαίου της κεντρικής Ασίας, μετά την ανακοίνωση της Ρωσίας για επιστράτευση τον Σεπτέμβριο. Η Σούλμαν, η οποία ορίστηκε «ξένη πράκτορας» από το Κρεμλίνο λίγες ημέρες αφότου έφυγε από τη Ρωσία, τον Απρίλιο, έγινε δεκτή στο Καζακστάν αυτό τον μήνα από τον επικεφαλής της Γερουσίας, τον δεύτερο τη τάξει αξιωματούχο της χώρας, ο οποίος και της προσέφερε θέση καθηγήτριας σε ένα από τα πανεπιστήμια της χώρας.

«Η Ρωσία γίνεται όλο και πιο τοξική», δήλωσε ο Μπέιμπιτ Αψενμπέτοφ, πρώην μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της μεγαλύτερης τράπεζας του Καζακστάν, Kazkommertsbank JSC. «Τι να κάνεις όταν ο γείτονάς σου είναι μέθυσος και ταραξίας και δεν μπορείς να ξεφύγεις;», είναι το ερώτημα που έθεσε ο ίδιος.

Η Ρωσία φαίνεται να δείχνει τη δυσαρέσκειά της με το Καζακστάν διακόπτοντας επανειλημμένως τις ροές μέσω του αγωγού Caspian Consortium Pipeline (CPC), μήκους 1.500 χλμ., επικαλούμενη τεχνικά ή ρυθμιστικά ζητήματα. Ο αγωγός μέσω του οποίου το Καζακστάν στέλνει περίπου το 80% των εξαγωγών του πετρελαίου διασχίζει τη Ρωσία έως το λιμάνι της Μαύρης Θάλασσας Νοβοροσίσκ, λιγότερο από 160 χλμ. από την κατεχόμενη Κριμαία.

Τον Νοέμβριο, το Καζακστάν δήλωσε ότι θα αυξήσει τις εξαγωγές πετρελαίου μέσω της Κασπίας Θάλασσας κατά 1,5 εκατομμύριο τόνους, τροφοδοτώντας πετρέλαιο τον αγωγό Μπακού-Τσεϊχάν, ο οποίος εκτείνεται από το Αζερμπαϊτζάν έως τις τουρκικές ακτές της Μεσογείου. Ο Τοκάγιεφ είπε ότι οι ροές κατά μήκος της διαδρομής, που παρακάμπτει τη Ρωσία, θα μπορούσαν τελικά να αυξηθούν σε 20 εκατομμύρια τόνους. Το Καζακστάν έστειλε περισσότερους από 50 εκατομμύρια τόνους μέσω του CPC το 2021.

Η διαδρομή προστίθεται στον επονομαζόμενο Μεσαίο Διάδρομο για το σιδηροδρομικό φορτίο Κίνας-Ευρώπης, ο οποίος διέρχεται μέσω Καζακστάν, Αζερμπαϊτζάν, Γεωργίας και Τουρκίας, και αντιμετωπίζει απότομη αύξηση της ζήτησης. Ο πόλεμος μείωσε την κυκλοφορία στη λιγότερο περίπλοκη κινεζική σιδηροδρομική σύνδεση με την Ευρώπη, μέσω Ρωσίας και Λευκορωσίας.

Τον περασμένο χρόνο, ο Τοκάγιεφ ενθάρρυνε επίσης τους αμυντικούς δεσμούς με τον πρόεδρο της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και ταξίδεψε στη Σαουδική Αραβία, στο Κατάρ και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα για να ενισχύσει την εμπορική και επενδυτική συνεργασία.

Τι σκέφτεται το Ουζμπεκιστάν

Το γειτονικό Ουζμπεκιστάν, που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το εμπόριο με τη Ρωσία, επιχειρούσε να ανοιχτεί ακόμη και πριν από τον πόλεμο. Υπέγραψε συμφωνία Ενισχυμένης Εταιρικής σχέσης και Συνεργασίας με την Ε.Ε. τον Ιούλιο. Τον Δεκέμβριο, μετά τη δεύτερη συνάντηση του νέου Διαλόγου Στρατηγικής Εταιρικής Σχέσης με τις ΗΠΑ, κοινή δήλωση χαιρέτισε την «προθυμία της χώρας να δημιουργήσει νέους εμπορικούς δρόμους και να διαφοροποιήσει τις αγορές εισαγωγών και εξαγωγών».

Η Ρωσία παραμένει ισχυρή δύναμη στην περιοχή, ξεκαθαρίζει η αμερικανική οικονομική ιστοσελίδα. Με τις διεθνείς κυρώσεις ως απάντηση στον πόλεμο που μπλοκάρει τους δυτικούς εμπορικούς δρόμους της Ρωσίας, οι πρώην Σοβιετικοί γείτονες της Μόσχας έχουν γίνει ακόμα πιο σημαντικοί γι’ αυτήν ως αγωγοί εμπορίου. Οι εξαγωγές στη Ρωσία από άλλα μέλη της Ευρασιατικής Οικονομικής Κένωσης, υπό την ηγεσία της Μόσχας (Λευκορωσία, Καζακστάν, Αρμενία και Κιργιστάν) έχουν εκτοξευθεί, καθώς τα εμπορεύματα μεταφέρονται από την Ευρώπη. Οι τουρκικές εξαγωγές στη Ρωσία έχουν επίσης αυξηθεί.

Το Καζακστάν και το Ουζμπεκιστάν κάνουν ό,τι μπορούν για να διαφοροποιήσουν τις σχέσεις τους όσο η Μόσχα είναι απασχολημένη με την Ουκρανία, αλλά «δεν μπορείς να αλλάξεις γεωγραφία, υπάρχουν βαθείς δεσμοί και μακρά σύνορα», εξήγησε η Ανέτ Μπορ, συνεργάτιδα στο Πρόγραμμα Ρωσίας και Ευρασίας στο Chatham House, δεξαμενή σκέψης με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο. «Δεν θα υπάρξει αποσύνδεση από τη Ρωσία για την κεντρική Ασία, τουλάχιστον για πολλά χρόνια», εκτίμησε η ίδια.

Η στάση Αρμενίας & Αζερμπαϊτζάν

Σε κάθε περίπτωση ο πόλεμος και οι κυρώσεις που ακολούθησαν έχουν εντατικοποιήσει τους κινδύνους υπερβολικής εξάρτησης από τη Μόσχα και πουθενά αυτό δεν έχει γίνει πιο ξεκάθαρο όσο στην Αρμενία, τον στενό σύμμαχο του Κρεμλίνου στον Καύκασο και τη μοναδική στρατιωτική βάση του στην περιοχή.

Η απογοήτευση είναι μεγάλη στην Αρμενία από την απροθυμία ή την αδυναμία της Ρωσίας να παρέμβει σε μια μακροχρόνια εδαφική σύγκρουση με το γειτονικό Αζερμπαϊτζάν, το οποίο απολαμβάνει ισχυρή αμυντική υποστήριξη από την Τουρκία. Οι αξιωματούχοι ανησυχούν για έναν de facto αποκλεισμό εφτά εβδομάδων από το Αζερμπαϊτζάν του διαδρόμου Λατσίν, μια ζωτικής σημασίας οδικής σύνδεσης με τους Αρμένιους που ζουν στον αμφισβητούμενο θύλακα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ενώ τα ρωσικά ειρηνευτικά στρατεύματα στην περιοχή καιροφυλακτούν.

«Το Αζερμπαϊτζάν εκμεταλλεύεται την κατάσταση στην Ουκρανία», τόνισε ο Σεργκέι Γκαζαριάν, υπουργός Εξωτερικών της μη αναγνωρισμένης κυβέρνησης του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ο οποίος δεν μπόρεσε να ταξιδέψει στα εδάφη του από την Αρμενία μετά τον διορισμό του νωρίτερα τον Ιανουάριο.

Τρεις φορές, αυτόν τον μήνα, οι εθνικιστές έχουν πραγματοποιήσει διαδηλώσεις έξω από τη ρωσική στρατιωτική βάση στο Γκιούμρι, κρατώντας πανό με συνθήματα όπως «Έξω οι ρωσικές δυνάμεις κατοχής από την Αρμενία». Οι διαδηλώσεις ενάντια στον παραδοσιακό σύμμαχο και προστάτη της χώρας ήταν μικρές, αλλά χωρίς προηγούμενο, σημειώνει το Bloomberg.

Ο πρωθυπουργός Νικόλ Πασινιάν ανακοίνωσε προσφάτως ότι η Αρμενία δεν θα φιλοξενήσει προγραμματισμένες στρατιωτικές ασκήσεις του Οργανισμού Συλλογικής Συνθήκης Ασφάλειας, μιας ρωσικής εναλλακτικής του ΝΑΤΟ, μετά την αποτυχία της συμμαχίας να ανταποκριθεί στις εκκλήσεις των Αρμενίων για βοήθεια στον απόηχο των περσινών συνοριακών συγκρούσεων με το Αζερμπαϊτζάν.

Η Ε.Ε. ανακοίνωσε στις 23 Ιανουαρίου ότι στέλνει 2ετή συντονιστική αποστολή για να περιπολεί τα σύνορα ως απάντηση στο αίτημα της Αρμενίας, σε αυτό που ο επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής της Ενωσης Ζοζέπ Μπορέλ αποκάλεσε «νέα φάση» της εμπλοκής της στον Καύκασο.

Το υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας καταδίκασε την αποστολή την Πέμπτη σε μια δήλωση με την οποία αποκάλεσε την Ε.Ε. «παράρτημα των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ» προειδοποιώντας ότι η εμπλοκή της στην περιοχή «μπορεί να φέρει μόνο γεωπολιτική αντιπαράθεση».

Το Αζερμπαϊτζάν, επίσης, έχει έρθει πιο κοντά στην Ε.Ε., υπογράφοντας συμφωνία τον Ιούλιο για διπλασιασμό των εξαγωγών φυσικού αερίου προς την Ένωση έως το 2027, καθώς οι Βρυξέλλες επιδιώκουν να αντικαταστήσουν τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία. Τον περασμένο μήνα, η Ε.Ε. δήλωσε ότι θα βοηθήσει επίσης στη χρηματοδότηση απευθείας καλωδίου ηλεκτρικού ρεύματος από το Αζερμπαϊτζάν και τη γειτονική Γεωργία προς τα κράτη-μέλη της Ε.Ε., μέσω της Μαύρης Θάλασσας, με τη δυνατότητα αργότερα σύνδεσης της Ουκρανίας και της Μολδαβίας.

Τα κέρδη της Τουρκίας

Η αλήθεια είναι ότι μέχρι στιγμής η Τουρκία έχει ωφεληθεί περισσότερο από τους ρωσικούς δισταγμούς, υποστηρίζει το σχετικό άρθρο της αμερικανικής ιστοσελίδας. Με την Αρμενία να μην τυγχάνει πλέον της εξασφάλισης της ρωσικής προστασίας, ο Πασινιάν και ο Ερντογάν τον Οκτώβριο πραγματοποίησαν τις πρώτες συνομιλίες μεταξύ τους εδώ και 13 χρόνια, μεσούσης της προσπάθειας για τη δημιουργία διπλωματικών δεσμών και άνοιγμα των συνόρων των χωρών τους.

«Ο Πούτιν έχασε το μονοπώλιό του στην περιοχή του Καυκάσου», τόνισε ο Γκριγκόρι Σβέντοφ, επικεφαλής της ερευνητικής υπηρεσίας Caucasian Knot με έδρα τη Μόσχα. «Τώρα ο Ερντογάν είναι ο κύριος παράγοντας στο παιχνίδι», κατέληξε.

Headlines