Πόλεμος στην Ουκρανία: Τα υπέρ και τα κατά της αποστολής μαχητικών αεροσκαφών

Έπειτα από μήνες πιέσεων που ξεκίνησαν ήδη από τη ρωσική εισβολή, η Ουκρανία κατάφερε να πείσει τη Δύση να της προσφέρει τα πολυπόθητα τανκς Leopard 2, καθώς και περιορισμένο αριθμό αμερικανικών M1 Abrams. Τώρα, επόμενος στόχος του Κιέβου (αν και επίσης εξ αρχής εκπεφρασμένος) είναι τα μαχητικά αεροσκάφη F-16, που σύμφωνα με την ουκρανική κυβέρνηση θα μπορούσαν να αλλάξουν τους όρους στο πεδίο.

Όπως και σε κάθε άλλη αντίστοιχη διαπραγμάτευση, η Πολωνία και οι χώρες της Βαλτικής εμφανίζονται πρόθυμες να ικανοποιήσουν τα ουκρανικά αιτήματα, τη στιγμή που ο μεν αμερικανός πρόεδρος δηλώνει πως δεν υπάρχουν τέτοιες σκέψεις στο εσωτερικό της κυβέρνησής του, ενώ ο γερμανός καγκελάριος, Όλαφ Σολτς, ο οποίος υπήρξε διστακτικός ήδη στην περίπτωση των Leopard, απέκλεισε πλήρως ένα τέτοιο σενάριο.

Ωστόσο, όπως αποδείχθηκε ξανά και ξανά στη διάρκεια του πολέμου, οι σημερινές αρνήσεις και «κόκκινες γραμμές» δεν αποκλείεται σε λίγους μήνες να μετατραπούν στην πραγματικότητα επί του πεδίου. Ποιος είναι, λοιπόν, ο ρόλος που θα μπορούσαν να διαδραματίσουν τα δυτικά μαχητικά στον πόλεμο στην Ουκρανία, ποια δεδομένα δυσκολεύουν την απόφαση της Δύσης και πόσο πιθανό είναι η Ρωσία να ανεχτεί την προσγείωση αμερικανικών F-16 σε ουκρανικό έδαφος;

F-16 vs Sukhoi

Σύμφωνα με μηχανικούς της ΕΑΒ που μίλησαν στον δημοσιογράφο Γιάννη Ψαρόπουλο για ρεπορτάζ του  Al Jazeera, τα μαχητικά αεροσκάφη F-16, τα οποία αρκετές χώρες του ΝΑΤΟ εμφανίζονται προετοιμασμένες να παρέχουν στην Ουκρανία, είναι λιγότερο ισχυρά από τα ρωσικά Shukhoi-35, τα οποία είναι «μεγαλύτερα, ταχύτερα και έχουν πιο ισχυρά ραντάρ». Ωστόσο, οι δυτικοί πύραυλοι που μπορούν να μεταφερθούν με τα αμερικανικά μαχητικά, όπως οι AIM-9X ή οι AIM-120 AMRAAM, που ανήκουν στους πλέον προηγμένους που έχει στη διάθεσή του το ΝΑΤΟ, είναι ικανοί να επιφέρουν σφοδρά πλήγματα σε ρωσικούς στόχους.

Το σημαντικότερο πλεονέκτημα των αμερικανικών μαχητικών, ωστόσο, είναι η συνδεσιμότητά τους. Όταν είναι εξοπλισμένα με την τεχνολογία επικοινωνιών Link 16, τα αεροσκάφη μπορούν να ανταλλάσσουν σε πραγματικό χρόνο πληροφορίες για την κατάσταση στο πεδίο με άλλα αεροσκάφη, πλοία και χερσαίες δυνάμεις, πετυχαίνοντας έτσι τον βέλτιστο συντονισμό. Όπως τονίζει το άρθρο του αραβικού δικτύου, αν, για παράδειγμα, το εναέριο ραντάρ AWACS του ΝΑΤΟ τοποθετούνταν στα όρια του ρουμανικού εναέριου χώρου, θα μπορούσε πρακτικά να μεταδώσει εικόνα για ολόκληρη την Κριμαία, την οποία η Ουκρανία δηλώνει διαρκώς ότι έχει στόχο να ανακαταλάβει.

Ωστόσο, η κατάσταση περιπλέκεται περαιτέρω από ένα περιστατικό που εξακολουθεί να προκαλεί απορίες στους αναλυτές. Τον περασμένο Οκτώβριο, ένα ουκρανικό Sukhoi-24 και ένα Sukhoi-27 καταρρίφθηκαν από δυο ρωσικούς πυραύλους τη στιγμή που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χαμηλή πτήση που τα κρατούσε αόρατα για τα ρωσικά ραντάρ, με στόχο την κατάρριψη ρωσικών drones-καμικάζι.

Το δυτικό εναέριο ραντάρ δεν κατάφερε να εντοπίσει τους ρωσικούς πυραύλους, δημιουργώντας ανησυχίες ότι η Ρωσία ίσως έχει αρχίσει να χρησιμοποιεί τον υπερηχητικό πύραυλο R-37M, ο οποίος θεωρείται ότι μπορεί να εκτοξευτεί από απόσταση άνω των 200χλμ., από Sukhoi-57, το νέο ρωσικό μαχητικό που εξακολουθεί να βρίσκεται σε πειραματικό στάδιο.

Σε μια τέτοια συνθήκη, οι ειδικοί δεν είναι βέβαιοι ότι τα F-16 θα μπορούσαν να κυριαρχήσουν στους αιθέρες – αν και η ανάγκη της Ουκρανίας να αναβαθμίσει τις εναέριες δυνάμεις της γίνεται ακόμη μεγαλύτερη.

Κίνδυνος ρωσικής αντίδρασης;

Η κυριότερη αιτία πίσω από τις δυτικές επιφυλάξεις ήταν και παραμένει η πιθανή ρωσική αντίδραση. Όπως υπογραμμίζει σε ανάλυσή του το Politico, στις αρχές του πολέμου οι νατοϊκοί σύμμαχοι συμφώνησαν να μην παρέχουν απευθείας στην Ουκρανία όλο τον εξοπλισμό που ζητούσε, προκειμένου η σύγκρουση να μην κλιμακωθεί σε έναν πυρηνικό ή/και παγκόσμιο πόλεμο.

Διπλωμάτης που επικαλείται το πολιτικό μέσο περιγράφει τη δυτική στρατηγική ως μια διαδικασία σταδιακής «εξοικείωσης» του Πούτιν με τη δυτική βοήθεια.

Βάσει αυτής της τακτικής, η Δύση προχωρά μεν με αργά και σταθερά βήματα, αλλά ταυτόχρονα αυξάνει διαρκώς την υποστήριξη που προσφέρει, με αποκορύφωμα τα Leopard και τους πυραύλους Patriot.

Όπως επεσήμανε σκωπτικά στο Politico γάλλος αξιωματούχος, η Ουκρανία έχει ήδη λάβει «σούπερ επιθετικά» όπλα από τη Δύση. «Λέμε ότι ό,τι στέλνουμε πρέπει να χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για αμυντικούς σκοπούς», είπε. «Όμως, από τη στιγμή που παραδίδουμε τον εξοπλισμό, είναι στα χέρια τους».

Μπορεί να συμβεί στην πράξη;

Ακόμη και αν αυτού του είδους οι δισταγμοί ξεπερνιούνταν, η αποστολή F-16 στην Ουκρανία δεν θα ήταν εύκολη υπόθεση. Σε πρόσφατο άρθρο του, το Associated Press υπογραμμίζει ότι οι ουκρανοί πιλότοι θα έπρεπε να εκπαιδευτούν για μεγάλο χρονικό διάστημα για να είναι σε θέση να πετάξουν με τα αμερικανικά αεροσκάφη, ενώ η χρήση τους στο ουκρανικό έδαφος επίσης κρύβει τεράστιες προκλήσεις.

Το πρακτορείο υπενθυμίζει ότι τις πρώτες ημέρες του πολέμου οι ρωσικές εναέριες δυνάμεις φρόντισαν να καταστρέψουν πλήρως τα ουκρανικά μαχητικά, με αλλεπάλληλες επιθέσεις στις αεροπορικές βάσεις της χώρας. Αν και οι Ουκρανοί κινήθηκαν έξυπνα, πετυχαίνοντας τη μεταφορά των αεροσκαφών τους σε ασφαλή σημεία, στερώντας από τους Ρώσους την κυριαρχία στον αέρα και αναγκάζοντάς τους να κρατούν τα μαχητικά τους κοντά στη γραμμή οριοθέτησης, η ουκρανική αεροπορία αντιμετωπίζει επίσης σοβαρά προβλήματα, καθώς προσπαθεί να προστατεύσει όσα μαχητικά της έχουν απομείνει.

Πόδια και μέτρα

Όσον αφορά στην εκπαίδευση των πιλότων, τα στελέχη της ΕΑΒ που μίλησαν στο Al Jazeera τόνισαν ότι δεν θα είναι εύκολη υπόθεση, μιας και ακόμη και ο τρόπος μέτρησης του υψομέτρου διαφέρει στα αμερικανικής κατασκευής αεροσκάφη σε σχέση με τα ρωσικά, τα οποία χρησιμοποιούν έως τώρα οι Ουκρανοί – τα πρώτα μετρούν σε πόδια, ενώ τα δεύτερα σε μέτρα.

Έτσι, είναι αμφίβολο αν τα F-16 θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στην Ουκρανία εντός του 2023, ενώ είναι πολύ πιθανό να απαιτούνταν η παρουσία δυτικών πιλότων στη χώρα. Ακόμη και αν οι τελευταίοι δρούσαν ως ιδιώτες, η εμπλοκή τους θα μπορούσε να προκαλέσει νέα προβλήματα.

Ανύπαρκτες υποδομές

Δεν αρκεί, όμως, οι Ουκρανοί να μάθουν να χειρίζονται τα αεροσκάφη. Θα πρέπει να έχουν στη διάθεσή τους και τις κατάλληλες υποδομές για να είναι σε θέση να τα χρησιμοποιήσουν. Όπως εξηγεί το Politico, τα F-16, όπως και τα F-15 απαιτούν μεγάλους αεροδιαδρόμους υψηλής ποιότητας, οι οποίοι δεν υφίστανται αυτή τη στιγμή στην Ουκρανία. Και οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η Ρωσία θα μπορούσε εύκολα να εντοπίσει τις απόπειρες κατασκευής νέων βάσεων και απλώς να τις βομβαρδίσει.

Πιο κατάλληλα, σύμφωνα με τον Τζάστιν Μπρονκ, της βρετανικής δεξαμενής σκέψης RUSI που μίλησε στο Politico, θα ήταν τα F-18 ή τα σουηδικής κατασκευής Gripens που μπορούν να απογειωθούν από μικρότερους αεροδιαδρόμους και απαιτούν λιγότερη συντήρηση. Όμως και τα δυο είναι σχετικά δυσεύρετα, ενώ η Σουηδία έχει ξεκαθαρίσει ότι δεν έχει σχέδια άμεσης αποστολής αεροσκαφών στην Ουκρανία.

Άλλα προηγμένα μαχητικά, όπως τα γαλλικά Rafale, ενδέχεται να απαιτήσουν την παρουσία μεγάλου αριθμού δυτικών πολιτών σε ουκρανικό έδαφος, οι οποίοι θα εργάζονται για τη συντήρηση και την προετοιμασία τους για πτήσεις – και θα αποτελούσαν στόχους ρωσικών επιθέσεων.

Ζητήματα συμβολισμού

Τέλος, το ρεπορτάζ του Ψαρόπουλου στο Al Jazeera αναδεικνύει και μια ακόμη παράμετρο, που αν και έχει μικρότερη «πρακτική» σημασία, ίσως εντέλει έχει τεράστια βαρύτητα: στέλνοντας F-16 σε ουκρανικό έδαφος, το ΝΑΤΟ κινδυνεύει να τα δει να καταρρίπτονται.

Μέχρι τώρα, τα δυτικά όπλα έχουν αποδειχθεί σε γενικές γραμμές ανώτερα από τα σοβιετικά σε όλη τη διάρκεια του πολέμου στην Ουκρανία. Η ανάπτυξη υπερηχητικών πυραύλων από τη Ρωσία, όμως, θα μπορούσε να απειλήσει τα δυτικά αεροσκάφη, δίνοντας τέλος στο αφήγημα περί υπεροχής του ΝΑΤΟ. Κάτι τέτοιο, ακόμη και αν δεν άλλαζε τον ρου των πολεμικών επιχειρήσεων στην ανατολική Ευρώπη, θα μπορούσε να έχει απρόβλεπτες εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο.