Φεβρουάριος: Ποια η ιστορία του κουτσοφλέβαρου

Για ποιο λόγο ο Φεβρουάριος έχει 28 ή 29 μέρες; Ένα ερώτημα που πολλούς από εμάς σίγουρα κάποια στιγμή έχει απασχολήσει. Ο Φεβρουάριος λοιπόν έχει 28 ημέρες, ενώ οι υπόλοιποι μήνες έχουν ή 30 ή 31 ημέρες επειδή είναι ο τελευταίος μήνας του χρόνου.

Συνεπώς, μιας και είναι ο τελευταίος, σε αυτόν εντάσσονται οι ημέρες που περισσεύουν από τις 365 ημέρες του χρόνου και δεν έχουν κατανεμηθεί σε άλλους μήνες. Εμείς βέβαια, γνωρίζουμε ως τελευταίο μήνα του χρόνου τον Δεκέμβριο. Αυτό ωστόσο είναι μεταγενέστερη κατανομή, αφού παλαιότερα οι μήνες Ιανουάριος και Φεβρουάριος δεν υπήρχαν. Ως πρώτος μήνας του χρόνου λογιζόταν ο Μάρτιος και ως τελευταίος ο Δεκέμβριος.

Ήταν οι δέκα παραγωγικοί μήνες, στους οποίους αναπτυσσόταν όλη η ανθρώπινη δραστηριότητα.

Μετά τον Δεκέμβριο περίσσευαν οι άγριες χειμερινές ημέρες τις οποίες όμως δεν εντάσσανε σε κάποιους μήνες, καθώς ήταν ημέρες μη παραγωγικές για τη ζωή του ανθρώπου.

Διαπιστωνόταν όμως έτσι μια χρονική ανακολουθία αναφορικά με την έναρξη και λήξη του έτους καθώς, ανάλογα με τη χρονιά, έμεναν λιγότερες ή περισσότερες ημέρες αδιάθετες.

Πώς δημιουργήθηκαν ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος

Στην προσπάθεια ομαλότερης κατανομής οι άνθρωποι δημιούργησαν τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο προκειμένου να κατατάξουν σε αυτούς τις ημέρες που περίσσευαν.

Η κατανομή λοιπόν ξεκίνησε από τον Ιανουάριο ο οποίος πήρε 31 ημέρες, ενώ οι υπόλοιπες αδιάθετες ημέρες δόθηκαν στο Φεβρουάριο, ο οποίος έλαβε τις εναπομείνασες 29 ημέρες.

Όταν αργότερα το 44 π.Χ. ο Ιούλιος Καίσαρας ζήτησε τη βοήθεια του Έλληνα αστρονόμου Σωσιγένη προκειμένου να αλλάξει το ρωμαϊκό ημερολόγιο, ο τελευταίος βασιζόμενος στους υπολογισμούς του πατέρα της αστρονομίας Ιππάρχου, ο οποίος έναν αιώνα νωρίτερα είχε προσδιορίσει ότι το ηλιακό ή τροπικό έτος έχει διάρκεια ίση με 365,242 ημέρες, θέσπισε ένα ημερολόγιο του οποίου τα έτη είχαν 365 ημέρες, ενώ σε κάθε τέταρτο έτος πρόσθεταν ακόμη μία ημέρα, μετά την «έκτη προ των καλενδών του Μαρτίου», που ονομαζόταν «bis sextus».

Έτσι η ημέρα αυτή, επειδή μετριόταν δύο φορές, ονομάζεται ακόμη και σήμερα «δις έκτη» και το έτος που την περιέχει «δίσεκτο».

Το «περίσσευμα» της ημέρας αυτής κάθε τέσσερα έτη αποφασίστηκε να δοθεί στον ελλειπή μήνα Φεβρουάριο και αντί των 29 ημερών να έχει τη συγκεκριμένη δίσεκτη χρονιά 30 ημέρες.

Ο Οκταβιανός Αύγουστος αφαίρεσε μία ημέρα από τον Φεβρουάριο

Το 4 π.Χ. όμως ο αυτοκράτορας Οκταβιανός Αύγουστος αφαίρεσε μία ημέρα από τον Φεβρουάριο, την οποία πρόσθεσε στο μήνα Αύγουστο που έφερε το όνομά του, προκειμένου να μην υπολείπεται σε τίποτε από το μήνα που έφερε το όνομα του Ιουλίου Καίσαρα, τον Ιούλιο, ο οποίος είχε 31 ημέρες. Συνεπώς ο Φεβρουάριος παρέμεινε με 28 ημέρες τα απλά έτη και 29 τα δίσεκτα.

Τα δίσεκτα γρουσούζικα έτη

Ο λαός μας όμως τα δίσεκτα έτη τα θεωρεί γρουσούζικα. Η παρανόηση του λαού αυτή πιθανά οφείλεται στη λανθασμένη αντίληψη της ετυμολογίας και ορθογραφίας του πρώτου συνθετικού της λέξης «δίσεκτο».

Δηλαδή αντί του σωστού «δις» (που σημαίνει δύο φορές) να εννοείται λανθασμένα το αχώριστο προθεματικό μόριο «δυς» που έχει την έννοια της δυστυχίας, «της δυσκολίας, της κακής καταστάσεως ή του απευκταίου αποτελέσματος».

Οι γιορτές του Φλεβάρη

Το όνομά του προέρχεται από το λατινικό ρήμα februare (εξαγνίζω, καθαίρω), λόγω των τελετών εξαγνισμού και καθαρμού που τελούνταν στη Ρώμη (Februa και Feralia), από τις οποίες προέρχονται οι μεταγενέστερες γιορτές των Απόκρεω και οι εκδηλώσεις του Καρνάβαλου. Τον Φεβρουάριο γιορτάζονταν στην Αρχαία Ρώμη και οι γιορτές:

• Λουπερκάλια (Lupercalia), γιορτή της γονιμότητας, προς τιμή του θεού Φαύνου (του Πάνα των Ελλήνων) στις 15 Φεβρουαρίου. Οι Ρωμαίοι θυσίαζαν κατσίκια και σκυλιά, ενώ νεαρά αγόρια χτυπούσαν με λωρίδες από δέρμα κατσίκας τις νεαρές κοπέλες για να τους μεταδώσουν τη γονιμότητα. Η γιορτή μπορεί να καταργήθηκε από την Καθολική Εκκλησία τον 5ο αιώνα μ.Χ, αλλά την οικειοποιήθηκε με τη γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου και την Ημέρα των Ερωτευμένων στις 14 Φεβρουαρίου.
• Φορνακάλια (Fornacalia), προς τιμή της θεότητας Φόρναξ, που εφηύρε τους φούρνους για το ψήσιμο ψωμιού και φαγητών (17 Φεβρουαρίου).
• Χαρίστια (Charistia), οικογενειακή γιορτή για διασκέδαση, αλλά και για την επίλυση των διαφορών μεταξύ των μελών της (20 Φεβρουαρίου).

Οι τρεις πρώτες μέρες του Φεβρουαρίου λέγονται «Συμόγιορτα» από την εορτή του Αγίου Τρύφωνα (1η του μηνός), ο οποίος θεωρείται άγιος των αμπελιών, της Υπαπαντής του Κυρίου (2/2), που εορτάζεται με αργία από του αγρότες για να μην πέσει χαλάζι και καταστρέψει τη βλάστηση, και του Αγίου Συμεών (3/2), τον οποίο τιμούν ιδιαίτερα οι έγκυες γυναίκες, καθώς αποφεύγουν να κάνουν οποιαδήποτε εργασία, από φόβο μήπως το παιδί γεννηθεί «σημειωμένο», «με σημάδι».