Ο χειμώνας της δυσαρέσκειας

Oι τεράστιες κινητοποιήσεις στη Γαλλία ενάντια στην απόπειρα «μεταρρύθμισης» του συνταξιοδοτικού συστήματος που προωθεί η κυβέρνηση Μακρόν δεν πρέπει να προκαλούν έκπληξη. Σε αρκετές χώρες της Ευρώπης, ιδίως όσες δεν υπέστησαν τη βάναυση «κοινωνική μηχανική» των Μνημονίων, το δικαίωμα στην αξιοπρεπή σύνταξη θεωρείται βασικός και αναφαίρετος πυλώνας κοινωνικής δικαιοσύνης. Είναι μια βαθιά ριζωμένη αντίληψη κοινωνικής αναδιανομής: οι άνθρωποι δεν πρέπει να εργάζονται όλη τους τη ζωή αλλά θα πρέπει έγκαιρα να παίρνουν σύνταξη για να χαρούν τα υπόλοιπα χρόνια τους, με το κράτος να εγγυάται τη χρηματοδότηση ενός συστήματος που – ας μην το ξεχνάμε – στηρίζεται και στις εισφορές των ίδιων των εργαζομένων.

Εάν κανείς το σκεφτεί, είναι μια απόλυτα λογική πεποίθηση. Ο όγκος του παραγόμενου – και στην πραγματικότητα διαθέσιμου – πλούτου στις αναπτυγμένες οικονομίες επαρκεί για να συντηρηθούν τέτοιες πρακτικές, υπό την προϋπόθεση φυσικά ότι αποδεχόμαστε μια λογική αναδιανομής, ότι δηλαδή δεχόμαστε ότι ένα σημαντικό μέρος αυτού του πλούτου θα πρέπει να αναδιανέμεται με κριτήρια κοινωνικά. Γιατί, διαφορετικά, όπως πλήθος αποπειρών «ασφαλιστικής μεταρρύθμισης» έχουν δείξει, οποιαδήποτε απόπειρα «βιωσιμότητας» του ασφαλιστικού συστήματος με όρους αποκλειστικά οικονομοτεχνικούς, απλώς θα οδηγήσει σε ένα φαύλο κύκλο διαρκών αυξήσεων των ορίων ηλικίας. Μόνο που πρέπει να αναρωτηθούμε τι σημαίνει συνολικά για τις κοινωνίες μας να αντιμετωπίζουμε την όποια αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης (καθεαυτή μια μεγάλη πρόοδο) ως λόγο για να αυξάνουμε τα χρόνια που κάποιος πρέπει να εργάζεται.

Το γεγονός ότι πλέον έχουμε φτάσει στο σημείο οι κυβερνήσεις να θεωρούν πιο εύκολο και κυρίως πιο ορθολογικό να παρατείνουν τα χρόνια που πρέπει κάποιος να εργάζεται, αντί να τολμήσουν π.χ. να αγγίξουν τον τεράστιο πλούτο που σήμερα κυκλοφορεί στη διαρκώς διογκούμενη χρηματοπιστωτική σφαίρα (και που μικρό μέρος του καταλήγει στην «παραγωγική» επένδυση), είναι ενδεικτικό της πραγματικής μετάλλαξης των φιλελεύθερων δημοκρατιών και της αδυναμίας τους να προτάξουν την κοινωνική συνοχή έναντι των πιέσεων της αγοράς.