Εφερε την Εθνική Βιβλιοθήκη από τον 19ο στον 21ο αιώνα

Στη ζωή συναντάς πολλούς ανθρώπους. Αλλους σημαντικούς, άλλους λιγότερο, κάποιους αληθινά σπουδαίους και λίγους, ο καθένας με τον τρόπο του, σχεδόν μοναδικούς. Τέτοιος υπήρξε και ο Φίλιππος Τσιμπόγλου, ο μέχρι προχθές γενικός διευθυντής της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος, ο οποίος έφυγε πολύ ξαφνικά από τη ζωή, έπειτα από μια σύντομη νοσηλεία.

Τον Φίλιππο θα έλεγε κανείς τον «πρόδωσε» η καρδιά του που, τελικά, όπως φαίνεται, ίσως και να μην άντεξε το μεγάλο βάρος ενός σπουδαίου έργου που ο ίδιος έφερε μεν πλήρως και λαμπρά εις πέρας μα, ερήμην του, εκείνο δεν έπαιρνε, ως όφειλε, οριστικά τον δρόμο του. Γιατί αυτό ήταν που πάνω απ’ όλα τον χαρακτήριζε: η αίσθηση του καθήκοντος και της ευθύνης. Η σοβαρότητα με την οποία αντιμετώπιζε τη μεγάλη αποστολή που είχε αναλάβει εδώ και μερικά χρόνια και που ήδη την είχε φέρει κατά μέγα μέρος εις πέρας με τον πιο εντυπωσιακό και άρτιο τρόπο. Ο Φίλιππος ήταν ο άνθρωπος που κατάφερε να κάνει το άλμα ενός και πλέον αιώνα: ήταν αυτός που έφερε την Εθνική Βιβλιοθήκη ουσιαστικά από τον 19ο αιώνα, στον οποίο είχε επίμονα κολλήσει, στον 21ο. Και την είχε οδηγήσει σε μια εντελώς νέα εποχή, τελείως άγνωστη και εξίσου απίστευτη για όποιον τη γνώριζε από το παρελθόν και είχε τη χαρά να τη βλέπει να λειτουργεί στη σημερινή της μορφή.

Η μεταφορά της Εθνικής Βιβλιοθήκης από το Βαλλιάνειο στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος ήταν από μόνη της έργο εξαιρετικά σύνθετο, που οι δυσκολίες του δεν είναι ορατές διά γυμνού οφθαλμού και το οποίο το δυναμικό της Βιβλιοθήκης έφερε εις πέρας με τον αρτιότερο τρόπο υπό τον σχεδιασμό και την καθοδήγηση του Φίλιππου. Ομως, δεν είναι μόνον αυτό: ο εκσυγχρονισμός των δομών, των υπηρεσιών, των δυνατοτήτων, της διεθνούς διασύνδεσης, της προστασίας των βιβλίων, της πρόσκτησης νέων, της ένταξης πρωτοπόρων τεχνολογιών, η διασύνδεση όλων των ελληνικών βιβλιοθηκών σε ένα δίκτυο, όλα αυτά, μαζί με πλήθος άλλα έργα που δεν έχει νόημα να τα απαριθμήσει κανείς εδώ ένα προς ένα, άλλαξαν ριζικά το τοπίο αυτού του τόσο σημαντικού αλλά και τόσο παρηκμασμένου, μέχρι τον ερχομό του Φίλιππου, φορέα. Ο αγώνας που έδινε ήταν διαρκής.

Και δεν ήξερε ούτε από ωράρια, ούτε από αργίες, ούτε από ξεκούραση, ούτε από τίποτα που θα τον αποσπούσε από τον στόχο του: να παραδώσει, μια μέρα, μια Εθνική Βιβλιοθήκη αντάξια αυτής της χώρας, του πολιτισμού και της γραμματείας της. Και να σταματήσει να θλίβεται κάθε φορά που έφερνε ως παράδειγμα το πόσο δραματικά πίσω βρισκόταν η Ελλάδα ακόμα και σε αριθμό τόμων της κύριας βιβλιοθήκης της δίπλα σε χώρες πολύ μικρότερες και με μακράν λιγότερο σημαντική πνευματική ιστορία.

Μέγας σύμμαχός του σε αυτή την πορεία υπήρξε ασφαλώς το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος – χωρίς αυτό, τίποτα από τα παραπάνω δεν θα μπορούσε να είχε επιτευχθεί. Τα τελευταία χρόνια, σε στενή επαφή με το ΙΣΝ, ο Φίλιππος τα είχε αφιερώσει στην οικοδόμηση ενός φιλόδοξου προγράμματος για την Εθνική Βιβλιοθήκη της επόμενης 25ετίας, όπως ο ίδιος έλεγε, εξηγώντας αναλυτικά το γιατί αυτού του είδους και του βεληνεκούς οι οργανισμοί απαιτούν οργάνωση και σχεδιασμούς τέτοιου βάθους, όπως συμβαίνει παντού, ειδικά όταν βρίσκονται σε τροχιά μετάβασης από την… εποχή των σπηλαίων στον 21ο αιώνα. Οταν κάποιος επισκέπτεται μια βιβλιοθήκη και κάνει χρήση των υπηρεσιών της, δεν μπορεί να φανταστεί τι σημαίνει και τι προϋποθέτει η λειτουργία ενός τέτοιου οργανισμού: είναι ένας ολόκληρος κόσμος που οι απαιτήσεις για να μπορέσει να αποδώσει το έργο του είναι τεράστιες.

Αθόρυβη δουλειά

Αυτόν τον κόσμο οικοδομούσε επί χρόνια ο Φίλιππος Τσιμπόγλου με τους πιστούς συνεργάτες του στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, δουλεύοντας αθόρυβα, αλλά με εντυπωσιακό βάθος και σταθερότητα. Δυστυχώς, κακά τα ψέματα, σε αντίθεση με το ΙΣΝ, το ελληνικό κράτος δεν ήταν δίπλα του: τα προβλήματα στελέχωσης ήταν τεράστια, όπως και η αδυναμία του κράτους να κατανοήσει τις ανάγκες που έχει αυτός ο τόσο ιδιότυπος φορέας σε προσωπικό και μέσα. Επί χρόνια η Εθνική Βιβλιοθήκη δεν είχε λ.χ. ούτε καν στοιχειώδη επάρκεια σε λογιστές ή άλλες ειδικότητες, που διάφοροι μανδαρίνοι της διοίκησης θεωρούσαν ότι «δεν χρειάζονται» σε μια βιβλιοθήκη, που όμως, χωρίς αυτούς, δεν μπορούσε τίποτα να κουνηθεί κατά νόμο. Αλλά και εκεί που όλοι κατανοούσαν ότι χρειάζονται, λ.χ. στην ειδικότητα των βιβλιοθηκονόμων, πάλι το κράτος τού ασκούσε κριτική ότι… ζητούσε πολλούς, μη δίνοντάς του καν την ευκαιρία να εξηγήσει πόσους και γιατί ζητούσε για να λειτουργήσει σωστά η Βιβλιοθήκη, ειδικά με το πλάνο της επόμενης περιόδου. Που, τελικά, παρά τη δουλειά ετών που έκανε, δυστυχώς δεν πρόλαβε να το δει να προχωρά.

Δεν υπάρχει λοιπόν αμφιβολία ότι αν η πολιτεία θέλει να τιμήσει τη μνήμη αυτού του πραγματικά μοναδικού λειτουργού της, που άφησε πίσω του έργο τόσο σπουδαίο και τόσο μετρήσιμο φεύγοντας τόσο ξαφνικά και σε τέτοια ακμή, δεν θα το κάνει με ωραία λόγια και μεγαλόστομους επικήδειους. Θα το κάνει αν επιτέλους ολοκληρώσει το έργο που, φεύγοντας, αφήνει ημιτελές πίσω του. Ημιτελές όχι επειδή εκείνος άργησε, αλλά επειδή οι αρμόδιοι δεν ακολούθησαν. Εκείνος τους τα άφησε όλα έτοιμα…