Ελληνικά μαχητικά πάνω από την Aγκυρα!

Με τη νέα στροφή στην προκλητική ρητορική του, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν αποκλείεται σε λίγο να καταγγείλει ότι ελληνικά μαχητικά πετούν κάθε μέρα πάνω από την Aγκυρα. Δεν πρόκειται για μια στροφή που υπηρετεί τον δικό του προεκλογικό σχεδιασμό – οι αναφορές για «παραβιάσεις» και «παρενοχλήσεις» της Τουρκίας από τις ελληνικές Eνοπλες Δυνάμεις δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα ενθουσιάσουν τις τουρκικές μάζες των ψηφοφόρων που ετοιμάζονται για τις κάλπες της 14ης Μαΐου. Υπηρετούν, ωστόσο, έστω και σπασμωδικά τη στρατηγική της τουρκικής κυβέρνησης, η οποία σε αυτή τη φάση – και βαλλόμενη σχεδόν από σύσσωμη τη Δύση – θέλει να εμφανιστεί ως θύμα. Ο ρόλος του «κακού» είναι επιτακτική ανάγκη για την Aγκυρα να περάσει στην Αθήνα, έστω κι αυτό επιχειρείται να γίνει με ακατέργαστο τρόπο. Κυρίως, όμως, υπηρετεί τη διαχρονική τουρκική στρατηγική που συνεχώς βάζει νέα θέματα στο διπλωματικό καλάθι, ώστε να έχει περισσότερα ατού στα χέρια της όταν και όποτε έρθει η ώρα ενός ουσιαστικού διαλόγου. Το προηγούμενο διάστημα η Aγκυρα επένδυσε στο ζήτημα της στρατιωτικοποίησης των νησιών του Αιγαίου, με την προσδοκία ότι έχει προσθέσει στις διμερείς διαφορές, τώρα ετοιμάζεται να αναδείξει τις ανησυχίες της για μια απειλούμενη ελληνική… εισβολή στη Μικρά Ασία. Τα ελληνικά νησιά εξοπλίζονται όχι για να θωρακιστούν, αλλά για να αποτελέσουν τη βάση μιας νέας μικρασιατικής εκστρατείας…

Στην πραγματικότητα, δεν πρόκειται για μία νέα τουρκική ιδέα, αλλά για στρατηγική που πηγάζει ακόμη και από τα οθωμανικά χρόνια. Με αυτά τα επιχειρήματα είναι εξαιρετικά πιθανό να εμφανιστεί προσεχώς στο ΝΑΤΟ, τον δυτικό κόσμο και τη διεθνή κοινότητα η νέα τουρκική κυβέρνηση, επιδιώκοντας να αντιστρέψει και την αρνητική διεθνή εικόνα για τη δική της πορεία. Στα «ΝΕΑ» του περασμένου Σαββατοκύριακου, στον οδηγός που παρουσίασαν οι καθηγητές Διεθνών Σχέσεων και Στρατηγικής, Αθανάσιος Πλατιάς και Κωνσταντίνος Κολιόπουλος (από το Πανεπιστήμιο Πειραιώς και το Πάντειο Πανεπιστήμιο, αντίστοιχα) για τους κανόνες στρατηγικής που αναδεικνύονται μέσα από τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, μπορούσε κανείς να ανιχνεύσει αυτή τη διαχρονική τουρκική στρατηγική. Κυρίως, όμως, μπορούσε να εστιάσει σε μια σειρά από κανόνες που βρίσκουν εφαρμογή στο σημερινό σκηνικό και προεξοφλούν ότι θα συνεχίζουν να διέπουν τις σχέσεις εκατέρωθεν του Αιγαίου και μετά τις προσεχείς εκλογικές αναμετρήσεις.

Μη βασίζεσαι στο ότι ο εχθρός δεν θα έρθει, αλλά στο ότι αν έρθει είσαι έτοιμος να τον αντιμετωπίσεις, επισημαίνουν οι δύο καθηγητές, τονίζοντας παράλληλα – σε έναν άλλο βασικό κανόνα στρατηγικής – ότι πρέπει να στηρίζεσαι στις δικές σου δυνάμεις όσο περισσότερο μπορείς. Είναι προφανώς δύο κανόνες που εξηγούν το νέο ελληνικό εξοπλιστικό πρόγραμμα, αλλά και την τουρκική αντίδραση που βλέπει να μεταβάλλεται η ισορροπία ισχύος στο Αιγαίο. «Πολλοί Ελληνες εξακολουθούν να πιστεύουν ότι σε περίπτωση σύγκρουσης με την Τουρκία θα πολεμήσουν για λογαριασμό μας σύμμαχοι όπως οι Γάλλοι, οι Αμερικανοί και εσχάτως οι Ισραηλινοί – για να μην αναφερθούμε σε εκείνους που πιστεύουν ότι στο τέλος θα μας σώσουν… οι Ρώσοι!», σημειώνουν. Στη βάση αυτή, άλλωστε, δεν προκρίνουν το χαρτί του κατευνασμού – που έχει αποδειχθεί ιστορικά ατελέσφορο. Η άμβλυνση μιας απειλής μέσω μονομερών παραχωρήσεων ανοίγει την όρεξη στον αντίπαλο για ακόμη περισσότερες παραχωρήσεις.

Ενας άλλος βασικός κανόνας είναι ότι η σύγκρουση δεν γίνεται μόνο με βίαια μέσα. Στα ελληνοτουρκικά, πέρα από τις παραδοσιακές στρατιωτικές απειλές της, η Τουρκία χρησιμοποιεί και άλλα, μη βίαια μέσα, για να πετύχει τους στόχους της, όπως η αξιοποίηση των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών, έστω και αν δεν τις προκαλεί. Παίζει στο έπακρο δε και το χαρτί της παραπληροφόρησης – με τα δεινά των προσφύγων στην ελληνική μεθόριο ή με τη νέα ανακάλυψη για την ελληνική απειλή. Το θετικό είναι ότι, σε αντίθεση ίσως με την κοινή γνώμη, η ελληνική πολιτική και υπηρεσιακή ηγεσία έχει πολύ αντικειμενικότερη αντίληψη της πραγματικότητας και αντιλαμβάνεται έναν επίσης βασικό κανόνα: ότι και ο αντίπαλος έχει στρατηγική. Μετεκλογικά θα φανεί εάν το κρεσέντο των τουρκικών προκλήσεων οδηγεί σε ένα παγιωμένο συγκρουσιακό κλίμα ή μπορεί να υπάρξει μια αλλαγή πορείας – που θα μπορούσε να ακολουθήσει έναν άλλο βασικό κανόνα στρατηγικής που αναδεικνύουν οι δύο καθηγητές: «Μετάτρεψε τον εχθρό σε φίλο: βρες το κοινό συμφέρον όπου αυτό υπάρχει».