Καρκίνος: Πώς η περίθαλψη θα γίνει άμεση και αποτελεσματική

Τουλάχιστον 100 εκατομμύρια προληπτικές εξετάσεις για καρκίνο δεν πραγματοποιήθηκαν και ένα εκατομμύριο περιστατικά καρκίνου δεν διαγνώστηκαν στη διάρκεια της πανδημίας στην Ευρώπη.

Αντίστοιχα, στη χώρα μας το 2020, οι νέες διαγνώσεις καρκίνου ήταν 40% λιγότερες σε σύγκριση με το 2019, ενώ τώρα οι νέες διαγνώσεις εκτιμώνται σε 68.000 και οι θάνατοι σε 33.000, καθώς στη διάρκεια της πανδημίας υπήρξαν και καθυστερημένες διαγνώσεις υποτροπών σε ασθενείς με καρκίνο, σύμφωνα με την Ελληνική Ομοσπονδία Καρκίνου.

Το Ευρωπαϊκό Σχέδιο Καταπολέμησης του Καρκίνου θέτει ως προτεραιότητα τη διασφάλιση της ισότιμης πρόσβασης των ασθενών στην πρόληψη, πρώιμη διάγνωση, τις θεραπείες, την καινοτομία και τα οφέλη της εξατομικευμένης ιατρικής.

Ως εθνική προτεραιότητα, η αντιμετώπιση του καρκίνου αποσκοπεί στη διατήρηση του ανθρώπινου κεφαλαίου και τη βιωσιμότητα του συστήματος υγείας. Αφορά κάθε μέλος της κοινωνίας, καθώς σχετίζεται με τις συνήθεις συμπεριφορές, την οικονομική και κοινωνική θέση του ατόμου, το μορφωτικό επίπεδο, το οικογενειακό και το εργασιακό περιβάλλον και την πρόσβαση στο σύστημα υγείας.

Τα παραπάνω επισημαίνουν εκπρόσωποι των ασθενών, της ιατρικής, επιστημονικής και ακαδημαϊκής κοινότητας και της φαρμακοβιομηχανίας, οι οποίοι κατέθεσαν σειρά προτάσεων στον Πρωθυπουργό, δεδομένης της ανάγκης δημιουργίας ενός βιώσιμου σχεδίου διαχείρισης του καρκίνου.

Οι εκπρόσωποι των παραπάνω φορέων σημειώνουν πως στη χώρα μας καταγράφονται αξιόλογες προσπάθειες τα τελευταία χρόνια, τόσο σε επίπεδο πρόληψης, όπως η εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου, το πρόγραμμα Σπ. Δοξιάδης, μέσω του οποίου υλοποιείται το πρόγραμμα Φ. Γεννηματά, όσο και σε επίπεδο θεραπείας, με την εισαγωγή καινοτόμων φαρμακευτικών σκευασμάτων.

Όμως, η μη ύπαρξη ενός ολοκληρωμένου και λειτουργικού σχεδίου αντιμετώπισης λειτουργεί ανασταλτικά στην απόδοση του μέγιστου οφέλους των παρεμβάσεων, τόσο σε επίπεδο υγείας του πληθυσμού, όσο και αποτελεσματικότητας του συστήματος υγείας.

Υπό την οπτική αυτή, η Πρόεδρος Ελληνικής Ομοσπονδίας Καρκίνου Καίτη Αποστολίδου,  ο Πρόεδρος της Ένωσης Ασθενών Ελλάδος Νίκος Δέδες, ο Πρύτανης του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Μελέτιος-Αθανάσιος Δημόπουλος, ο Γενικός Γραμματέας της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας Ελευθέριος Ζέρβας, η Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Παθολογικής Ανατομίας Αφροδίτη Νόννη, ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος Ολύμπιος Παπαδημητρίου και η Πρόεδρος της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδος Ζένια Σαριδάκη, προτείνοντας την έναρξη δημόσιου εθνικού διαλόγου για τον καρκίνο, παρέθεσαν οκτώ προτάσεις για την πλήρη κάλυψη των ασθενών.

Οι προτάσεις

Δημιουργία μηχανισμών προσδιορισμού και αντιμετώπισης των παραγόντων κινδύνου

Σε αυτή την κατεύθυνση, σημαντική είναι η άμεση εφαρμογή των αναγκαίων βάσεων δεδομένων (π.χ. εθνικό μητρώο καρκίνου, ηλεκτρονικός φάκελος ασθενούς, εμβολιαστικά μητρώα), καθώς θα παρέχουν σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τις ατομικές υγειονομικές συνήθειες, όπως κάπνισμα, σωματικό βάρος, συννοσηρότητες, κ.α., που σε συνδυασμό με το νοσολογικό προφίλ μπορούν να κατευθύνουν εξατομικευμένες παρεμβάσεις, με στόχο την προαγωγή υγείας. Τα εθνικά δεδομένα για τον καρκίνο απαιτείται να υποβληθούν από τις χώρες μέλη στο ΕHDS-European Health Data Space, στα υποστηρικτικά έργα του οποίου συμμετέχει η χώρα μας. Συγκεκριμένα, περίπου το 40% των θανάτων στην Ελλάδα, το 2019, μπορούσαν να αποδοθούν σε συμπεριφορικούς παράγοντες κινδύνου, ενώ το 22% των θανάτων το ίδιο έτος, οφειλόταν στο κάπνισμα (ενεργητικό και παθητικό), ποσοστό πολύ υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ. Παράλληλα, είναι γνωστή η σημασία της προστασίας του περιβάλλοντος και η στροφή σε έναν «πράσινο» τρόπο ζωής.

Ανάπτυξη Εθνικού Μητρώου Καρκίνου

Η απουσία αρχείου καταγραφής νεοπλασιών στερεί από την Πολιτεία τα απαραίτητα πληθυσμιακά δεδομένα για την κατάρτιση εθνικής πολιτικής για τον καρκίνο. Τα δεδομένα αυτά θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην αξιολόγηση των νέων τεχνολογιών για την πρώιμη διάγνωση και θεραπεία, αλλά και για την επίπτωσή τους στο σύστημα και τις δαπάνες υγείας. Παράλληλα, η απουσία συστήματος καταγραφής σημαντικών κλινικών μεταβλητών δεν επιτρέπει την εξαγωγή στοιχείων για τα ποσοστά πενταετούς επιβίωσης στις συνηθέστερες μορφές καρκίνου.

Θεραπεία

Η επιστημονική καινοτομία και η ιατρική ακριβείας δημιουργούν εξαιρετικές εξατομικευμένες επιλογές στις θεραπείες για τον καρκίνο. Η πρόοδος στη φαρμακευτική καινοτομία, τη χειρουργική και την ακτινοθεραπεία, σε συνδυασμό με την αποτελεσματική πρόληψη και τα προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου, αδιαμφισβήτητα βελτιώνουν τη ζωή των ασθενών με καρκίνο.

Πλαίσιο αξιολόγησης και αποζημίωσης βιοδεικτών

Οι βιοδείκτες είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι με την εξατομικευμένη διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου. Η επικαιροποίηση του καταλόγου αποζημιούμενων εξετάσεων ανίχνευσης βιοδεικτών και βιοδεικτών και η εισαγωγή νέων τεχνολογιών όπως το NGS, καθώς και η δημιουργία ειδικού πλαισίου για την αποζημίωση και τη διενέργεια εξετάσεων ανίχνευσης βιοδεικτών είναι περισσότερο επιτακτική από ποτέ.

 Αναγνώριση του οφέλους των κλινικών μελετών

Η δημιουργία ενός περιβάλλοντος φιλικού προς την προσέλκυση μελετών είναι βασική προϋπόθεση για την αύξηση του αριθμού των κλινικών μελετών στη χώρα, όπως επίσης προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί και στη διευκόλυνση της πρόσβασης των ογκολογικών ασθενών σε αυτές.

Θέσπιση μετρήσιμων στόχων

Η αντιμετώπιση του καρκίνου απαιτεί τη δέσμευση ταυτόχρονα της Πολιτείας και της κοινωνίας. Στο σύνολο των αναπτυγμένων χωρών της Ευρώπης, τα Εθνικά Σχέδια για την καταπολέμηση του καρκίνου αποτυπώνουν τους απαιτούμενους πόρους (ανθρώπινους και υλικούς), τα στάδια υλοποίησης, καθώς και κάθε διαδικασία που απαιτείται για την επίτευξη των καθορισμένων στόχων.

Στη χώρα μας, οι προσπάθειες που έγιναν το 2008, και η απλή επικαιροποίηση του πρώτου Εθνικού Σχεδίου για τον Καρκίνο δεν φαίνεται να είναι αρκετές για την επίτευξη των στόχων αυτών.

Ταμείο Καινοτομίας

Η ραγδαία εξέλιξη της καινοτομίας καθιστά απαραίτητη την εξεύρεση εναλλακτικών μεθόδων χρηματοδότησης. Έτσι, η διασφάλιση πρόσθετου προϋπολογισμού για τις καινοτόμες θεραπείες αποτελεί βασικό εργαλείο για την συνεχή, αποτελεσματική και βιώσιμη πρόληψη, αντιμετώπιση και θεραπεία του καρκίνου. Η επένδυση σε ένα βιώσιμο και ανθεκτικό σύστημα υγείας αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη διασφάλιση της ανθεκτικότητας της οικονομίας.

Ενθάρρυνση συνεργασιών για χάραξη και υλοποίηση στρατηγικών παρεμβάσεων

Η αντιμετώπιση του καρκίνου απαιτεί συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων αρχών – εθνικές, ευρωπαϊκές και διεθνείς – των επιστημονικών φορέων, της ιατρικής κοινότητας, της βιομηχανίας, των ΜΜΕ, των συλλόγων ασθενών, της κοινωνίας των πολιτών. Η αποτελεσματική αντιμετώπιση του καρκίνου απαιτεί να ξαναδούμε από την αρχή τις προτεραιότητες, εστιάζοντας στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι πολίτες, χρησιμοποιώντας τις υπηρεσίες του συστήματος υγείας. Άλλωστε το Ευρωπαϊκό Σχέδιο για την Καταπολέμηση του Καρκίνου, διαθέτει ένα γενναίο προϋπολογισμό 4 δις ευρώ, που μπορεί να επιτρέψει στα κράτη-μέλη να επιταχύνουν τις δράσεις τους για την πρόληψη, αντιμετώπιση και διαχείριση του καρκίνου. Δεδομένου δε, ότι οι δράσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον καρκίνο βρίσκονται ήδη στο 2ο έτος τους και η πρόθεση είναι να έχουν οι περισσότερες ολοκληρωθεί ή να πλησιάζουν στην ολοκλήρωση έως το 2025, η Ελλάδα θα πρέπει να επιταχύνει ώστε να μπορέσει να επωφεληθεί.