Κάποιοι λένε απλά τα δικά τους

Για μία ακόμα φορά, για μια ποδοσφαιρική φάση από αυτές που κρίνονται ως κρίσιμες, υπήρξε μεταξύ άλλων διαφωνία των τηλεκριτικών διαιτησίας. Αναφέρομαι στη φάση που είδαμε στη νεόχτιστη ΟPAP Arena την περασμένη Κυριακή, στο ματς ΑΕΚ – Αρης. Στο 51ο λεπτό του παιχνιδιού κι ενώ η ΑΕΚ κέρδιζε με 1-0, ο τερματοφύλακάς της Αθανασιάδης σε μια έξοδο, αφού αρχικά βρήκε την μπάλα με το χέρι, κατέληξε να βρει με το γόνατό του το κεφάλι του παίκτη του Αρη Φαμπιάνο και να τον σωριάσει στο έδαφος. Οι πορτογάλοι ρέφερι της αναμέτρησης δεν έδωσαν τίποτα. Οι τηλεκριτικοί διαιτησίας στην Ελλάδα διχάστηκαν. Ο Παναγιώτης Βαρούχας στην ΕΡΤ συμφώνησε με τους διαιτητές. Ο Ηλίας Σπάθας στο Mega και ο Αριστομένης Κουτσάφτης στο Οpen είπαν ότι υπάρχει εμφανώς επικίνδυνο παιχνίδι του τερματοφύλακα και κατά συνέπεια πέναλτι και αποβολή. Δεν είναι η πρώτη φορά που οι τηλεκριτικοί διαφωνούν. Σε σημείο να αναρωτιέσαι πώς είναι δυνατόν, ενώ κάνουν χρήση του ίδιου κανονισμού, να λένε άλλα πράγματα. Η απάντηση είναι απλή: κάποιοι δεν κάνουν χρήση του κανονισμού. Λένε απλά τα δικά τους.

Ανάλυση

Υπήρξε μια στιγμή, πριν από περίπου μία εικοσαετία, που στη Δυτική Ευρώπη οι εκπομπές των σοβαρών τηλεοπτικών καναλιών που ασχολούνται με τα ματς των πρωταθλημάτων το Σαββατοκύριακο είχαν σταματήσει τη διαιτητική ανάλυση των φάσεων από πρώην διαιτητές. Το έκαναν για δύο λόγους. Ο πρώτος, γιατί το πάγωμα της εικόνας, που είναι ο πιο συνηθισμένος τρόπος για να καταδεικνύεται συνήθως ένα λάθος του διαιτητή, συνιστά  αλλοίωση της πραγματικότητας με τη βοήθεια της τεχνολογίας. Οι Γάλλοι παλιότερα, τη δεκαετία του ’90, όταν έδειχναν στις αθλητικές εκπομπές τους τηλεοπτικά ριπλέι, έδειχναν τις φάσεις με κανονική ταχύτητα και ζητούσαν τη γνώμη όλων χωρίς παγώματα εικόνας κ.λπ. – «όλες αυτές οι τηλεδιαβολιές», έλεγε ο επικεφαλής ορισμών της γαλλικής διαιτησίας εκείνα τα χρόνια Μισέλ Βοτρό, «συνθέτουν μια εικονική πραγματικότητα». Ο δεύτερος λόγος, που η τηλεοπτική ανάλυση των διαιτητικών αποφάσεων οδηγούνταν σε κατάργηση, είχε να κάνει με το ότι οι υπεύθυνοι των αθλητικών προγραμμάτων κατάλαβαν πως δημιουργούν μια νέα τάξη ιερών αγελάδων: τους «τηλεκριτικούς» των διαιτητών που παντού άρχισαν να αποκτούν δύναμη. Παντού οι διαιτητές, καλώς ή κακώς, επιλέγονται, λογοδοτούν, τιμωρούνται. Τους τηλεκριτικούς τους δεν τους τιμωρεί κανένας. Μπορούν να λένε ό,τι θέλουν. Μόνο που παντού άρχισαν να προβληματίζονται για το αν ο λόγος τους επηρεάζει τους διαιτητές και πώς.

Λόνγκι

Ο πρώτος τηλεκριτικός διαιτησίας στην Ευρώπη ήταν ο ιταλός διαιτητής Λόνγκι, που εμφανίστηκε στη RAI στις αρχές του ’80. Οι Ιταλοί είναι οι πρώτοι που χρησιμοποίησαν τη βιντεοανάλυση (αυτό που αποκαλούν «μοβιόλα») για να καταδείξουν διαιτητικά λάθη – το κάνουν από το 1967 αλλά μέχρι την εμφάνιση του Λόνγκι αυτό ήταν αποκλειστικά δουλειά δημοσιογράφων, που φρόντιζαν μάλιστα στην προβολή του στιγμιότυπου να ζητάνε γνώμες. Στα μέσα της δεκαετίας του 2000, μετά τον υποβιβασμό της Γιουβέντους, βγήκε στο φως πως οι κρίσεις κάποιων συγκεκριμένων τηλεκριτικών διαιτησίας δεν ήταν και τόσο αθώες, αλλά προέκυπταν ύστερα από συνεννοήσεις με ανθρώπους της Κυρίας. Ετσι η τηλεκριτική διαιτησίας άρχισε να περιορίζεται και να γίνεται, όπου γινόταν, από όλους κι όχι από κάποια διαιτητική αυθεντία. Οι Γερμανοί είχαν σταματήσει αυτού του τύπου την ανάλυση των φάσεων από διαιτητές ήδη από τα τέλη του ’90: περιορίζονταν στο να δείξουν καμιά φάση κυρίως σε περιπτώσεις όπου το λάθος μοιάζει αδικαιολόγητο. Οι Αγγλοι δεν ασχολούνταν ποτέ με τη διαιτησία: άρχισαν να το κάνουν όταν η Πρέμιερ Λιγκ γέμισε νοτιοευρωπαίους προπονητές. Και παραδόξως όταν αυτοί άρχισαν να συζητάνε για τη διαιτησία πολύ, επέστρεψαν και οι τηλεκριτικοί διαιτησίας. Και η τεράστια συζήτηση για τις κρίσεις διαιτητών με βάση το βίντεο οδήγησε τελικά και στη δημιουργία του VAR. Διότι οι Αγγλοι καθορίζουν εδώ και χρόνια την ποδοσφαιρική μόδα. Πλέον στην Αγγλία υπάρχει τόσο πολλή τηλεοπτική διαιτητοκουβέντα ώστε στα ματς της Εθνικής Αγγλίας στο Euro 2020 έκανε παρεμβάσεις κάνοντας κρίσεις για τις αποφάσεις των διαιτητών σε απευθείας μετάδοση ο γνωστός μας Μαρκ Κλάτενμπεργκ.

Συχνά

Εδώ, από τότε που οι τηλεκριτικοί διαιτησίας εμφανίστηκαν (από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 περίπου) διαφωνούν. Πολύ συχνά συμβαίνει να διαφωνούν και για πράγματα προφανέστατα. Συχνά-πυκνά οι ομάδες εκδίδουν ανακοινώσεις εναντίον τηλεκριτικών – ο Τάσος Κάκκος τον καιρό που δούλευε στο Open είχε δεχτεί φραστική επίθεση από τον μεγαλομέτοχο της ΑΕΚ Δημήτρη Μελισσανίδη σε απευθείας μετάδοση. Μέσα από τις διαφωνίες τους μάς έμαθαν πάντως κάτι σημαντικό: ότι σε ένα πλήθος από φάσεις προκύπτουν διαφωνίες διότι δεν εξετάζεται ακόμα κι από τους ίδιους τους διαιτητές τι ακριβώς αναφέρει ο κανονισμός. Οι πιο πολλοί νομίζεις πως προσπαθούν να σε πείσουν πως κανονισμός δεν υπάρχει: υπάρχει μόνο η δική τους αυθεντία.

Απόφαση

Τον καιρό του VAR θα έλεγε κανείς ότι οι τηλεκριτικοί δεν χρειάζονται. Διαφωνώ. Από τη στιγμή που η χρήση του βίντεο έγινε οργανικό μέρος του παιχνιδιού (και κρίνει μάλιστα παιχνίδια), οι τηλεκριτικοί είναι πιο χρήσιμοι από ποτέ με μία μόνο προϋπόθεση: να ασχολούνται με τον κανονισμό πιο πολύ από την εικόνα. Πλέον βλέπουμε τα στιγμιότυπα που το VAR κρίνει – ενίοτε και την ανάλυσή τους. Η χρησιμότητα του κριτικού διαιτησίας είναι πλέον άλλη: οφείλει να εξηγεί στη βάση ποιου ακριβώς κανονισμού παίρνεται μια απόφαση. Αν κανονισμός υπάρχει, δεν υπάρχει λάθος. Αν κανονισμός δεν υπάρχει, το λάθος είναι τεράστιο. Πιο πολύ και από την εικόνα, που όλοι βλέπουν, μετρά πλέον όχι η ανάλυση της φάσης, αλλά σε ποιον ακριβώς κανονισμό βασίζεται η απόφαση.

Εξήγηση

Από όλους τους τηλεκριτικούς διαιτησίας που έχουν εμφανιστεί στην Ελλάδα, αυτός που πιο πολύ αναφερόταν στο περίφημο βιβλίο των κανονισμών ήταν ο μακαρίτης Περικλής Βασιλάκης. Δεν έμενε απλώς στην εικόνα, αλλά σου εξηγούσε την απόφαση (σωστή ή λάθος) κάνοντας πάντα επίκληση στον κανονισμό. Ηταν πολλές φορές περισσότερο διδακτικός από όσο ο μέσος τηλεθεατής αντέχει – καμιά φορά ξεσήκωνε εναντίον του τούς εν ενεργεία διαιτητές που τον κατηγορούσαν ότι στέκεται πιο πολύ στον κανονισμό από όσο στην εφαρμογή του και ότι δεν μετρά ποτέ τις συνθήκες των αγώνων. Αλλά ο Βασιλάκης ήταν πολύ χρήσιμος γιατί σου μάθαινε κανονισμούς. Οσο αυτός υπήρχε, κανείς ποτέ δεν θα είχε το θράσος να ισχυριστεί πως μια γονατιά στο κεφάλι ενός παίκτη δεν είναι επικίνδυνο παιχνίδι: ο Βασιλάκης θα παρουσίαζε το εδάφιο νούμερο 12 του Κανονισμού Αγώνων Ποδοσφαίρου για να τον βάλει στη θέση του. Σήμερα θα συνέχιζε να κάνει σουξέ. Διότι όλοι δείχνουν εικόνες. Που δεν έχουν νόημα χωρίς εξήγηση των κανονισμών.