Γιατί το «επεισόδιο» με την Τουρκία δεν πρέπει να αποκλεισθεί το 2023

Παρά την αντίληψη που υποβαθμίζει συλλήβδην τις τουρκικές απειλές ως «θρασύδειλες προεκλογικές μπλόφες», ουδείς εχέφρων είναι σε θέση να αποκλείσει ένα «επεισόδιο» το 2023. Ο κόσμος και η γειτονιά μας μεταβάλλονται δραματικά και το μέχρι χθες αδιανόητο είναι πιθανό να συμβεί.

Η σοφότερη αντιμετώπιση απαιτεί συνεπώς προετοιμασία για το χειρότερο δυνατό σενάριο. Πράγματι, για μια σειρά από λόγους το 2023 εγκυμονεί ιδιαίτερους κινδύνους:

1. Το 2023 ενέχει έναν ιστορικής διάστασης συμβολισμό: τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη Συνθήκη της Λωζάννης που συρρίκνωσε την Οθωμανική Αυτοκρατορία στα όρια της σημερινής Τουρκίας. Παρά το γεγονός ότι μόνο με πόλεμο αλλάζουν οι Συνθήκες Ειρήνης όπως η συγκεκριμένη, πολλοί στην Τουρκία οδηγήθηκαν εκ του πονηρού να πιστεύουν ότι η της Λωζάννης εκπνέει αυτόματα στα 100 της χρόνια.

2. Ο Ερντογάν δεν κρύβει την αποστροφή του για τη συγκεκριμένη Συνθήκη και προσβλέπει στην προσωπική αναμέτρησή του με την Ιστορία: στοχεύει να αντικαταστήσει τον Κεμάλ ως ο νέος Ατατούρκ («πατέρας του έθνους») και χρειάζεται μια τουλάχιστον ανάλογης σημασίας ιστορική επιτυχία: τη «διόρθωση» της «ιστορικής αδικίας» του 1923. Ζει γι’ αυτήν την αναμέτρηση…

3. Το βασικότερο εμπόδιο στις επεκτατικές φιλοδοξίες του είναι ο Ελληνισμός και προς αυτόν στρέφει τα βέλη του, καθόσον τα άλλα μέτωπα δεν προσφέρονται όσο αυτό: η Συρία και η πίεση στους εκεί Κούρδους τον φέρνει αντιμέτωπο με ΗΠΑ, Ρωσία, ΕΕ, Ιράν και κυρίως, εν μέσω προεκλογικής περιόδου, κινδυνεύει να δει όλους τους κούρδους εκλογείς να έλκονται από το αντίπαλο στρατόπεδο «των 6».

4. Η ένταση των παράλληλων εκλογών σε Ελλάδα και Τουρκία γεννά ευκαιρίες εκμετάλλευσης: οι «ασυμβίβαστοι» προεκλογικοί τόνοι αυξάνουν τις πιθανότητες λαθών, «ατυχημάτων» και ανεξέλεγκτης κλιμάκωσης.

5. Επιπλέον, ο Ερντογάν ίσως θεωρήσει ευκαιρία την περίοδο των τουλάχιστον 40 ημερών μεταξύ των δύο εκλογικών αναμετρήσεων στην Ελλάδα: με αδύναμη υπηρεσιακή κυβέρνηση (σύμφωνα με μέχρι τώρα εκτιμήσεις) και 6-7 αλληλοσπαρασσόμενους πολιτικούς αρχηγούς η Αθήνα θα υστερεί σε δυνατότητα λήψης κρίσιμων αποφάσεων.

6. Το διεθνές περιβάλλον δεν αποτελεί ανυπέρβλητο εμπόδιο για τον τούρκο πρόεδρο. Ο αναθεωρητισμός συνόρων από ισχυρές αντιδυτικές δυνάμεις επιβραβεύεται έστω και πύρρεια επί του πεδίου, η Δύση είναι υπεραπασχολημένη και εξαντλείται στην Ουκρανία, ενώ η Ρωσία παραμένει πάντα πρόθυμη για υποδαύλιση ενδονατοϊκής ρήξης.

7. Ο ίδιος φαίνεται επίσης -δυστυχώς – να προεξοφλεί ότι η Ελλάδα δεν θα κλιμακώσει δυναμικά απέναντι σε περιορισμένες προκλήσεις και θα «καταπιεί» τυχόν τετελεσμένα. Μιμητής της αλαζονείας του Πούτιν υποτιμά το ενδεχόμενο στρατιωτικής αντίδρασης/κλιμάκωσης από μια «πλαδαρή» ευρωπαϊκή κοινωνία ευμάρειας που «απεχθάνεται κάθε ιδέα πολέμου».

8. Ο Ερντογάν έχει επίσης προεξοφλήσει ότι τη δύσκολη στιγμή θα «είμαστε μόνοι» (όπως άλλωστε κι εμείς εκτιμούμε) και ουδείς θα προστρέξει έγκαιρα με αξιόλογη ισχύ υπέρ της Αθήνας.

9.  Τα στρατιωτικά και άλλα μέσα της γείτονος έχουν – κατά την αντίληψη του Ερντογάν – επαρκώς ασκηθεί σε σενάρια προβοκάτσιας, υβριδικών επιθέσεων, θερμών «επεισοδίων», απόβασης στα νησιά αλλά και πυραυλικού πλήγματος, ώστε να μπορούν «μια νύχτα ξαφνικά» να τα υποστηρίξουν επιχειρησιακά ως «άμυνα» σε σκηνοθετημένη προβοκάτσια που θα βαφτιστεί «ελληνική πρόκληση» ή τετελεσμένο.

Το πότε, πού και πώς ακριβώς θα εκδηλωθεί ένα τουρκικό χτύπημα δεν μπορεί φυσικά να προβλεφθεί. Τα εύφλεκτα μέτωπα που άνοιξε ο Ερντογάν με τον Ελληνισμό είναι πολλά και αρκεί μια σπίθα για την ανάφλεξή τους. Σε αέρα, θάλασσα, ξηρά, κυβερνοχώρο και υβριδικά, ο «εμπρηστής της Μεσογείου» ζυγίζει με τα δικά του κριτήρια συγκυρίες και πιθανές κερδοζημίες και προετοιμάζεται για το «κατόρθωμα». Θα του χαλάσουμε τα σχέδια;

Ο Γιάννης Βαληνάκης είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων, πρώην υφυπουργός Εξωτερικών