Μια λάμψη στο αστικό κενό

Τι θέλησαν να δείξουν οι διοργανωτές και οι «εργάτες» της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, η Δέσποινα Γερουλάνου και ο Μιχαήλ Μαρμαρινός; Οτι αξίζει να δούμε κάποτε μια πόλη χωρίς τους παραμορφωτικούς φακούς των στερεοτύπων με τα οπoία την έχουμε υπερφορτώσει (ας μην κρυβόμαστε, όλοι έστω και μία φορά της απευθύναμε τον χαρακτηρισμό «άσχημη» και «βιομηχανική» αποστρέφοντας με στόμφο το βλέμμα από την πίσω αυλή προς την αισθητική που κατά τ’ άλλα διέπει την καθημερινότητά μας).

Το περασμένο Σάββατο η Ελευσίνα έδειξε τα όρια και τις δυνατότητές της. Οι άνθρωποί της ήταν εκεί για να την ξαναγνωρίσουν μαζί με τους περιοίκους της Αττικής και τους ξένους επισκέπτες (ανάμεσά τους, 54 δημοσιογράφοι και περίπου 100 στελέχη άλλων ευρωπαϊκών οργανώσεων). Είδαν τη μουσική να αναδύεται από τη θάλασσα – ποιος θα την κατασβέσει, όντως, αυτή την αισχύλεια μεταφορά; -, καΐκια και σκάφη να εισέρχονται στο κινηματογραφικό σκηνικό ετυμολογώντας το «έλευσις», εικόνες της Περσεφόνης σαν σύμβολο που συνδέει τη μυθολογία με την τέχνη, μία χορωδία στην άκρη της προκυμαίας με λευκά και κόκκινα άνορακ σαν στιγμιότυπο από ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου.

Οι καλλιτέχνες, από μουσικούς έως χορογράφους και σκηνοθέτες, ανέλαβαν να παρουσιάσουν «αυτό που στην αρχή δεν βλέπουμε», όπως επαναλαμβανόταν σε ένα από τα κεντρικά σλόγκαν της τελετής έναρξης. Τη συνύπαρξη της σύγχρονης χορογραφικής κίνησης με τη φωνή του Καζαντζίδη («Κι όταν περνώ απ’ τις γειτονιές/ κι ανθίζει κάποιο γέλιο/ βουρκώνουνε τα μάτια μου/ Να μη με λένε Στέλιο» – δεν είναι τυχαίο ότι επιλέχθηκε ένα κομμάτι από τη λιγότερο παιγμένη πλευρά της δισκογραφίας του). Σε ένα από κτίρια της οδού Ωκεανιδών η Πατρίσια Απέργη και η Δήμητρα Μητροπούλου με την ομάδα «U(R)TOPIAS» (Χριστιάνα Κοσιάρη – Φασολάκη, Γιώργος Παπαδόπουλος, Ελιάν Ρουμιέ, Εμμανουέλα Σακελλάρη, Κατερίνα Φώτη, Διαμάντω Χατζηζαχαρία) χορογραφούσαν αθέατες στιγμές από μια αθέατη Ελευσίνα. Αυτήν που δεν γνωρίζουμε, αυτήν που «εικονογραφούμε» με τις δικές μας προβολές, που επισκεπτόμαστε στα «Αισχύλεια» και θεωρούμε πως αίφνης την ανακαλύψαμε.

Εστω για λίγες ώρες η αστική μνήμη της προβαλλόταν πάνω στις προσόψεις παλιών σπιτιών, εκεί όπου ένας πρόσφυγας συνομιλούσε με τη γειτόνισσά του για τον τόπο που θα γινόταν η ιδιαίτερη πατρίδα του. Εκεί όπου ένας πόντιος λυράρης έπαιζε σόλο την «Τρυγόνα», ανεβασμένος σε ένα παλιό δίπατο, και λίγα μέτρα μακριά ένας βιομηχανικός χώρος μεταμορφωνόταν στο συνεργείο αυτοκινήτων «Ο Τέλειος» (όπου και πάλι αντηχούσε από τη μεγαφωνική εγκατάσταση η φωνή του Καζαντζίδη). Ανάμεσά τους στηνόταν ένας ιδιότυπος μουσικός διάλογος με πολυφωνικά τραγούδια της Ηπείρου και μωραΐτικα από κατοίκους της Ελευσίνας, «εγκιβωτισμένους» στα κόκκινα κάδρα φωτισμένων παραθύρων. Η χρονογέφυρα θα κατέληγε αργότερα στο παλιό εργοστάσιο «Ιρις» για την κατάφωτη τελετουργία των Στέρεο Νόβα.

Η πρόκληση για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα μόλις ξεκίνησε – το ίδιο και η αντίστροφη μέτρηση για τον απολογισμό όσων έχει σχεδιάσει ο γενικός καλλιτεχνικός διευθυντής Μιχαήλ Μαρμαρινός. Η πρώτη στιγμή, ωστόσο, είχε ήδη την αξία της. Επειδή έδειξε μια πόλη που συμμετέχει στη γιορτή και διεκδικεί να την παρακολουθήσουν «αλλιώς». Ξεφλουδισμένος από τις προκαταλήψεις, τη συνήθεια και την αδιαφορία της απόστασης, φάνηκε ο πυρήνας ενός τόπου με τη δική του μνήμη και τα δικά του σύγχρονα μυστήρια. Με βεβαιότητες, αντιφάσεις και πειραματισμούς. Με αναμνήσεις, σπαράγματα και μελλοντικά στοιχήματα (η αναδιαμόρφωση της εισόδου στο Αρχαιολογικό Μουσείο, που αποτελεί θεσμικό στόχο, συμπυκνώνει ταυτόχρονα και τις δύο έννοιες). Δίπλα στα βιομηχανικά φουγάρα, την τουριστική πεπατημένη, τα ανενεργά κελύφη και το αστικό κενό; Ναι, επειδή ακόμη κι έτσι λάμπει μέσα στην Ελευσίνα εκείνο που αγνοεί. Και αγνοούμε.