Τεχνητή Νοημοσύνη: Υποσχέσεις και προκλήσεις

Γράφει ο Δημήτρης Παναγόπουλος*

«Ithaca» by Constantine P. Cavafy is a poem that encourages the reader to appreciate the journey of life and to not be too focused on reaching one’s destination. The poem suggests that the journey itself, and the lessons and experiences gained along the way, are more important than arriving at a specific destination».

Ποια η γνώμη σας για την παραπάνω περίληψη του ποιήματος Ιθάκη; Συμφωνείτε με αυτή; Εσείς πως θα το περιγράφατε σε δύο προτάσεις; Ναι, δεν έχει γίνει λάθος στο τυπογραφείο, το άρθρο αυτό δεν έχει να κάνει με τη λογοτεχνία αλλά με την τεχνητή νοημοσύνη. Βλέπετε η περιγραφή αυτή δόθηκε από ένα πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης (ChatGPT) καθ’ υπόδειξή μου. Το ακόμη πιο εντυπωσιακό είναι ότι δε χρειάστηκε να γράψω χιλιάδες γραμμές κώδικα. Αντίθετα χρησιμοποίησα απλά αγγλικά για να ζητήσω μια περίληψη δύο προτάσεων.

Το παραπάνω παράδειγμα δείχνει το πόσο πολύ έχει εξελιχθεί τα τελευταία χρόνια ο τομέας της Τεχνητής Νοημοσύνης. Υπάρχουν πλέον προγράμματα (ας μου επιτραπεί να τα ονομάσω έτσι για να μην μπλέξουμε σε τεχνικές λεπτομέρειες) που είναι ικανά να ανταποκριθούν σε φυσική γλώσσα. Και να παράγουν εικόνες, κείμενο ή ακόμη και κώδικα προγραμματισμού.

Οι ικανότητες αυτές γεννούν μια σειρά από ερωτήματα και προκλήσεις για την κοινωνία μας. Τις προηγούμενες δεκαετίες υπήρχε ο προβληματισμός ότι η αυτοματοποίηση θα οδηγούσε εργάτες εργοστασίων στην ανεργία. Πιο πρόσφατα ίσως να υπήρχε ανησυχία και για τους επαγγελματίες οδηγούς λόγω των αυτόνομων αυτοκινήτων. Όμως επαγγέλματα που είχαν να κάνουν με δημιουργικότητα όπως για παράδειγμα σχεδιαστών, συγγραφέων ή και προγραμματιστών θεωρούνταν ασφαλή. Είναι προφανές ότι αυτό δεν ισχύει πλέον.

Υπάρχει βέβαια ο αντίλογος ότι οι μηχανές δε θα φτάσουν ποτέ το δημιουργικό επίπεδο των ανθρώπων. Μπορεί αυτό να είναι σωστό αλλά το ίδιο πιστεύαμε για παράδειγμα και για την ικανότητά των μηχανών στο σκάκι. Αποδείχτηκε λάθος. Επίσης, οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι δεν απαιτούν όλες οι δημιουργικές εργασίες τις ικανότητες ενός κορυφαίου ζωγράφου ή συγγραφέα άρα ίσως κάποιες από αυτές να μπορούν πιο εύκολα να αντικατασταθούν.

Είναι γεγονός πάντως ότι με εξαίρεση κάποια πολύ ακριβά συστήματα τεχνητής νοημοσύνης οι καλύτεροι «παίκτες» στο σκάκι φαίνεται να είναι ομάδες που συνδυάζουν τον άνθρωπο με τη μηχανή. Αυτό μας οδηγεί στο δεύτερο ερώτημα που είναι πώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε καλύτερα τις σχεδόν μαγικές αυτές ικανότητες της Τεχνητής Νοημοσύνης.  Τα παραδείγματα καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα από εφαρμογές που βοηθούν τη συγγραφή κώδικα μέχρι τη δημιουργία εικονογραφήσεων για ιστορίες. Ή ακόμη και η χρήση τους για τη συγγραφή πανεπιστημιακών δοκιμίων. Υπάρχουν αναφορές στον ξένο τύπο ότι φοιτητές έχουν ήδη αξιοποιήσει εργαλεία όπως το ChatGPT.

Το τελευταίο τονίζει την ανάγκη που υπάρχει η εκπαίδευση να συμπεριλάβει αυτές τις εξελίξεις ώστε να προετοιμάσει τους μελλοντικούς πολίτες για ένα γενναίο νέο κόσμο. Πολύ δε περισσότερο που η τεχνολογία αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί με μη ηθικό τρόπο όπως η δημιουργία και διάδοση ψευδών ειδήσεων. Ενδεικτικό του τι θα ακολουθήσει είναι ότι τους προηγούμενους μήνες εμφανίστηκαν ψεύτικα βίντεο όπου ο ουκρανός πρόεδρος καλούσε τα στρατεύματα της χώρας να παραδοθούν ή ο ρώσος πρόεδρος να ανακοινώνει παύση του πολέμου.

Και δεν είναι μόνο η εκπαίδευση που πρέπει να προσαρμοστεί. Οι νομοθέτες θα πρέπει να εξετάσουν το θέμα της πνευματικής ιδιοκτησίας των έργων που παράγει η Τεχνητή Νοημοσύνη. Ανήκουν στο χρήστη του εκάστοτε προγράμματος, όπως για παράδειγμα συμβαίνει για κείμενα που γράφονται με τη χρήση ενός προγράμματος επεξεργασίας κειμένου; Όμως, τα εργαλεία αυτά μπορούν να αντιγράψουν το στυλ καλλιτεχνών, τι γίνεται με τέτοια έργα; Ή ποια τα δικαιώματα δημιουργών που η πνευματική τους ιδιοκτησία χρησιμοποιήθηκε για να «ταΐσει» με δεδομένα την εκπαίδευση της Τεχνητής Νοημοσύνης; Επίσης, ως χώρα τι θα κάνουμε για μην μείνουμε πίσω στον τομέα αυτό; Ενδεικτικά, το ChatGPT μπορεί να κάνει διάλογο στα Αγγλικά τόσο καλά που εύκολα πιστεύεις ότι είναι άνθρωπος. Στα Ελληνικά η ποιότητα του παραγόμενου κειμένου είναι χειρότερη. Για το καλό της γλώσσας και του πολιτισμού μας θα πρέπει να στηρίξουμε πρωτοβουλίες ώστε τέτοια φαινόμενα να μην είναι συχνά.

Κοντά σε όλα τα παραπάνω υπάρχουν και ερωτήματα όπως ποια η σχέση συνείδησης και παραγωγής λογικών επιχειρημάτων με τη γλώσσα. Προγράμματα Τεχνητής Νοημοσύνης όπως το ChatGPT είναι κοντά ή περνάνε ήδη το λεγόμενο τεστ Turing. Μπορούν δηλαδή να κάνουν διάλογο σαν να είναι άνθρωποι. Αλλά υπάρχει πληθώρα παραδειγμάτων όπου έχουν κάνει λογικά σφάλματα, ιδιαίτερα μαθηματικά. Αναμενόμενο μιας και θεωρητικά, προγράμματα όπως το ChatGPT απλά προβλέπουν ποιες είναι οι κατάλληλες λέξεις που πρέπει να ακολουθήσουν σε ένα κείμενο ή μια συζήτηση. Δεν κατανοούν ούτε το κείμενο ούτε την απάντηση που δίνουν. Κι όμως αν τα δοκιμάσετε θα έχετε διαφορετική εντύπωση. Ίσως τελικά θα πρέπει να ρωτήσουμε τα ίδια. Αρκεί η απάντηση να μην είναι 42.

*O Δημήτρης Παναγόπουλος είναι σύμβουλος επιχειρήσεων – αναλυτής δεδομένων.