Οι 50 φορές που ο Εγκέλαδος χτύπησε την Τουρκία – Κατάρα ή ανθρώπινο λάθος;

Λέγεται πως οι άνθρωποι στην Τουρκία είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι στο κομμάτι του σεισμού. Ενδεικτικό το γεγονός πως μόλις κουνηθεί λίγο το έδαφος ή τρανταχτεί κάποιο παράθυρο, οι συνομιλίες στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης γεμίζουν με μηνύματα του τύπου: «Το ένιωσες αυτό; Είναι σεισμός; Είσαι καλά;».

Ο φόβος αυτός είναι απόλυτα κατανοητός εάν αναλογιστεί κανείς πως όλοι σε αυτή τη χώρα έχουν βιώσει τουλάχιστον έναν σεισμό μεγάλου μεγέθους.

Αυτός μπορεί να ήταν στα ανατολικά, (στο Βαν το 2011 με περισσότερους από 600 θανάτους), στα δυτικά, (στη Σμύρνη, το 2020 με περισσότερους από 100 θανάτους), στα νότια ή στα βόρεια της χώρας. Παράλληλα, μία ολόκληρη γενιά που ζει στην Κωνσταντινούπολη και γύρω από τη θάλασσα του Μαρμαρά έχει βαθιά ριζωμένες στο μυαλό της τις τραυματικές αναμνήσεις από τον σεισμό του 1999, που στοίχισε τη ζωή σε περισσότερους από 17.000 ανθρώπους.

Είναι βέβαιο πως όλοι θυμούνται με κάθε λεπτομέρεια τι έκαναν και πού βρίσκονταν στις 17 Αυγούστου 1999 τη στιγμή που ο σεισμός μεγέθους 7.6 Ρίχτερ χτύπησε την πόλη Νικομήδεια νοτιοανατολικά της Κωνσταντινούπολης.

Μάλιστα, φέρεται να είναι και από τις ιστορίες που λέγονται μεταξύ δύο ανθρώπων όταν πάνε να δημιουργήσουν μία φιλία, ίσως ως ένας τρόπος για να ξορκίσουν φαντάσματα και κοινούς φόβους. Γιατί ακριβώς ένα από τα θέματα που επαναλαμβάνονται στην τουρκική τηλεόραση είναι: πότε θα χτυπήσει ο επόμενος μεγάλος σεισμός;

«Γνωρίζουμε το πού αλλά όχι το πότε»

«Γνωρίζουμε πού θα συμβούν οι σεισμοί και ξέρουμε αν θα είναι ισχυροί ή όχι. Αλλά δεν έχουμε σαφείς πληροφορίες για να προβλέψουμε πότε θα συμβούν», εξηγεί η Eulàlia Masana, καθηγήτρια Εσωτερικής Γεωδυναμικής στο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης.

Και η Τουρκία είναι από τις περιοχές όπου είναι γνωστό ότι συμβαίνουν σεισμοί, επειδή οι σεισμικές κινήσεις συγκεντρώνονται στις άκρες των τεκτονικών πλακών της Γης και αρκετές από αυτές ενώνονται κάτω από την χώρα.

Η Τουρκία διασχίζεται από δύο μεγάλα ρήγματα: το ρήγμα της Βόρειας Ανατολίας και το ρήγμα της Ανατολικής Ανατολίας, κατά μήκος των οποίων σημειώθηκε ο σεισμός τη Δευτέρα (6/2) μεγέθους 7.7 Ρίχτερ.

Εικόνα από τα συντρίμμια μετά τον σεισμό των 7.7 Ρίχτερ

50 σεισμοί μέσα σε 100 χρόνια

Τα τελευταία 100 χρόνια έχουν σημειωθεί πάνω από 50 σεισμοί ίσοι ή μεγαλύτεροι των 6 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, δονήσεις που θεωρούνται ισχυρές και μπορούν να καταστρέψουν κατοικημένες περιοχές σε ακτίνα μεγαλύτερη από 150 χιλιόμετρα. Ο συνολικός αριθμός των νεκρών ξεπέρασε τα 80.000 άτομα. Η πιο καταστροφική συνέβη το 1939 στην επαρχία Ερζινκάν, με 32.000 θανάτους. Σε αυτόν αναφέρθηκε σε πρόσφατες δηλώσεις του ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, συγκρίνοντάς τον με την τραγωδία της Δευτέρας.

Δεν ξέρουμε πότε θα συμβεί ο επόμενος σεισμός», συνεχίζει η Masana, «αλλά ξέρουμε πώς να προχωρήσουμε. Σε περιοχές με μεγάλη σεισμική δραστηριότητα, πρέπει να γίνουν ασκήσεις και να υπάρχουν αντισεισμικές κατασκευές» σημειώνει.

Ο Σερίφ Μπαρίς, καθηγητής γεωφυσικής μηχανικής στο Πανεπιστήμιο Κοτζαέλι της Τουρκίας, εξέφρασε τη Δευτέρα την θλίψη του για την ελλειπή προετοιμασία του γενικού πληθυσμού, που συχνά οδηγεί σε λανθασμένες αντιδράσεις στους σεισμούς. Άνθρωποι πηδούν από το παράθυρο όταν αισθάνονται σεισμό, ή απομακρύνονται με τα οχήματά τους, κλείνοντας τους δρόμους μέσω των οποίων πρέπει να φτάσει βοήθεια.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα της  της παραπάνω κατάστασης η δοκιμή της  Τουρκικής Υπηρεσίας Διαχείρισης Έκτακτης Ανάγκης (AFAD) να στείλει ειδοποιήσεις σε όλα τα κινητά τηλέφωνα της χώρας. Σε πολλές περιπτώσεις τα μηνύματα έφταναν ώρες μετά την προγραμματισμένη ώρα για την άσκηση.

«Είναι καταστροφικοί λόγω της ποιότητας των κατασκευών»

«Γνωρίζουμε ότι θα υπάρξουν σεισμοί, τους έχουμε ζήσει, έχουμε εμπειρία με αυτούς γιατί συμβαίνουν συχνά και μερικές φορές είναι πολύ καταστροφικοί. Και ένας από τους κύριους λόγους για τους οποίους καταλήγουν να είναι τόσο καταστροφικοί είναι η ποιότητα των κατασκευών», λέει η πρόεδρος του Επιμελητηρίου Πολιτικών Μηχανικών της Σμύρνης, Eylem Ulutas Ayatar, μιλώντας στην El Pais.

Αξίζει να αναφερθεί πως μετά τον ολέθριο σεισμό του 1999, όπου και οι κατασκευές ήταν κακής ποιότητας αλλά και το κράτος ελάχιστα προετοιμασμένο, πολλοί φορείς στην Τουρκία αναμορφώθηκαν. Στην πραγματικότητα, οι ομάδες πολιτικής προστασίας της Τουρκίας είναι από τις πιο έμπειρες στην περιοχή.

Ωστόσο η υπόσχεση που δόθηκε τότε να ανακαινιστούν και να επιθεωρηθούν τα σπίτια και οι υποδομές δεν κινήθηκε με την πρέπουσα ταχύτητα.

«Το σύστημα επιθεώρησης υποδομής που υποσχέθηκε το κράτος το 1999 εφαρμόστηκε μόνο, σε πιλοτική λειτουργία, σε 19 επαρχίες και δεν επεκτάθηκε σε όλη την Τουρκία παρά μόνο μετά τον σεισμό του Βαν, 12 χρόνια αργότερα», εξηγεί η Ayatar.

Το 2011, ο Ερντογάν –ο οποίος ήταν τότε πρωθυπουργός– υποσχέθηκε να επισκευάσει τα κτίρια της Τουρκίας και να εισαγάγει αντισεισμικά μέτρα. Τα περισσότερα νέα κτίρια περιλαμβάνουν πλέον τέτοια μέτρα, αλλά οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η νομοθεσία δεν τηρείται πάντα.

«Πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί πρέπει να μαθαίνουμε με τον δύσκολο τρόπο;»

H Ayatar τονίζει πως αυτό που προέει τώρα είναι να διασωθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι άνθρωποι καθώς και να συγκεντρωθούν είδη πρώτης ανάγκης όπως τρόφιμα, ρούχα και κουβέρτες.

«Όμως, μόλις συμβεί αυτό, πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί, κάθε φορά που γίνεται σεισμός, πρέπει να μαθαίνουμε με τον δύσκολο τρόπο ότι είναι καιρός να εφαρμόσουμε τους νόμους, τις τεχνικές γνώσεις και την εμπειρία που ήδη έχουμε για να μειώσουμε τον αντίκτυπό του» καταλήγει η Ayatar.