Για μια χούφτα ποιήματα

Δεν είχε μελάνι οπότε έγραψε τα ποιήματά του με το ίδιο του το αίμα. Μέσα στη φυλακή δεν είχε άλλο τρόπο. Ποιήματα όπως το «Οι πρώτοι νεκροί (Πάλης ξεκίνημα)» που εξακολουθούν να τραγουδιούνται με το ίδιο πάθος όπως τότε που πρωτοέγιναν γνωστά μέσω του Μίκη Θεοδωράκη. Αντιστασιακός. Ηρωας. Αδικοχαμένος την Πρωτομαγιά του 1976. Αλλά ποτέ ξεχασμένος. Το όνομά του, Αλέκος Παναγούλης· όνομα που έχει συνδυαστεί όσο λίγα με την αντίσταση την περίοδο της χούντας των συνταγματαρχών. Ονομα που έχει καταφέρει να κληροδοτηθεί από γενιά σε γενιά. Δεν τον ξεχνούν οι παλιοί. Τον γνωρίζουν οι νέοι.

Την εποχή της φυλάκισης του Αλέκου Παναγούλη, αυτά τα αιματοβαμμένα, στην κυριολεξία, ποιήματα διοχετεύονταν με διάφορους τρόπους από τη φυλακή στον αδελφό του, τον Στάθη Παναγούλη όπως μου ανέφερε προσφάτως ο ίδιος. «Είτε από κάποιον φρουρό, είτε στο επισκεπτήριο με τις αγκαλιές της μάνας μας…», είπε ρουφώντας μια γερή τζούρα από το πουράκι του ίσως για να κρύψει τη συγκίνησή του.

Εκδόθηκαν για πρώτη φορά σε πολύγραφο με τον τίτλο «Συνεχίστε» και πρόλογο του Βασίλη Βασιλικού. Επίσης αντιστασιακός εκείνα τα μαύρα χρόνια, ο Στάθης Παναγούλης συνελήφθη, δικάστηκε, φυλακίστηκε, αποφυλακίστηκε και εν τέλει, χωρίς διαβατήριο, τον Σεπτέμβριο του 1967,  μπόρεσε να τρυπώσει μέσα στη βοηθητική βάρκα ενός πλοίου που θα ταξίδευε από τον Πειραιά προς την Ιταλία. Η πρωτεύουσα της γειτονικής χώρας θα γινόταν το «στρατηγείο» του, εκεί από όπου ο Στάθης Παναγούλης συνέχισε τον αγώνα του κατά της δικτατορίας (συνελήφθη και πάλι στη χώρα του το 1972). Στη Ρώμη, ο Στάθης Παναγούλης έκανε γνωριμίες με πρόσωπα γνωστά για τον αντικομφορμισμό και την πάλη τους εναντίον κάθε μορφής αδικίας. Ενα από αυτά ήταν ο Πιερ Πάολο Παζολίνι (1922-1975), «ιερό τέρας» όχι μόνο της ιταλικής κουλτούρας αλλά της παγκόσμιας. Ο Σ. Παναγούλης τον γνώρισε το 1969 σε μια εκδήλωση κοντά στη Φοντάνα Ντι Τρέβι και του έδωσε τα περίπου 100 ποιήματα του αδελφού του. Τα ποιήματα εκδόθηκαν για πρώτη φορά στα ιταλικά στο Παλέρμο της Σικελίας με πρόλογο του Παζολίνι· «ένα εξαιρετικό κείμενο που εισχωρεί βαθιά στην ουσία των ποιημάτων του αδελφού μου» είπε ο Σ. Παναγούλης. Ενας άλλος καλλιτέχνης που ο Σ. Παναγούλης επίσης γνώρισε στη Ρώμη ήταν ο Ενιο Μορικόνε (1928-2020), ο σπουδαίος μουσικοσυνθέτης εκατοντάδων ταινιών που έγινε παγκοσμίως διάσημος από την τριλογία των ευρωπαϊκών γουέστερν του Σέρτζιο Λεόνε «Για μια χούφτα δολάρια», «Μονομαχία στο Ελ Πάσο» και «Ο καλός, ο κακός και ο άσχημος». Φίλος του Παζολίνι και από κάποιο σημείο και μετά συνθέτης των θεμάτων των ταινιών του, ο Μορικόνε, μέσω του Παζολίνι, πήρε τα ποιήματα του Αλέκου Παναγούλη και τα μελοποίησε στο άλμπουμ «Non devi dimenticare» (Δεν πρέπει να ξεχνάμε). Ανάμεσα σε αυτούς που απαγγέλλουν είναι και ο καταπληκτικός ηθοποιός Τζιαν Μαρία Βολοντέ (1933-1994), επίσης έντονα πολιτικοποιημένος καλλιτέχνης και στην παρέα του Σ. Παναγούλη. «Δυστυχώς, με τις συλλήψεις και τις διαρκείς μετακινήσεις μου, ένα σημαντικό μέρος του αρχείου μου χάθηκε και έτσι δεν έχω το ένα και μοναδικό αντίτυπο αυτού του δίσκου που είχα καταφέρει να αποκτήσω» είπε ο Σ. Παναγούλης.

Οι πρωτότυπες παρτιτούρες του «Non devi dimenticare» διατηρούνται στο αρχείο της οικογένειας Μορικόνε η οποία τον περασμένο Οκτώβριο και χάρη στην προσωπική προσπάθεια του Κωνσταντίνου Παπακώστα, του μεγαλύτερου θαυμαστή του έργου του Μορικόνε στην Ελλάδα (αν όχι στον… κόσμο), επισκέφθηκε την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη για την πανελλήνια πρεμιέρα του ντοκιμαντέρ «Εnniο» που γύρισε ο Τζουζέπε Τορνατόρε για τον μεγάλο μαέστρο (προβλήθηκε στο πλαίσιο του Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ Νύχτες Πρεμιέρας της Αθήνας και στη Θεσσαλονίκη). Ως γνωστόν, ο Παπακώστας είναι ο ιδρυτής του Συλλόγου Φίλων Ενιο Μορικόνε, έδρα του οποίου είναι η Λάρισα. Και εκείνος ήταν που ζήτησε από την οικογένεια Μορικόνε τις πρωτότυπες παρτιτούρες του «Non devi dimenticare» έτσι ώστε να αξιοποιηθούν σε μια ξεχωριστή συναυλία. Η οικογένεια δέχθηκε μετά χαράς και ο Κωνσταντίνος Παπακώστας ήρθε σε επαφή με το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης. Τίποτα δεν έχει προς το παρόν οριστικοποιηθεί, αλλά σύμφωνα με τον Παπακώστα «όλα βρίσκονται σε πολύ καλό δρόμο».

Γιατί τελικά το «δεν πρέπει να ξεχνάμε», δεν πρέπει απλώς να λέγεται ως θεωρία αλλά και να γίνεται πράξη.