«Πέρασα την εμμηνόπαυση πριν από τη μητέρα μου, ήμουν μόλις 25»

Ήταν ένα ζεστό πρωινό του Αυγούστου του 2013 όταν ένας σύμβουλος ξεφύλλισε τον ιατρικό φάκελο της Έμμα Ντιλάνι και της είπε ότι ήταν σε εμμηνόπαυση στα 25 της.

Η Έμμα καθόταν ακίνητη στη σκληρή καρέκλα του νοσοκομείου, με το μυαλό της να περιπλανιέται σε αυτά που άκουγε. Η περίοδός της, η οποία δεν είχε επιστρέψει από τότε που είχε κόψει το χάπι μερικά χρόνια πριν, πιθανότατα δεν θα επέστρεφε ποτέ. Ήταν απίθανο να μπορέσει ποτέ να συλλάβει με φυσικό τρόπο.

«Δεν ήξερα πώς να αντιδράσω… Μου το είπε τόσο αδιάφορα, σαν να είχα χάσει τα κλειδιά μου ότι δεν μπορούσα να κάνω παιδιά» λέει.

Δεν υπάρχει αιτία

Η Έμμα ανήκει σε μια ομάδα γυναικών που πάσχουν από μια κατάσταση που ονομάζεται Πρωτοπαθής ωοθηκική ανεπάρκεια (POI) – η οποία αναφέρεται σε οποιαδήποτε μορφή εμμηνόπαυσης κάτω των 40 ετών. Τις περισσότερες φορές δεν υπάρχει γνωστή αιτία και οι γυναίκες με POI μπορεί να εμφανίζουν συμπτώματα εμμηνόπαυσης μέχρι να φτάσουν στη δεκαετία των 50.

Περίπου μία στις 100 γυναίκες στο Ηνωμένο Βασίλειο επηρεάζεται από αυτήν την πάθηση και οι ειδικοί πιστεύουν ότι θα μπορούσε να είναι ακόμα μεγαλύτερος ο αριθμός, αλλά πολλές γυναίκες δε μιλάνε -πρόκειται για ένα ζήτημα που παραμένει υποβαθμισμένο.

Η Έμμα Ντιλάνι/ Photo: YouTube

Τι είναι η εμμηνόπαυση και ποια είναι τα σημάδια;

«Δεν υπάρχει καθόλου συζήτηση για την εμμηνόπαυση στις νεότερες ηλικίες» λέει η Δρ. Νάιχατ Αρίφ, γενικός γιατρός του NHS και αστέρας του TikTok με ειδικότητα στη φροντίδα της εμμηνόπαυσης.

«Συνήθως, βλέπεις μια ηλικιωμένη γυναίκα, λευκή, με γκρίζα μαλλιά, να κρατάει έναν ανεμιστήρα. Δεν είναι αντιπροσωπευτικό».

Για ορισμένες γυναίκες, όπως η Έμμα, δεν είναι σαφές γιατί οι ωοθήκες τους δεν λειτουργούν, αλλά η POI μπορεί επίσης να προκληθεί από αυτοάνοσες καταστάσεις, χρωμοσωμικές διαταραχές ή χειρουργικές επεμβάσεις στη μήτρα ή τις ωοθήκες.

Εκτός από τις σωματικές συνέπειες, ο ψυχολογικός αντίκτυπος μιας τέτοιας διάγνωσης μπορεί να είναι καταστροφικός. Αφού ο γιατρός της ανακοίνωσε τα νέα, η Έμμα έκλαιγε μόνη της στο αυτοκίνητό της για μια ώρα.

Η εμμηνόπαυση έχει συνδεθεί με μεγαλύτερες γυναίκες

Η Έμμα δεν γνώριζε σχεδόν τίποτα για την εμμηνόπαυση, εκτός από όσα είχε ακούσει από μεγαλύτερες γυναίκες στο πολυσύχναστο κομμωτήριο του Μάντσεστερ στο οποίο εργαζόταν. Το μέλλον που είχε φανταστεί -να φροντίζει δύο δικά της παιδιά- της είχε αφαιρεθεί αυτομάτως.

Τους επόμενους μήνες, η Έμμα έλαβε δισκία θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης (HRT). Έμαθε ότι οι ωοθήκες της είχαν σταματήσει να λειτουργούν και το σώμα της δεν παρήγαγε αρκετά οιστρογόνα και προγεστερόνη – τις ορμόνες που διέπουν τον εμμηνορροϊκό κύκλο. Η ανισορροπία αυτή επηρέαζε την υγεία της για χρόνια.

Δείτε το βίντεο με τις μαρτυρίες των γυναικών στο BBC

Θεραπεία Ορμονικής Υποκατάστασης: Είναι κατάλληλη για μένα;

Η εγκεφαλική ομίχλη που εξακολουθούσε να βιώνει δεν ήταν απλώς μέρος της προσωπικότητάς της, συνειδητοποίησε. Οι εξάψεις, που ένιωθε σαν πυροτέχνημα να διαπερνά όλο της το σώμα, δεν είχαν προκληθεί από τις πολλές ώρες με το πιστολάκι μαλλιών. Και οι άγρυπνες νύχτες της δεν οφείλονταν σε αϋπνία – ήταν άλλο ένα σύμπτωμα της ορμονικής ανισορροπίας.

Δεν βοηθούσε το γεγονός ότι η ίδια η μητέρα της, που τότε ήταν μόλις στα 40 της, δεν είχε φτάσει ακόμη στην εμμηνόπαυση. Οι φίλες της είχαν αρχίσει να αποκτούν τα δικά τους παιδιά. «Ένιωθα ότι κανείς δεν με καταλάβαινε» λέει.

Η Έμμα ρίχτηκε στη δουλειά και απέφυγε να συζητήσει τη διάγνωσή της. Γέμιζε τα βράδια της με μεγάλες εξόδους και περιστασιακά ραντεβού – ήθελε να είναι ακριβώς το αντίθετο των φίλων της με συντρόφους και μωρά.

«Κακοποιούσα το σώμα μου με αλκοόλ και σεξ… Δεν είχα συνειδητοποιήσει πόσο ανάγκη είχα να μιλήσω γι’ αυτό σε κάποιον» εξηγεί.

Όταν υπάρχει έστω μία ιατρική εξήγηση

Για έναν αυξανόμενο αριθμό γυναικών η διάγνωση της πρόωρης εμμηνόπαυσης έρχεται αφού έχουν ξεκινήσει θεραπεία για άλλες σοβαρές παθήσεις.

Για τη φοιτήτρια γραφιστικής του Λονδίνου, Σο-Μιάτ Νόε, η εμμηνόπαυση ήρθε ως απροσδόκητη συνέπεια της θεραπείας του καρκίνου. Νωρίτερα φέτος, σε ηλικία μόλις 23 ετών, διαγνώστηκε με καρκίνο του εντέρου τρίτου σταδίου. Η ακτινοβολία στην περιοχή της πυέλου της προκάλεσε βλάβη στις ωοθήκες της, αλλά εκείνη την εποχή δεν καταλάβαινε τι σήμαινε αυτό.

«Οι γιατροί και οι νοσηλευτές επικεντρώνονταν αποκλειστικά στον καρκίνο μου και στη θεραπεία μου… Δεν νομίζω ότι μου ανέφερε κανείς τι συνεπάγεται η εμμηνόπαυση» λέει.

Τα συμπτώματά της – τα οποία περιλάμβαναν βουητό στα αυτιά της, άγχος, κόπωση – εμφανίστηκαν ξαφνικά και ήταν σοβαρά. Οι συζητήσεις για την περίοδο, τη γονιμότητα και την εμμηνόπαυση δεν ήταν συνηθισμένες όταν η Σο-Μιάτ μεγάλωνε, οπότε δεν είχε μάθει τι να περιμένει. Οι φίλες της στο πανεπιστήμιο, που ανησυχούσαν για τα ενδομήτρια σπιράλ και το αντισυλληπτικό χάπι, δεν μπορούσαν να κατανοήσουν την εμπειρία της.

«Ό,τι μου συνέβαινε, το συνέδεα πάντα με τις μεγαλύτερες γυναίκες… Ένιωθα σαν να παρέλειψα ένα ολόκληρο κομμάτι της ζωής μου».

Ενώ η Σο-Μιάτ μπορούσε να μιλήσει για την ψυχική της υγεία με έναν θεραπευτή, τα σωματικά συμπτώματα της εμμηνόπαυσης δεν είχαν ληφθεί υπόψη. Έπρεπε να υπερασπιστεί τον εαυτό της, ψάχνοντας στο Google για αυτοίαση , ενώ ήταν εξαντλημένη από τη χημειοθεραπεία και είχε να αντιμετωπίσει μια μόνιμη αναγούλα.

Αν και η Θεραπεία Ορμονικής Υποκατάστασης μπορεί να είναι ακατάλληλη για γυναίκες με ορισμένους τύπους καρκίνου, αυτό δεν ίσχυε για τη Σο-Μιάτ και μόλις άρχισε να τη λαμβάνει τα συμπτώματά της βελτιώθηκαν.

Έκτοτε, της δόθηκε το πράσινο φως. Εκτός από τη συνέχιση της ορμονικής θεραπείας φροντίζει η ίδια να ανακουφίζει και να αναζωογονεί το σώμα της -κάνει μεγάλους περιπάτους και αποφεύγει τα ζεστά ροφήματα. Θα ήθελε όμως να της είχαν δοθεί συμβουλές σχετικά με τη διαχείριση των συμπτωμάτων της νωρίτερα στη διαδικασία.

«Δεν θα έπρεπε να είναι τόσο δύσκολο» λέει.

Η Σο-Μιάτ Νόε / Photo: YouTube

Να σπάσουν τα ταμπού

Οι λογαριασμοί της Δρ. Νάιχατ Αρίφ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι γεμάτοι μηνύματα από γυναίκες που είχαν παρόμοιες εμπειρίες. Η ίδια ζητά «μεγαλύτερη κατανόηση των αποχρώσεων της φροντίδας της εμμηνόπαυσης από τους επαγγελματίες υγείας» και θέλει οι γυναίκες όλων των ηλικιών να «σπάσουν το ταμπού» γύρω από αυτήν.

«Παρακαλώ μιλήστε στις γυναίκες της ζωής σας… κάντε αυτή τη συζήτηση με τη μαμά σας, τη γιαγιά σας, τις θείες σας, τα ξαδέρφια σας, την καλύτερή σας φίλη. Δεν είναι κάτι για το οποίο πρέπει να ντρέπεστε – μάθετε από αυτό που ξέρει».

Ο Δρ Αρίφ λέει ότι περισσότερες γυναίκες διαγιγνώσκονται τώρα με POI λόγω της μεγαλύτερης ευαισθητοποίησης για τα συμπτώματα, αλλά μπορεί να χρειαστεί ακόμα πολύς χρόνος για να γίνει διάγνωση. Και αν δεν αντιμετωπιστεί, η POI μπορεί να έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες για τα οστά, την καρδιά και την ψυχική υγεία των γυναικών.

«Ορισμένοι ασθενείς μπορεί να βρεθούν σε ένα πολύ σκοτεινό μέρος. Μπορεί να ήθελαν να αποκτήσουν παιδιά και αυτό καταστρέφει τις επιλογές ζωής που πίστευαν ότι θα μπορούσαν να κάνουν» λέει.

Καθώς επίσης υπάρχουν και άλλες συνέπειες όπως  το επώδυνο σεξ και η απώλεια της λίμπιντο, που σπάνια συζητιούνται.

Η Ελίζαμπεθ Γουίλσον / Photo: YouTube

Εμμηνόπαυση στα 15!

Η Ελίζαμπεθ Γουίλσον, 23 ετών, το καταλαβαίνει αυτό πάρα πολύ καλά. Διαγνώστηκε με POI όταν ήταν μόλις 15 ετών, η δυσκολία με το σεξ είναι ένα εμπόδιο που έχει ξεπεράσει σε όλη τη διάρκεια της ζωής της με τα ραντεβού.

«Είναι τόσο δύσκολο να είσαι σε σχέση με κάποιον και να θέλεις να του δείξεις ότι τον αγαπάς. Αλλά το σώμα σου απλά δεν συμφωνεί με αυτό και ορισμένα πράγματα είναι άβολα» λέει.

«Αυτό που με απογοητεύει είναι ότι οι γιατροί δεν μου είπαν ποτέ ότι αυτό θα μπορούσε να είναι θέμα»

Η Ελίζαμπεθ μόλις ξεκίνησε την πρώτη της δουλειά μετά το πανεπιστήμιο, ως ερευνήτρια αγοράς στο Νιούκαστλ. Αν και επαινεί τον εργοδότη της για την υποστήριξή του, ο δρόμος σε αυτή τη μεγάλη μετάβαση με το POI μπορεί να είναι δύσκολος.

«Αυτό ενισχύει το σύνδρομο του απατεώνα. Θα έχω στιγμές που θα έχω ομίχλη στο μυαλό μου και θα με πιάσει την απολύτως χειρότερη στιγμή».

Έχει βρει παρηγοριά σε μια ομάδα με άλλες γυναίκες που βρίσκονται σε παρόμοια κατάσταση. Στην ομαδική τους συνομιλία στο WhatsApp, τίποτα δεν είναι εκτός ορίων.

«Είναι καθησυχαστικό να έχεις αυτόν τον χώρο για να κάνεις αυτές τις ερωτήσεις και να ξεσπάσεις… Αν έχεις τη δυνατότητα να μιλήσεις γι’ αυτό με έναν τρόπο όπου δεν υπάρχει ίχνος ντροπής, είναι πολύ πιο εύκολο».

Μαζί είναι καλύτερα

Η Σο-Μιάτ, η οποία εντάχθηκε σε μια διαδικτυακή ομάδα υποστήριξης για νεαρές γυναίκες με εμμηνόπαυση λόγω καρκίνου, συμφωνεί. «Αισθάνθηκα επικυρωμένη» λέει.

Είναι ένα μάθημα που και η Έμμα έμαθε με την πάροδο του χρόνου.

Μετά από χρόνια προσπάθειας να αποκλείσει τον πόνο της διάγνωσής της, η Έμμα άρχισε τελικά να μιλάει για τις εμπειρίες της πιο ανοιχτά. Ξεκίνησε εξηγώντας τα συναισθήματά της σε έναν σύμβουλο, ο οποίος τη βοήθησε να νιώσει και πάλι περισσότερο ο εαυτός της.

«Ανεξάρτητα από τη διάγνωσή μου, εξακολουθούσα να είμαι εγώ… Ήμουν κάτι περισσότερο από τη διάγνωσή μου… Αυτό ήταν ένα μεγάλο μάθημα που έμαθα».

Πριν από μερικά χρόνια, γνώρισε έναν σύντροφο που κατανοεί την κατάστασή της και τώρα ζουν μαζί.

Στο Instagram, ακολούθησε τα hashtags που έχουν να κάνουν με την εμμηνόπαυση και βρήκε το Daisy Network, ένα φιλανθρωπικό ίδρυμα που δημιουργήθηκε για να προσφέρει πληροφορίες και υποστήριξη σε γυναίκες με POI. Για πρώτη φορά μίλησε με άλλους ανθρώπους που καταλάβαιναν τι περνούσε.

Τώρα, 34 ετών, πιστεύει ότι το μέλλον της μπορεί να περιλαμβάνει παιδιά. Η δωρεά ωαρίων και η εξωσωματική γονιμοποίηση θα ήταν πολύ ενοχλητικές, λέει, οπότε σκέφτεται να αναλάβει την αναδοχή τα επόμενα χρόνια.

Και κάθε τόσο θα φοράει ένα μαύρο μπλουζάκι στο κομμωτήριο, με το σύνθημα «Η Εμμηνόπαυση Μετράει» γραμμένο στο στήθος με κόκκινα γράμματα. Είναι γεμάτο λεκέδες από το πιτσίλισμα με χλωρίνη.

Οι πελάτισσές της θα σχολιάσουν ότι είναι πολύ νέα για την εμμηνόπαυση, και εκείνη θα εξηγήσει την κατάστασή της καθώς θα βάφει τις ρίζες τους.

«Μου λένε ότι έμαθαν περισσότερα για την εμμηνόπαυση στα 30 λεπτά που πέρασαν μαζί μου από ό,τι σε ολόκληρη τη ζωή τους. Με κάνει υπερήφανη το γεγονός ότι ενημερώνω κάθε γυναίκα».

*Με στοιχεία από bbc.com