Οι πραγματικές διαστάσεις της τραγωδίας από τα φονικά Ρίχτερ θα αργήσουν να αποκαλυφθούν και στις δέκα σεισμόπληκτες επαρχίες στην νότια Τουρκία.

Ο αριθμός των νεκρών διαρκώς αυξάνεται. Άγνωστο είναι πόσοι ακριβώς αγνοούνται. Εκατοντάδες χιλιάδες είναι οι άστεγοι, σε συνθήκες ψύχους.

Οι μετασεισμοί γίνονται εν τω μεταξύ και πολιτικοί, φτάνοντας μέχρι την Άγκυρα και το προεδρικό γραφείο, καθώς η λαϊκή οργή από την ολιγωρία και την ανεπάρκεια του κρατικού μηχανισμού εντείνεται και τα ερωτήματα για κακοτεχνίες και ενδημική διαφθορά στον κατασκευαστικό τομέα πληθαίνουν.

Πέρα από τα τρομακτικής ισχύος πλήγματα του Εγκέλαδου, οι εκτεταμένες καταστροφές αποδίδονται σε σημαντικό βαθμό από εμπειρογνώμονες, πολεοδόμους και την τουρκική αντιπολίτευση στην ακαταλληλότητα υλικών και σε συστηματικές -έως και… συστημικές- παραβιάσεις των οικοδομικών κανονισμών και προτύπων ασφαλείας.

Και μάλιστα σε μια σεισμογενή χώρα…

Μπορεί το φαινόμενο να έχει εδώ και χρόνια βαθιές ρίζες στην τουρκική πολιτική σκηνή και κοινωνία.

Καταγγέλλεται ωστόσο ευρέως ότι έφτασε σε πρωτοφανή επίπεδα κατά την 20ετή διακυβέρνηση της χώρας από το ισλαμoσυντηρητικό AKP και τον Ταγίπ Ερντογάν.

Ο Τούρκος πρόεδρος είδε τον μεγάλο σεισμό του 1999 στη Νικομήδεια (Ιζμίτ) να του ανοίγει το δρόμο προς την εξουσία, μετά τους καταστροφικούς χειρισμούς της τότε κυβέρνησης Ετσεβίτ.

Τώρα, μόλις τρεις μήνες πριν από τις προγραμματισμένες για τις 14 Μαΐου προεδρικές και βουλευτικές εκλογές στη γείτονα, ο Τούρκος πρόεδρος κατηγορείται ότι άφησε την χώρα απροστάτευτη, ευνοώντας μια κλίκα διεφθαρμένων εργολάβων και επιτρέποντας τη μετατροπή των πόλεων σε υποψήφια «νεκροταφεία».

Αναλυτές τονίζουν ότι δεν υπάρχει πλέον διαχωρισμός των εξουσιών, ούτε  ουσιαστική εποπτεία. Κατασκευαστικές αυθαιρεσίες περνούν απαρατήρητες ή ατιμώρητες.

Ο νόμος περί δημοσίων συμβάσεων έργων έχει αλλάξει σχεδόν 200 φορές στο πέρασμα των χρόνων.

Σαφώς η πλέον ευνοημένη, με αναθέσεις που χαρακτηρίζοντας φωτογραφικές, είναι μια μικρή κλίκα μόλις πέντε κατασκευαστικών εταιρειών, που η τουρκική αντιπολίτευση χαρακτηρίζει ακραιφνώς φιλοερντογανικές και κατονομάζει ανοιχτά ως «συμμορία».

Η «Συμμορία των Πέντε»

Από τη λίστα εταιρειών που προτιμά το κράτος, οι πέντε ξεχωρίζουν.

Όχι μόνο για τα δισεκατομμύρια που έχουν βγάλει από πλείστες όσες αναθέσεις μέσα από -καταγγελλόμενους ως αδιαφανείς- δημόσιους διαγωνισμούς, αλλά και για τους ιδιαίτερα ευνοϊκούς όρους που έχουν κατά καιρούς και ανά έργο εξασφαλίσει.

Συχνά δε με σημαντικές φορολογικές απαλλαγές και εκπτώσεις.

Πρόκειται για τις Cengiz Holding με πρόεδρο τον Μεχμέτ Τζενγκίζ, Kalyon Construction υπό τον Τζεμάλ Καλιοντζού, Kolin Construction υπό τον Νατζί Κολογλού, Limak Holding υπό τον Νιχάτ Οζντεμίρ και MNG Holding με πρόεδρο τον Μεχμέτ Ναζίφ Γκουνάλ.

Σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, συγκαταλέγονται μεταξύ των δέκα κορυφαίων παγκοσμίως που εξασφάλισαν τα περισσότερα κρατικά συμβόλαια για έργα υποδομών ανά επένδυση και περιοχή και ανά επένδυση και πρωτογενή τομέα την περίοδο μεταξύ 1990 και 2020.

Μόλις στο δεύτερο μισό της περασμένης δεκαετίας, οι «πέντε» είχαν κερδίσει το 30% του συνόλου των δημόσιων διαγωνισμών που διεξήχθησαν για κατασκευαστικά έργα στην Τουρκία.

Η αξία αυτού του μεριδίου ήταν τουλάχιστον 30 δισεκατομμύρια δολάρια. Τους υπόλοιπους δημόσιους διαγωνισμούς μοιράστηκαν 20.851 εταιρείες…

Σε αυτό το πλαίσιο, η φιλοερντογανική κατασκευαστική κλίκα έχει αναλάβει δρόμους, νοσοκομεία, γέφυρες και σήραγγες, μέχρι λιμάνια και αεροδρόμια στην Τουρκία.

Η χρηματοδότηση αρκετών εξ αυτών των μεγάλων έργων έχει γίνει μέσω σύμπραξης ιδιωτικού και δημόσιου τομέα.

Πρακτικά αυτό επιτρέπει στις ιδιωτικές εταιρείες να πραγματοποιήσουν μια αρχική επένδυση και να κατασκευάσουν την υποδομή, για την οποία τους χορηγείται η άδεια λειτουργίας για περιόδους που εκτείνονται σε δεκαετίες.

Όλα μπορεί να έχουν γίνει νομότυπα, σύμφωνα με τις διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας, πλην όμως με φωτογραφικές προδιαγραφές στις προκηρύξεις έργων.

«Όλοι οι ολιγάρχες του προέδρου»

Επιλέγοντας αυτόν τον τίτλο για ένα παλαιότερο σχετικό άρθρο στον ανεξάρτητο ειδησεογραφικό ιστότοπο Duvar, ο Τούρκος δημοσιογράφος Μπαχαντίρ Οζγκιούρ σκιαγραφούσε την κατάσταση με μελανά χρώματα.

«Θα πρέπει να υπάρχει κάποιος λόγος για τον οποίο οι εγγυημένες πληρωμές των γεφυρών και των αυτοκινητοδρόμων καταβάλλονται χωρίς διακοπή, ενώ δεν υπάρχουν χρήματα στα κρατικά ταμεία για να πληρωθούν τα φάρμακα», ανέφερε.

«Θα πρέπει να υπάρχει λόγος για τον οποίο διατηρείται ο ρυθμός και η σταθερότητα των κρατικών συμβάσεων ανεξάρτητα από το αν υπάρχει κρίση, καταστροφή ή κοροναϊός».

Μέρος της απάντησης είναι η υπόσχεση του οικονομικού θαύματος, στο οποίο βάσιζε μέχρι πρότινος την ηγεμονία του ο Ταγίπ Ερντογάν.

«Αυτό που βλέπουμε», γράφει ο Οζγκιούρ, «είναι η εξέλιξη ενός μεγάλου πολιτικού κόμματος σε μια τεράστια δομή καρτέλ, που αναπτύχθηκε μέσα από τη χρήση των δημόσιων πόρων και μπορεί να επιβιώσει μόνο σε “δημόσιο περιβάλλον”».

Σε αυτό το πλαίσιο «το καθεστώς της Τουρκίας είναι το προϊόν αυτού του μείγματος, στο οποίο μια συγκεκριμένη τάξη έχει καταλάβει αβίαστα ένα σημαντικό μέρος των αποθεμάτων του έθνους», επισημαίνει, «και στην πραγματικότητα του πλούτου του».

Μέχρι το φονικό χτύπημα του Εγκέλαδου, ωστόσο, οι περισσότεροι έδειχναν να κάνουν τα «στραβά μάτια».

Τάση, που εκτιμάται ότι ενίσχυσε εμμέσως πλην σαφώς και η νομιμοποίηση αυθαίρετων οικοδομικών εργασιών, την οποία ψήφισε η κυβέρνηση Ερντογάν πριν από τις εκλογές του 2018 με ψηφοθηρικές διαθέσεις.

Προέβλεπε τη χορήγηση αδειών σε κτίρια που ενδεχομένως δεν τηρούσαν τους οικοδομικούς κανονισμούς, με αντάλλαγμα την καταβολή ενός τέλους στην κυβέρνηση.

Τουλάχιστον 13 εκατομμύρια κατασκευές νομιμοποιήθηκαν με αυτόν τον τρόπο.

Κατά την Πελίν Πινάρ Γκιριτλίογλου, πρόεδρο του παραρτήματος Κωνσταντινούπολης της Ένωσης Επιμελητηρίων Τούρκων Μηχανικών και Αρχιτεκτόνων, «δημιουργήθηκε έτσι ένα σύστημα αυθαίρετης αδειοδότησης για τις κατασκευαστικές εταιρείες, το οποίο αλλοίωσε τους αρχικούς στόχους αστικοποίησης».

«Η κατασκευή υποδομών ήταν νόμιμη στα χαρτιά», εξηγεί, «αλλά περιείχε ατέλειες που προκάλεσαν καταστροφές».

Ο κλέψας του κλέψαντος;

«Φτάσαμε σε αυτό το σημείο λόγω της πολιτικής του Ερντογάν», είπε σε βίντεο από το σεισμόπληκτο Χατάι ο αρχηγός του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) της κεμαλικής αξιωματικής αντιπολίτευσης, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου.

Από τον Δεκέμβριο έχει υποσχεθεί ότι, σε περίπτωση νίκης της αντιπολίτευσης στις εκλογές, θα βάλει τέλος στην «κλοπή».

«Θα εθνικοποιήσουμε και θα αρπάξουμε όλες τις επενδύσεις αυτής της “συμμορίας των πέντε”, που θέλει να εκμεταλλευτεί μέχρι και τα εγγόνια μας», είχε τότε διακηρύξει.

Τώρα εγείρει και θέμα κατάχρησης των πόρων από τον «φόρο σεισμού».

Πρόκειται για ένα τέλος στην κινητή τηλεφωνία που έχει επιβληθεί για την χρηματοδότηση της -υποστελεχωμένης και απροετοίμαστης, όπως τώρα αποδεικνύεται- υπηρεσίας πολιτικής προστασίας AFAD, η οποία ιδρύθηκε δέκα χρόνια μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1999.

«Αυτοί (η κυβέρνηση) έχουν σπαταλήσει τους φόρους του σεισμού με τις συμμορίες τους. Πού είναι αυτά τα χρήματα; Έχουν χαθεί», κατήγγειλε ο Κιλιτσντάρογλου.

Σήμερα προβάλλει ως ο πιο πιθανός αντίπαλος του Ερντογάν στις επικείμενες προεδρικές εκλογές -για τις οποίες υπάρχει ήδη σπέκουλα ότι μπορεί να αναβληθούν, εφόσον το πολιτικό κόστος της τραγωδίας αποδειχθεί για τον Τούρκο πρόεδρο μεγάλο.

«Οι άνθρωποι που πληρώνουν φόρους στο κράτος όλη τους τη ζωή, δεν το έχουν μόλις το χρειαστούν», τόνισε ο αρχηγός της νυν αξιωματικής αντιπολίτευσης. «Όλα γίνονται για το (Προεδρικό) Μέγαρο»…

Headlines