Το αίνιγμα του Λαβύρινθου ταξιδεύει στην Οξφόρδη

Πήρε όλη τη δόξα ως ανασκαφέας του ανακτόρου της Κνωσού. «Βάφτισε» τον πολιτισμό της προϊστορικής Κρήτης μινωικό, και χρησιμοποίησε τσιμέντο πάνω στα αρχαιολογικά κατάλοιπα για να δημιουργήσει την εντυπωσιακή, αλλά και πλασματική, εικόνα που έχουμε ως σήμερα για το ανάκτορο της Κνωσού. Είναι επίσης βασικός πρωταγωνιστής στην έκθεση του μουσείου Αζμόλιαν της Οξφόρδης, η οποία αποτελεί την για πρώτη φορά σε τόσο μεγάλη κλίμακα παρουσίαση του μινωικού πολιτισμού στη Βρετανία.

Ο λόγος φυσικά για τον σερ Αρθουρ Εβανς. Μια προσωπικότητα που όσο άγγιξε τα όρια του μύθου, άλλο τόσο αμφισβητήθηκε και η οποία δεν θα μπορούσε να απουσιάζει από την έκθεση «Λαβύρινθος: Κνωσός, Μύθος και Πραγματικότητα» την οποία συνθέτουν περισσότερες από 100 αρχαιότητες που ταξίδεψαν στην Οξφόρδη από την Αθήνα και την Κρήτη, πλαισιωμένες από αρχειακό υλικό τεκμηρίωσης της αποκάλυψης του ανακτόρου την περίοδο 1900-1905.

«Προσπαθούμε να συνδέσουμε τις διάφορες πτυχές της ανασκαφής: τα διάσημα ευρήματα που βρίσκονται στην Κρήτη και το αρχείο που έχουμε εδώ», δίνει το στίγμα της έκθεσης στη διαδικτυακή έκδοση της εικαστικής επιθεώρησης The Art Newspaper ο επιμελητής της εποχής του χαλκού και της κλασικής Ελλάδας του Αζμόλιαν Αντριου Σάπλαντ, η θέση του οποίου φέρει το όνομα του σερ Αρθουρ Εβανς. «Δείχνουμε πραγματικά ότι η ιστορία συνεχίζεται».

Επί της υποδοχής των επισκεπτών της έκθεσης βρίσκεται στιβαρός, αλλά διόλου αγριωπός, όπως τον θέλει η ελληνική μυθολογία που τον γέννησε, ένας μαρμάρινος Μινώταυρος, έργο των ρωμαϊκών χρόνων, για να ακολουθήσουν στη συνέχεια μια πλειάδα ευρημάτων τα οποία δανείζονται για πρώτη φορά εκτός ελληνικών συνόρων. Μεταξύ αυτών, η κομψή πρόχους του Πόρου, ένα αγγείο που ανήκει στον λεγόμενο «θαλάσσιο ρυθμό» (επειδή τα θέματά του προέρχονταν από τον κόσμο της θάλασσας) και είναι το πρώτο του εν λόγω ρυθμού που εκτός από γραπτή έχει και ανάγλυφη διακόσμηση με όστρακα και τριφύλλια (15ος αι. π.Χ.). Το λίθινο ρυτό που μιμείται τρίτωνα, όστρακο ιδιαίτερα δημοφιλές στους λαούς της Μεσογείου (1600-1450 π.Χ.) και βρέθηκε εντός του ανακτόρου της Κνωσού ή το πήλινο ρυτό που απεικονίζει κεφαλή ταύρου (1450-1370 π.Χ.).

Αποκατάσταση του Εβανς

Η έκθεση που πραγματοποιείται με αφορμή τη συμπλήρωση ενός αιώνα από την αποκάλυψη του ανακτόρου από τη σκαπάνη του σερ Αρθουρ Εβανς, ωστόσο, δεν έχει ως μοναδικό σκοπό να παρουσιάσει ενδελεχώς στο βρετανικό κοινό τη σημασία και το εύρος του μινωικού πολιτισμού. Οι δηλώσεις των υπευθύνων του Αζμόλιαν, καθιστούν σαφές πως η έκθεση αποτελεί και μια πολύ καλή αφορμή για την αποκατάσταση του βρετανού ανασκαφέα, ο οποίος και είχε διατελέσει διευθυντής στο εν λόγω μουσείο την περίοδο 1884-1908 εξού και το εν λόγω ίδρυμα διαθέτει τόσο πλούσιο αρχειακό υλικό, καθιστώντας το ουσιαστικά το μοναδικό που θα μπορούσε να οργανώσει στις αίθουσές του μια τέτοια έκθεση.

«Θέλουμε να βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους», λέει στη βρετανική εφημερίδα «Observer» ο Αντριου Σάπλαντ. Και παραδέχεται ότι μπορεί ο Εβανς να επισκίασε και να ήρθε σε ρήξη με τον έμπορο και αρχαιοδίφη Μίνωα Καλοκαιρινό, ο οποίος πρώτος είχε εντοπίσει τα κατάλοιπα της Κνωσού, «αλλά η ιστορία του είναι αντίθετη από εκείνη του Ελγιν. Ο Ελγιν έχει δαιμονοποιηθεί στην Ελλάδα επειδή μετέφερε τα Γλυπτά του Παρθενώνα στο Βρετανικό Μουσείο, ενώ ο σερ Αρθουρ εξακολουθεί να τιμάται λόγω του τρόπου με τον οποίο εκλαΐκευσε τον μινωικό πολιτισμό» και τονίζει την αγαστή συνεργασία που είχε με την αρχαιολογική υπηρεσία στην Ελλάδα. «Θα ήταν δύσκολο να συνεργαστούμε με την Ελλάδα κατά τον ίδιο τρόπο αν επρόκειτο για το Βρετανικό Μουσείο λόγω του Ελγιν», συνεχίζει ο Σάπλαντ. «Το έχω δει από πρώτο χέρι διότι εργάστηκα εκεί για σχεδόν μία δεκαετία. Εγινε αντιληπτό πόσο πιο εύκολο είναι τώρα για μένα».

Υπήρξε ο Λαβύρινθος;

Ενα από τα ερωτήματα που τίθενται στην έκθεση είναι αν όντως στην Κνωσό υπήρχε ο Λαβύρινθος που αποτελεί το επίκεντρο ενός από τα πιο δημοφιλή κεφάλαια της αρχαιοελληνικής μυθολογίας. «Παραμένει ανοιχτό το ερώτημα» υποστηρίζει ο Αντριου Σάπλαντ. «Υπήρχε σίγουρα κάποιο είδος λαβύρινθου σε αυτό που αποκαλούσε ανάκτορο, αλλά δεν υπήρχε κάποια ένδειξη ότι οι άνθρωποι άφηναν εκεί προσφορές τη συγκεκριμένη περίοδο».

Τέλος, μία ολόκληρη αίθουσα της έκθεσης που θα διαρκέσει έως τις 30 Ιουλίου είναι αφιερωμένη στο ενδιαφέρον που υπάρχει για τον μινωικό πολιτισμό ακόμη στην εποχή μας μέσα από την αναδημιουργία μέσω εικονικής πραγματικότητας του περιβάλλοντος του δημοφιλούς βιντεοπαιχνιδιού «Assassin’s Creed Odyssey», το οποίο χρησιμοποιεί εικόνες εμπνευσμένες από το όραμα του Εβανς για τον Λαβύρινθο και την Κνωσό.

Έντυπη έκδοση «ΤΑ ΝΕΑ»