Τουρκία: Θα τινάξουν οι σεισμοί στον αέρα τις εκλογές;

Αν η ζωή ήταν γραμμική, προφυλαγμένη από απρόβλεπτους παράγοντες, το λεγόμενο «Τραπέζι των Εξι», η συσπειρωμένη τουρκική αντιπολίτευση, θα ανακοίνωνε επιτέλους τη Δευτέρα, όπως είχε προαναγγείλει, τον κοινό υποψήφιό της στις κοινοβουλευτικές και προεδρικές εκλογές που έχουν εξαγγελθεί για τις 14 Μαΐου, και θα ριχνόταν στη μάχη με την ελπίδα ότι η αλγεινή κατάσταση της τουρκικής οικονομίας, και οι απολυταρχικές εκτροπές του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, θα μετρούσαν τελικά στην κάλπη περισσότερο από τους εσωτερικούς διχασμούς της, το μάλλον αόριστο και στερούμενο δημιουργικότητας κυβερνητικό μανιφέστο της, και το γεγονός ότι ο μεγάλος αντίπαλός της, που είχε ήδη ξεκινήσει από το καλοκαίρι την προεκλογική παροχολογία, δεν παίζει ποτέ δίκαια. Ενέσκηψαν όμως oι δύο μεγάλοι σεισμοί της Δευτέρας, που άφησαν δεκάδες χιλιάδες νεκρούς και εκατομμύρια άστεγους στη Νότια και Κεντρική Τουρκία καθώς και τη Δυτική Συρία. Και όλα βρέθηκαν στον αέρα. Η συνάντηση των «Εξι» αναβλήθηκε, εκφράζονται εικασίες για αναβολή των εκλογών, και οι αναλυτές ερίζουν για το κατά πόσο θα επιδεινώσει ή θα βελτιώσει η καταστροφή τις προοπτικές του τούρκου προέδρου σε αυτή που θεωρούνταν ήδη από μήνες ως η πιο δύσκολη εκλογική μάχη στα 20 χρόνια εξουσίας του.

Υπεύθυνοι και προβοκάτορες

Μόλις δύο ημέρες χρειάστηκαν για να πάρουν οι σεισμοί πολιτική διάσταση. Ξεκινώντας την Τετάρτη περιοδεία στις σεισμόπληκτες περιοχές της Τουρκίας, ο Ερντογάν προειδοποίησε για τον κίνδυνο του να δίνονται «ευκαιρίες» στους «προβοκάτορες». Αναφερόταν στους αντιπολιτευόμενους πολιτικούς που τον κατήγγειλαν για αργοπορημένη αντίδραση, και επέρριψαν τις ευθύνες για την ισοπέδωση κάπου 6.400 κτιρίων στην αποτυχία της κυβέρνησής του να εφαρμόσει τους αντισεισμικούς κανονισμούς. Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ο ηγέτης του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος, που πλασάρεται από καιρό ως ντε φάκτο υποψήφιος της αντιπολίτευσης στις εκλογές, χαρακτήρισε τον Ερντογάν «κύριο υπεύθυνο». Την ίδια ώρα, στελέχη της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης κονταροχτυπιούνταν στα σόσιαλ μίντια, χρησιμοποιώντας τα μεν πρώτα, εικόνες υπουργών που συνοδεύουν ανθρωπιστικά κομβόι στις πληγείσες περιοχές, και τα δεύτερα, εικόνες επιζώντων μπροστά σε σωρούς από ερείπια να αναρωτιούνται «πού είναι το κράτος;».

Κίνδυνοι από το παρελθόν

Ο Ερντογάν, που αποκάλεσε τους σεισμούς της Δευτέρας «τη μεγαλύτερη καταστροφή (…) στον κόσμο», ανακοίνωσε ένα πακέτο στήριξης ύψους 100 δισ. τουρκικών λιρών (4,9 δισ. ευρώ) και υποσχέθηκε να ανοικοδομήσει τις περιοχές κοντά στο επίκεντρο μέσα σε έναν χρόνο. Τα πρώτα κρίσιμα 24ωρα, βέβαια, κυριάρχησαν οι φωνές που διαμαρτύρονταν ότι δεν υπήρχε, παρά την άμεση κινητοποίηση της διεθνούς κοινότητας, επαρκής στήριξη, εξοπλισμός και τεχνογνωσία ώστε να διασωθούν οι παγιδευμένοι – μερικές φορές, ακόμα και όταν ακούγονταν μέσα από τα χαλάσματα εκκλήσεις για βοήθεια. Πολιτικά, ωστόσο, οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι για τον Ερντογάν έρχονται από το παρελθόν. Κάθε κτίριο που κατέρρευσε θυμίζει τη διαφθορά μιας κατασκευαστικής βιομηχανίας με πρωταγωνιστές γνωστούς περισσότερο για τις κυβερνητικές διασυνδέσεις τους παρά για τη συμμόρφωσή τους προς τους κανονισμούς ασφαλείας. «Πού είναι λοιπόν αυτά τα χρήματα; Πάνε! Τάισαν με αυτά τις συμμορίες!», κατήγγειλε ο Κιλιτσντάρογλου αναφερόμενος στους ειδικούς φόρους που εισήγαγε η κυβέρνηση έπειτα από προηγούμενους σεισμούς, και οι οποίοι θα διοχετεύονταν, υποτίθεται, στη σεισμική θωράκιση των κτιρίων.

Η κινητοποίηση

«Ο κόσμος είναι δυστυχής, και όταν είναι δυστυχής, τείνει να ψηφίζει υπέρ της αλλαγής», δήλωσε στους «Financial Times» ο Σελίμ Κορού, ένας τούρκος αναλυτής, επικαλούμενος τόσο τους σεισμούς όσο και τον πληθωρισμό. «Ο Ερντογάν κινητοποίησε άμεσα όλους τους διαθέσιμους πόρους, δέχθηκε άμεσα και διευκόλυνε τη διεθνή βοήθεια. Αν διατηρήσει αυτό το επίπεδο έντασης στην κυβερνητική αντίδραση, θα ωφεληθεί πολιτικά», αντέτεινε ο Εμρέ Πεκέρ, από το think tank Eurasia Group. Το μόνο βέβαιο είναι πως για τον τούρκο πρόεδρο, η διαχείριση της καταστροφής είναι μία προεκλογική εκστρατεία με άλλο όνομα. Χωρίς να είναι βέβαιο ότι οι εκλογές θα γίνουν πράγματι στις 14 Μαΐου.

Το χρονοδιάγραμμα

Τούρκος αξιωματούχος αναγνώρισε την Πέμπτη «πολύ σοβαρές δυσκολίες» όσον αφορά τη διεξαγωγή τους, δεδομένου ότι ένα 15% των Τούρκων ζουν στις πληγείσες περιοχές. Πηγές του Bloomberg, εντούτοις, θέλουν τον Ερντογάν να επιμένει στο αρχικό χρονοδιάγραμμα, τη διεξαγωγή δηλαδή των εκλογών μόλις λίγες ημέρες αφότου λήξει η τρίμηνη κατάσταση έκτακτης ανάγκης που κήρυξε την Τρίτη στις 10 πληγείσες επαρχίες της Τουρκίας – ένα μέτρο που δίνει στην κυβέρνηση σαρωτικές εξουσίες, και το οποίο ο Ερντογάν είχε ήδη επιστρατεύσει μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016. Δεν θα ήταν άλλωστε εύκολο να αναβληθούν πέραν της διορίας του Ιουνίου: ο τούρκος πρόεδρος έχει τη δυνατότητα αναβολής των εκλογών για έναν χρόνο σε περίπτωση πολέμου, όχι όμως και σε περίπτωση φυσικής καταστροφής. Θα χρειαζόταν να έλθει το κυβερνών AKP σε συμφωνία με τους πολιτικούς του αντιπάλους ώστε να τροποποιηθεί το Σύνταγμα, και ο Ερντογάν επικοινώνησε μεν τηλεφωνικά, μετά τους σεισμούς, με κάποιους από αυτούς, όχι όμως και με τον Κιλιτσντάρογλου. «Δεν χρειάζομαι να είμαι αλληλέγγυος με τον Ερντογάν και το παλάτι του», διακήρυξε ο τελευταίος σε βίντεο που πόσταρε την Τετάρτη, αφού επισκέφθηκε σεισμόπληκτες περιοχές – πριν περιοριστεί για ώρες στην Τουρκία η πρόσβαση στο Τwitter.

Η προπαγάνδα

«Fake news και διαστρεβλώσεις»: έτσι αποκάλεσε ο τούρκος πρόεδρος την κριτική που δέχεται η κυβέρνησή του για τη διαχείριση της καταστροφής την Τρίτη, μία ημέρα προτού παραδεχθεί κάποια αρχικά προβλήματα, για να διαβεβαιώσει κατόπιν ότι πλέον όλες οι επιχειρήσεις διεξάγονται ομαλά. Τούρκος εισαγγελέας ξεκίνησε ήδη ποινική έρευνα σε βάρος δύο δημοσιογράφων που τόλμησαν να κάνουν τη δουλειά τους. Και οι έκτακτες εξουσίες που πήρε στα χέρια του μετά τους σεισμούς ο Ερντογάν δεν προοιωνίζονται τίποτα το ελπιδοφόρο σε μία χώρα με απόλυτα εξαρτημένη, πλέον, δικαιοσύνη, που μετράει ήδη χιλιάδες πολιτικούς κρατούμενους και αναμένει δύο κρίσιμες δικαστικές αποφάσεις: την απόφαση εφετείου για την επικύρωση ή μη της ποινής φυλάκισης και πολιτικής απαγόρευσης που επιβλήθηκε πρωτόδικα τον Δεκέμβριο, για «εξύβριση» μελών της Εκλογικής Επιτροπής, στον κεμαλιστή δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης, τον Εκρέμ Ιμάμογλου, ίσως τον πιο επικίνδυνο αντίπαλο του τούρκου προέδρου, και την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου για το αν θα τεθεί ή όχι εκτός νόμου το φιλοκουρδικό HDP, ένα κόμμα που πιστώνεται με 11%-12% στην πρόθεση ψήφου, για «τρομοκρατική» δραστηριότητα.