Εκλογές, στρατηγική και ηγεσίες

Οσα χρόνια βρέθηκα στην πολιτική δεν έπαψα να αναρωτιέμαι για τους λόγους που υποχρέωναν τους εκάστοτε πρωθυπουργούς να αισθάνονται ανασφαλείς και να συμπεριφέρονται στρατηγικά λανθασμένα. Η ανασφάλεια είχε προέλευση το γεγονός πως οι περισσότεροι συμπολεμιστές τους, στελέχη δηλαδή του ιδίου με αυτούς κόμματος, αισθάνονταν ικανοί να τους υποκαταστήσουν στην ηγεσία και δεν δίσταζαν να τους υπονομεύσουν. Με την εξαίρεση των ιδρυτών – ιδιοκτητών των μεγάλων αστικών κομμάτων (Κ. Καραμανλής στη ΝΔ και Α. Παπανδρέου στο ΠΑΣΟΚ), όλοι οι άλλοι αισθάνονταν προσωρινοί ή αναλώσιμοι.

Σε αντίθεση με άλλες χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία λ.χ., όπου η αφοσίωση στο κόμμα συνδέεται με σαφήνεια με τις μακρόπνοες τύχες της χώρας και της πολιτικής παράταξης, στην Ελλάδα η αφοσίωση ήταν – και είναι – συνδεδεμένη με τις προσωπικές φιλοδοξίες, τις τύχες και τις προοπτικές του κάθε πολιτικού προσώπου. Αυτό αντανακλάται και σε ρυθμίσεις του εκλογικού νόμου. Ο εκάστοτε αρχηγός προστατεύεται από την ατομική επιδοκιμασία ή αποδοκιμασία των εκλογέων με την αυτόματη εκλογή του σαν επικεφαλής λίστας του κόμματος σε πολυεδρική περιφέρεια. Αποκλείεται να εκτεθεί σε μονοεδρική περιφέρεια και γενικά βρίσκεται έξω από την εκλογική δοκιμασία. Μόνος αυτός από όλους τους συναδέλφους του.

Η ανασφάλειά του επικεντρώνεται στην πιθανότατη αμφισβήτησή του σε περίπτωση εκλογικής αποτυχίας. Στόχος του λοιπόν είναι είτε να αποφύγει την αποτυχία – λογική βέβαια αυτή η πρόθεση – είτε να εξασφαλίσει σύνθεση μετεκλογικά της κοινοβουλευτικής του ομάδας που να στηρίζει την παρουσία του στην ηγεσία. Οσο αυτές οι δυνατότητες ξεφεύγουν από τα χέρια του τόσο μεγαλύτερη γίνεται η φοβία του απέναντι στα στελέχη του δικού του κόμματος.

Με βάση αυτά φθάνουμε και στα λάθη στρατηγικής που γίνονται. Συνήθως οι ηγεσίες, λόγω των φόβων που περιγράψαμε, επιχειρούν να διατηρήσουν από την πρώτη στιγμή σε ζωή τη δημοτικότητα της βραδιάς των εκλογών. Αγνοείται έτσι η προτροπή του Friedrich Hayek πως τις πρώτες 100 ημέρες οφείλει μια κυβέρνηση να προωθεί τις δυσκολότερες και πλέον αντιδημοφιλείς πολιτικές της. Διότι τότε έχει την υψηλότερη αποδοχή και δύσκολα συσσωρεύεται οργανωμένη αντίσταση εναντίον της. Αργότερα, συγκεντρώνεται η αδράνεια (inertia) και δεν υπάρχει πλέον η όποια μεταρρυθμιστική ορμή. Η προσπάθεια λοιπόν εξασφάλισης από την αρχή υψηλής δημοτικότητας εξαντλεί γρήγορα και ανεκμετάλλευτα το πολιτικό κεφάλαιο μιας ηγεσίας κι όταν έρχεται η ώρα των δύσκολων αποφάσεων η φθορά εμφανίζεται γρήγορα και συχνά ασυγκράτητα.

Οι εκλογές λοιπόν είναι ο καταλύτης που καθορίζει τη διατήρηση μιας ηγεσίας στη θέση της. Η φόρμουλα για την επιβίωσή της είναι η αποτίναξη του άγχους της ανασφάλειας από πάνω της και η προσπάθεια αύξησης της δημοτικότητάς της αφού έχει αρχικά αγνοήσει τους σχετικούς δείκτες προωθώντας από την αρχή τις δυσκολότερες και τις λιγότερο ελκυστικές αποφάσεις. Ούτως ώστε στη συνέχεια μόνο να χτίζει, δίχως να αντιμετωπίζει τότε κρίσεις ή καταστάσεις σοβαρής φθοράς. Αν λ.χ. η αποδοχή μιας κυβέρνησης βρίσκεται αρκετά ψηλά κοντά στο ξεκίνημα, θα πρέπει «τεχνικά» ή σκόπιμα να κατέβει αρκετά χαμηλότερα. Ούτως ώστε επανερχόμενη αργότερα κοντά στην αρχική δημοφιλία να φαντάζει θεαματική βελτίωση. Κι από εκεί κι έπειτα οτιδήποτε επιτυγχάνεται να δείχνει τρομερή επιτυχία!

Ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος είναι πρώην υπουργός