Ξηρασία: Έπεσε η αυτοκρατορία των Χετταίων θύμα της κλιματικής αλλαγής;

Ήταν γύρω στο 1200 π.Χ. όταν ο ανθρώπινος πολιτισμός πέρασε από ένα κύμα κοινωνικής κατάρρευσης που σήμανε το τέλος των Μυκηναίων, των Μινωιτών και άλλων αυτοκρατοριών της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής –μια περίοδος που ενίοτε ονομάζεται «κατάρρευση της Εποχής του Χαλκού».

Μια από τις ισχυρότερες αυτοκρατορίες που κατέρρευσαν μυστηριωδώς εκείνη την εποχή ήταν οι Χετταίοι, οι οποίοι καταλάμβαναν μεγάλο μέρος του ασιατικού τμήματος της σημερινής Τουρκίας και τμήμα της Συρίας και του Ιράκ.

Μελέτη που δημοσιεύεται στο περιοδικό Nature υποδεικνύει ότι οι Χετταίοι και η πρωτεύουσά τους Χαττούσα, περίπου 150 χιλιόμετρα ανατολικά της σημερινής Άγκυρας, ίσως έπεσαν θύματα σφοδρής τριετούς ξηρασίας που κατέστρεψε τις σοδειές και την οικονομία.

Οι ερευνητές εξέτασαν τους δακτυλίους στους κορμούς κωνοφόρων δέντρων που μεγάλωναν το διάστημα 1775 π.Χ – 748 π.Χ, ορισμένοι από τους οποίους χρησιμοποιήθηκαν σε ξύλινη κατασκευή που φτιάχτηκε το γύρω 748 π.Χ. Ήταν πιθανώς ο ταφικός θάλαμος για συγγενή του Βασιλιά Μίδα τη Φρυγίας, ο οποίος σύμφωνα με τον θρύλο μετέτρεπε ό,τι άγγιζε σε χρυσό.

Το πάχος των αυξητικών δακτυλίων στους κορμούς των δέντρων προσφέρει στοιχεία για τις περιβαλλοντικές συνθήκες που επικρατούσαν σε κάθε αυξητική σεζόν.

Διαδοχικοί λεπτοί δακτύλιοι που εντοπίστηκαν υποδεικνύουν ότι η περιοχή πέρασε τρία χρόνια σοβαρής ανομβρίας από το 1998 έως το 1196 π.Χ., έτη που συμπίπτουν με την κατάρρευση της αυτοκρατορίας.

«Ο πληθυσμός πιθανότατα είχε αποθέματα τροφίμων που θα κρατούσαν για μια χρονιά ξηρασίας. Όταν όμως χτυπήθηκαν για τρεις διαδοχικές χρονιές, δεν υπήρχαν τρόφιμα να τους συντηρήσουν» λέει η Μπρότα Λόρεντζεν, ανθρωπολόγος του Πανεπιστημίου της Τζόρτζια και μέλος της ερευνητικής ομάδς.

«Αυτό θα οδηγούσε σε κατάρρευση της φορολογικής βάσης, μαζικές αποχωρήσεις από τον μεγάλο στρατό των Χετταίων και πιθανώς μαζική μετακίνηση πληθυσμών για την επιβίωσή τους. Οι Χετταίοι είχαν επίσης το πρόβλημα ότι δε διέθεταν λιμάνι ή άλλες οδούς για μεταφορά τροφίμων» εξηγεί.

Η Χαττούσα, περίκλειστη από ένα μνημειώδες τείχος με λέοντες και σφίγγες, κάηκε και εγκαταλείφθηκε.

Ήταν ένα απότομο τέλος για μια αυτοκρατορία που ανταγωνιζόταν την Αίγυπτο του Νέου Βασιλίου, πολιτισμός που επίσης κατέρρευσε περίπου την ίδια εποχή.

Λιγότερο από έναν αιώνα πριν, οι Χετταίοι είχαν αντιμετωπίσει τον στρατό του φαραώ Ραμσή Β’ στη διάσημη Μάχη του Καντές το 1274 στη σημερινή Συρία.

«Η μελέτη δείχνει τα μαθήματα που μπορούμε να πάρουμε από την ιστορία. Οι αλλαγές του κλίματος που είναι πιθανό να ζήσουμε τον επόμενο αιώνα θα είναι πολύ πιο σοβαρές από αυτές των Χετταίων» σχολιάζει ο Τζεντ Σπαρκς του Πανεπιστημίου Κορνέλ, μέλος της ομάδας.

«Τα ερωτήματα προκύπτουν αναπόφευκτα: Ποιες είναι οι αντοχές μας; Πόσα μπορεί να αντέξουμε;»

Η κλιματική αλλαγή είναι μια από τις θεωρίες που έχουν προταθεί για την ευρύτερη κατάρρευση των πολιτισμών της Εποχής του Χαλκού, μαζί με εισβολές άλλων φυλών και τεχνολογικών εξελίξεων στη μεταλλουργία.

Περισσότερα στοιχεία για αυτό το σημαντικό κεφάλαιο στην ανθρώπινη ιστορία ίσως προκύψουν στο μέλλον από ανάλογες μελέτες και σε άλλες περιοχές της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής.