Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Ι’)

Στο ίδιο με τη Μήδεια κεφάλαιο της δημιουργίας του Ευριπίδη ανήκει ένα ακόμα δράμα του, ο Ιππόλυτος, που ανέβηκε τρία μόλις χρόνια αργότερα, το 428 π.Χ. Η τραγωδία αυτή έμελλε μάλιστα να δώσει τη νίκη στον τρίτο των μεγάλων τραγικών της αρχαιότητας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Ευριπίδης είχε πρωτοπαρουσιάσει μερικά χρόνια νωρίτερα στο αθηναϊκό κοινό την ιστορία της Φαίδρας, κόρης του Μίνωος και συζύγου του Θησέα, που καταλαμβάνεται από σφοδρό έρωτα για τον προγονό της Ιππόλυτο, οδηγώντας έτσι στην καταστροφή και εκείνον και τον ίδιον της τον εαυτό.

Σε αυτήν την πρώτη εκδοχή του Ιππόλυτου η Φαίδρα πρόσφερε χωρίς καμία συστολή τον έρωτά της στον ξακουστό για την ομορφιά του νέο, ο οποίος, ταραγμένος, κάλυπτε το πρόσωπό του – κι αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον το συγκεκριμένο έργο είχε ονομαστεί Ιππόλυτος καλυπτόμενος. Κατά τα φαινόμενα, ο πρώτος Ιππόλυτος του Ευριπίδη, με την εντελώς νεωτεριστική προσέγγιση του ζητήματος της ερωτικής επιθυμίας και του ερωτικού πάθους, μάλλον φόβισε και αναστάτωσε τους Αθηναίους, γι’ αυτό και δε στέφθηκε από επιτυχία.

Αντίθετα, ο δεύτερος Ιππόλυτος, ο επονομασθείς στεφανηφόρος ή στεφανίας, παρουσιάζει μιαν άλλη Φαίδρα, διαφορετική από την ερωτόπληκτη Κρητικοπούλα που υποτάσσεται στις επιθυμίες του σώματός της. Εδώ εμφανίζεται επί σκηνής μια μεγάλη κυρία που προσπαθεί να κρατήσει κρυμμένο στα μύχια της ψυχής της τον αμαρτωλό της πόθο για τον αγνό νέο, μια κυρία με ηθικό έρμα, που ηττάται τελικά στην πάλη με το δαίμονα της καρδιάς της και καταστρέφει έτσι ολόκληρο το σπιτικό της.

Στην αρχή της τραγωδίας, μετά την προλογική ρήση της Αφροδίτης για τα μελλούμενα και το διάλογο του Ιππόλυτου με τον ηλικιωμένο θεράποντα, πληροφορούμαστε από το χορό των γυναικών –με το πρώτο χορικό άσμα του, την πάροδο– ότι η Φαίδρα όλη μέρα μαραζώνει, δε βάζει μπουκιά στο στόμα της και μοιραία βαδίζει προς το θάνατο.

Στο πρώτο επεισόδιο λαμβάνει χώρα η συνομιλία της Φαίδρας με τη θορυβημένη παραμάνα της. Βλέποντας τη βασίλισσα να υποφέρει και ακούγοντάς τη να ξεστομίζει λόγια τρελά, η πιστή τροφός προσπαθεί άλλη μια φορά να μάθει γιατί της έχει σαλέψει ο νους. Η Φαίδρα κάμπτεται ύστερα από τις πολλές παρακλήσεις της γερόντισσας νένας και της αποκαλύπτει το βασανιστικό έρωτά της για τον Ιππόλυτο, το γιο του συζύγου της.

Η τροφός μένει αρχικά κατάπληκτη με αυτά που ακούει. Όμως, σύντομα ξεπερνά το φόβο της και προσπαθεί να πείσει τη ρήγισσα να υπομείνει με γενναιότητα το πάθος της και να αντιμετωπίσει τη δοκιμασία της με όσο το δυνατόν καλύτερο τρόπο, έχοντας ασφαλώς πριν απ’ όλα στο μυαλό της ότι δεν είναι λύση ο θάνατος για εκείνους που αγαπούν. Η απλοϊκή γυναίκα συμπληρώνει ότι θα αγωνιστεί να σώσει τη ζωή της Φαίδρας με κάθε τίμημα και προαναγγέλλει την αποκάλυψη του φοβερού μυστικού στον Ιππόλυτο.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, η Κάκια Παναγιώτου (Αφροδίτη), σε πρόβα του «Ιππόλυτου» το 1953 (παράσταση του Εθνικού Θεάτρου στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, πηγή: Ψηφιοποιημένο αρχείο Εθνικού Θεάτρου/www.nt-archive.gr).

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Α’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Β’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Γ’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Δ’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Ε’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος ΣΤ’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Ζ’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Η’)

Ευριπίδης: Η πάλη ανάμεσα στο παλαιό και στο νέο (Μέρος Θ’)