Σεισμός στην Τουρκία: «Κτίρια – ερείπια σε αναμονή» και αμαρτωλές «αμνηστίες» – Η Άγκυρα δεν πήρε τα μαθήματα από τον σεισμό του 1999

Οι τουλάχιστον 33.000 νεκροί και οι τεράστιες καταστροφές από τους σεισμούς σε Τουρκία και Συρία δεν θα μπορούσαν να μην ανοίξουν τη συζήτηση για τις ευθύνες αναφορικά με την τραγωδία.

Ναι, οι δύο σεισμοί της περασμένης Δευτέρας ήταν εξαιρετικά ισχυροί, όμως, όπως υπογραμμίζει ο Guardian, στη γειτονική χώρα η κυβέρνηση δεν πήρε τα μαθήματά της από το χτύπημα του Εγκέλαδου το 1999 στην Κωνσταντινούπολη.

Τότε, είχαν σκοτωθεί πάνω από 17.000 άνθρωποι. Στη συνέχεια, οι Αρχές υποσχέθηκαν αυστηρότερους κανονισμούς δόμησης και εισήγαγαν τον «φόρο σεισμού» με στόχο τη βελτίωση της ετοιμότητας σε μια χώρα που βρίσκεται πάνω σε δύο μεγάλα γεωλογικά ρήγματα.

Όπως σημειώνει ο Guardian, η αργή αντίδραση της Άγκυρας στην καταστροφή, το 1999, έπαιξε μεγάλο ρόλο στην ανέλιξη του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην εξουσία.

Το νεοσύστατο κόμμα κέρδισε τις εκλογές του 2002 με συντριπτική πλειοψηφία, υποσχόμενο διαφάνεια και αναδιοργάνωση της οικονομίας, που είχε καταστραφεί από την κατάρρευση του χρηματιστηρίου.

Αναζητούν απαντήσεις

Σχεδόν 24 χρόνια αργότερα, μετά τον ακόμη πιο φονικό σεισμό και τους μετασεισμούς της Δευτέρας, οι άνθρωποι σε όλη την Τουρκία αναζητούν όχι μόνο τους αγνοούμενους αγαπημένους τους αλλά και απαντήσεις.

Μετά από έναν άλλο σεισμό το 2011, στον οποίο έχασαν τη ζωή τους εκατοντάδες άνθρωποι, ο Ερντογάν, τότε πρωθυπουργός, κατηγόρησε τις κακές κατασκευές για τον υψηλό αριθμό των νεκρών, λέγοντας: «Οι δήμοι, οι κατασκευαστές και οι επόπτες θα πρέπει τώρα να δουν ότι η αμέλειά τους ισοδυναμεί με δολοφονία».

Αλλά με σχεδόν 30.000 νεκρούς μόνο στην Τουρκία – ένας αριθμός που συνεχίζει να αυξάνεται – και περισσότερους από ένα εκατομμύριο ανθρώπους να έχουν μείνει άστεγοι, γίνεται όλο και πιο σαφές ότι η ενδημική διαφθορά και η χαλαρή εφαρμογή των κανονισμών δόμησης έχουν επιδεινώσει την κρίση.

Ο Ερντογάν, ο οποίος τώρα είναι πρόεδρος, έκανε τις κατασκευές τον κινητήριο μοχλό της τουρκικής οικονομίας. Η εξάρτηση από τις φτηνές ξένες πιστώσεις χρηματοδότησε νέους αυτοκινητόδρομους, νοσοκομεία, οικιστικούς και εμπορικούς πύργους σε όλη τη χώρα, μέχρι που η τουρκική λίρα κατέρρευσε το 2018, υπογραμμίζει το γνωστό βρετανικό Μέσο.

«Ερείπια σε αναμονή»

Στα χαρτιά, τα τουρκικά πρότυπα ασφάλειας των κτιρίων είναι από τα καλύτερα στον κόσμο και επικαιροποιούνται τακτικά με ειδικούς κανόνες για τις σεισμογενείς περιοχές.

Το σκυρόδεμα πρέπει να είναι ενισχυμένο με χάλυβα, ενώ οι τοίχοι και οι πυλώνες που φέρουν τα φορτία πρέπει να κατανέμονται με τέτοιο τρόπο ώστε να αποφεύγεται το «pancaking», όταν δηλαδή οι όροφοι στοιβάζονται ο ένας πάνω στον άλλο μετά από κάθετη κατάρρευση.

Ωστόσο, Τούρκοι και διεθνείς γεωλόγοι, πολεοδόμοι, αρχιτέκτονες και ειδικοί σε θέματα αντιμετώπισης σεισμών προειδοποιούσαν εδώ και χρόνια ότι ακόμη και πολλές σύγχρονες κατασκευές σε ολόκληρη τη χώρα αποτελούσαν «ερείπια σε αναμονή», επειδή οι κανονισμοί δεν είχαν ακολουθηθεί σωστά.

Γιατί αγνοήθηκε το πρόβλημα – Οι αμαρτωλές «κατασκευαστικές αμνηστίες»

Οι παραβάσεις δεν τιμωρούνταν επαρκώς για να αποτρέψουν τις κατασκευαστικές εταιρείες και τους επενδυτές από το να κάνουν περικοπές, ενώ οι ειδικοί λένε ότι το πρόβλημα αγνοήθηκε σε μεγάλο βαθμό επειδή η αντιμετώπισή του θα ήταν δαπανηρή και αντιδημοφιλής.

Ταυτόχρονα, ο πληθυσμός σε πολλές από τις χειρότερα πληγείσες περιοχές της Τουρκίας έχει αυξηθεί την τελευταία δεκαετία λόγω της εισροής εκατομμυρίων προσφύγων από τη γειτονική Συρία που προσπαθούν να ξεφύγουν από τον εμφύλιο πόλεμο.

Από τους κυβερνητικούς προϋπολογισμούς δεν είναι σαφές πώς δαπανήθηκε ο φόρος από τους σεισμούς από τον οποίο έχουν συγκεντρωθεί 3 δισεκατομμύρια δολάρια από την καταστροφή του 1999 και μετά.

Η τουρκική κυβέρνηση πραγματοποιεί περιοδικά τις λεγόμενες «κατασκευαστικές αμνηστίες» από τη δεκαετία του 1960, κατά τις οποίες οι κατασκευαστικές εταιρείες και οι ιδιοκτήτες κτιρίων απαλλάσσονται έναντι αμοιβής από την έλλειψη πιστοποίησης ασφάλειας – μια πολιτική που πιστεύεται ότι έχει αποφέρει δισεκατομμύρια λίρες.

Η τελευταία αμνηστία που δόθηκε ήταν το 2018 και, μόλις λίγες ημέρες πριν από τους τελευταίους σεισμούς, τα τουρκικά ΜΜΕ ανέφεραν ότι μια ακόμη επρόκειτο να συζητηθεί στο τουρκικό κοινοβούλιο που έχει να αντιμετωπίσει τα προβλήματα στην οικονομία της γειτονικής χώρας.

Σοκαριστική καταγγελία

Σύμφωνα με τον Πελίν Πινάρ Γκιριτλίογλου, επικεφαλής του συνδικαλιστικού επιμελητηρίου μηχανικών και αρχιτεκτόνων της Κωνσταντινούπολης, στις 10 πληγείσες επαρχίες της Τουρκίας, έως και 75.000 κτίρια έλαβαν τέτοια αμνηστία κατά τη διάρκεια των ετών.

Νοσοκομεία και άλλα δημόσια κτίρια, καθώς και οικιστικά και εμπορικά συγκροτήματα, συγκαταλέγονται μεταξύ των περίπου 25.000 κατασκευών που καταστράφηκαν ή υπέστησαν ζημιές.

Η ορθή εφαρμογή των κανόνων ασφαλείας θα σήμαινε «μια εντελώς διαφορετική εικόνα τώρα», δήλωσε ο Χακάν Σουλεϊμάν, ερευνητής στο τμήμα σεισμολογίας του Πανεπιστημίου Μπογκαζίτσι της Κωνσταντινούπολης.

«Ο αριθμός των νεκρών θα ήταν σημαντικά μειωμένος, καθώς τα κτίρια που έχουν σχεδιαστεί για να αντέχουν σε σεισμούς είναι λιγότερο πιθανό να καταρρεύσουν. Οι ζημιές στις υποδομές θα είχαν ελαχιστοποιηθεί, γεγονός που θα συνέβαλε στην επιτάχυνση της διαδικασίας ανάκαμψης», τόνισε.

«Μακροπρόθεσμα, η επένδυση σε αντισεισμικά κτίρια όχι μόνο σώζει ζωές, αλλά μειώνει και το συνολικό κόστος ανάκαμψης και ανοικοδόμησης μετά από μια καταστροφή», εξήγησε ο Σουλεϊμάν.

Συλλήψεις εργολάβων

Αργά το Σάββατο, ο αντιπρόεδρος της Τουρκίας, Φουάτ Οκτάι, δήλωσε ότι συνελήφθησαν 113 άτομα σε όλη τη χώρα, τα οποία θεωρούνται ύποπτα για πρόχειρη ή αμελή κατασκευή που μπορεί να συνέβαλε στην καταστροφή, και ότι άλλοι 20 ύποπτοι έχουν ταυτοποιηθεί.

Ο εργολάβος ενός πολυτελούς 12ώροφου συγκροτήματος διαμερισμάτων που χτίστηκε στην Αντιόχεια (ή Αντάκεια όπως ονομάζεται σήμερα) το 2013 συνελήφθη καθώς προσπαθούσε να επιβιβαστεί σε πτήση για το Μαυροβούνιο το βράδυ της Παρασκευής, όπως ανακοίνωσε η Αστυνομία.

Ο ίδιος είπε στους εισαγγελείς ότι η εταιρεία του είχε ακολουθήσει όλες τις σχετικές διαδικασίες και τη νομοθεσία.

Το υπουργείο Δικαιοσύνης υποσχέθηκε να τιμωρήσει όποιον βρεθεί υπεύθυνος, ανακοινώνοντας τη δημιουργία μονάδων ποινικής έρευνας για τους σεισμούς, ενώ οι εισαγγελείς έχουν αρχίσει να συλλέγουν δείγματα από τα κτίρια για στοιχεία σχετικά με τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή.

Αναμένονται πολλές ακόμη συλλήψεις, αλλά η επίρριψη ευθυνών στους εργολάβους οικοδομών είναι απίθανο να κατευνάσει την αυξανόμενη οργή της κοινής γνώμης για την κυβερνητική πολιτική, τονίζει ο Guardian.

«Δεν έχω ξαναζήσει τέτοια καταστροφή»

«Ασχολούμαι με τους σεισμούς εδώ και 53 χρόνια, αλλά δεν έχω ξαναζήσει τέτοια καταστροφή. Είναι αλήθεια ότι δεν περιμέναμε σεισμό αυτής της κλίμακας, σε αυτή την περιοχή, οπότε ήταν απρόβλεπτος από αυτή την άποψη. Αλλά είναι επίσης σαφές ότι το μεγαλύτερο μέρος της καταστροφής είναι αποτέλεσμα ανθρώπινων αστοχιών», δήλωσε ο καθηγητής Οβγκούν Αχμέτ Ερτζάν, μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής σεισμών του τουρκικού επιμελητηρίου γεωφυσικών μηχανικών.

Drone footage shows massive damage to a road in Türkiye’s Kahramanmaras province following last week’s deadly earthquakes

🔴 LIVE updates here: https://t.co/rjJzOvoAcc pic.twitter.com/oiDuwnRIMK

— ANADOLU AGENCY (@anadoluagency) February 12, 2023

Ο Ερντογάν δεσμεύτηκε ότι η ανοικοδόμηση θα ολοκληρωθεί σε ένα χρόνο, ένα φαινομενικά αδύνατο εγχείρημα δεδομένης της κλίμακας της καταστροφής σε μια τεράστια περιοχή. Αλλά με τις εκλογές που έχουν προγραμματιστεί για τον Μάιο και οι οποίες ήταν ήδη έτοιμες να αποτελέσουν κρίσιμη δοκιμασία μετά από 20 ολοένα και πιο αυταρχικά χρόνια στην εξουσία, το πολιτικό μέλλον του προέδρου εξαρτάται από το πώς θα χειριστεί τις επιπτώσεις.

«Η κατασκευή αντισεισμικών κατασκευών δεν είναι δύσκολη, αλλά το παρελθόν έχει αποδείξει ότι τα διδάγματα σπάνια λαμβάνονται μετά από καταστροφές στην Τουρκία», δήλωσε ο Σουλεϊμάν.

«Οι πρόσφατοι σεισμοί ανέδειξαν για άλλη μια φορά την ανάγκη για αλλαγή, αλλά η πραγματική δοκιμασία θα είναι η ικανότητα της κυβέρνησης να επιβάλει τους κανονισμούς και να κατασκευάσει ασφαλέστερα κτίρια στο μέλλον», κατέληξε.