Ο ρόλος της μουσικής στην εμψύχωση της Ουκρανίας

Εντυπωσιακά πράγματα συμβαίνουν στην Ουκρανία µε βάση τις προσπάθειες κάποιων καλλιτεχνών και νέων ανθρώπων. Περισσότερο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η περίπτωση της Οπερας Απέρτα στο Κίεβο. Με ιδρυτές τους Ρομάν Γκριγκόριφ και Ιλια Ραζουμέικο ο φορέας αυτός έχει εξελιχθεί σε βασικό θεσμό ανάπτυξης καλλιτεχνικής δράσης. Η ιστορία της Οπερας και του Μουσείου Κανένκο όπου πραγματοποιούνται οι δράσεις της είναι μεγάλη και πηγαίνει πολύ παλιά.

Βασικά η ιστορία του Μουσείου Κανένκο ξεκινά περίπου πριν από 150 χρόνια και φέρει όλες τις πληγές που έζησε το Κίεβο. Τότε ο έμπορος Μπόχνταν Κανένκο και η γυναίκα του Βαρβάρα Τερεστσένκο ίδρυσαν το Μουσείο ως ιδιωτική συλλογή. Σύμφωνα με τον πρώην διευθυντή του Ινστιτούτου Κέναν του Woodrow Wilson Center στην Ουάσιγκτον Blair A. Ruble, το 1918 η Τερεστσένκο δώρισε την έκθεση στην Ακαδημία Τεχνών και Επιστημών της Ουκρανίας. Μόλις ήλθαν οι Μπολσεβίκοι στην εξουσία τα ονόματα των δωρητών εξαφανίσθηκαν ενώ όλα τα πολύτιμα εκθέματα κρατικοποιήθηκαν και πολλά μάλιστα πωλήθηκαν, σε αλμυρές τιμές, από το νέο καθεστώς σε συλλέκτες στη Δύση!

Με την εισβολή των Ναζί στην ΕΣΣΔ ολόκληρη η συλλoγή μετακινήθηκε για ασφάλεια ανατολικότερα, στην πρωτεύουσα του Βασκορτοστάν, Ούφα, ενώ ό,τι απέμεινε πίσω στο Κίεβο έγινε έρμαιο στα χέρια των εισβολέων Ναζί. Μεταξύ 1986 – 1998 η συλλογή, που περιελάμβανε σπουδαία έργα τέχνης του 14ου έως και του 19ου αιώνα, από τα ταξίδια του ζεύγους σε διάφορες ευρωπαϊκές γκαλερί, έμεινε σφραγισμένη μέχρι το 1999. Τότε άνοιξε πάλι στο Κίεβο ως Μουσείο Τέχνης Κανένκο κοντά στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της πόλης δίπλα στο Πάρκο Τάρας Σεβτσένκο. Εντυπωσιασμένοι από την ιστορία του Μουσείου και της Συλλογής οι Γκριγκόριφ και Ραζουμέικο αποφάσισαν να δώσουν ιδιαίτερη ζωή στο ίδρυμα. Με εξαιρετική εμπειρία και επιτυχίες ως μουσικός παραγωγός και μουσικός ορχήστρας στην Ουκρανία και στη Δύση (κυρίως ΗΠΑ) ο πρώτος και συνθέτης κομματιών κλασικής μουσικής και θεμάτων σε ταινίες (σπουδασμένος στο Κίεβο και στη Βιέννη) ο δεύτερος, συνεργάσθηκαν, στο πλαίσιο της Οπερας Απέρτα, στον στόχο αναβίωσης του Μουσείου Κανένκο μέσα στις συνθήκες της πολεμικής κινητοποίησης.

Με τη συλλογή και πάλι αποθηκευμένη για λόγους ασφαλείας, ολόκληρα ράφια και μεγάλες αίθουσες του Μουσείου έμειναν κενές. Σκέφθηκαν τότε να αξιοποιήσουν τους χώρους πάνω στη βάση του έργου του Julio Cammino το 1554, «Μια μελέτη πάνω στο θέατρο» για τον τότε βασιλιά Φραγκίσκο Α’ της Γαλλίας. Η άποψη του Cammino ήταν πως το θέατρο ήταν μια φιλοσοφική πραγματεία, ξέχωρη από τη φυσική ύπαρξη της δράσης. Και με αφορμή έναν πίνακα της Συλλογής που είχε πωληθεί (από τους Μπολσεβίκους) κι επανειλημμένα μεταπωληθεί, το «Αδάμ και Εύα» του Lucas Cranach Sr από το 1526 – περίπου την ίδια εποχή με το έργο του Cammino – οι δυο καλλιτέχνες εμπνεύστηκαν, υπό την αιγίδα της Απέρτα, την όπερα «Γένεση: μια όπερα μνήμης». Που βέβαια ανεβάστηκε στο Μουσείο Κανένκο.

Το ιδιαίτερο αυτό έργο στήθηκε σε 13 μικρο-σκηνές με συνεργασία καλλιτεχνών διαφορετικών ειδικοτήτων. Ηθοποιοί, τραγουδιστές, χορευτές και μουσικοί συνδέθηκαν σε ένα αρμονικό όλο από ουκρανούς κορυφαίους χορογράφους (Κριστίνα Σλομποντάνιουκ), θεατρικούς σχεδιαστές (Κατερίνα Μάρκους), performers και visual artists (Εβεν Μπαλ) και visual artists (Γκεόργκι Ποτοπάλσκι). Μια εντυπωσιακή σύνθεση multimedia «χάπενινγκς» συνέθεσε τη «Γένεση» με διαφορετικές εικόνες και δρώμενα στις άδειες αίθουσες του Μουσείου. Κάθε αίθουσα έφερε στη μνήμη διαφορετικές φάσεις της ιστορίας δείχνοντας τι έγινε, τι έπρεπε να γίνει και πώς θα διαμορφωθεί το μέλλον! Οι θεατές παρακολουθούν τους συντελεστές από αίθουσα σε αίθουσα φέρνοντας στη σκέψη τις εμπειρίες και τις απώλειες ή το κενό ενός πολέμου. Γίνεται έτσι κατανοητό πως οι Ουκρανοί αντικρίζουν το παρελθόν μπροστά σε ένα ξανά απροσδιόριστο μέλλον…