Σεισμός στην Τουρκία: «Ό,τι έγινε, έγινε»: Πώς η αντίδραση του Ερντογάν κατέστρεψε την εικόνα του

Το αστραφτερό μαύρο σεντάν διέσχισε το επίκεντρο του φονικού σεισμού στην Τουρκία, στην πόλη Παζαρτζίκ. Το αυτοκίνητο του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έλαμπε στο φως του ήλιου, καθώς ο ίδιος περνούσε δίπλα από πολίτες που έκαιγαν φωτιές για να ζεσταθούν στο παγωμένο κρύο, ανάμεσα σε πανύψηλους σωρούς ερειπίων που κάποτε ήταν τα σπίτια τους.

Ο Ερντογάν περιόρισε τις επαφές του με τον κόσμο στο Παζαρτζίκ, σημειώνει σε άρθρο του ο βρετανικός Guardian, και προτίμησε να πάει κατευθείαν στην τοπική αστυνομική διεύθυνση, για να συζητήσει τις συνέπειες των δύο ισχυρών σεισμών, που άφησαν ίχνη καταστροφής σε 10 τουρκικές επαρχίες και σε ολόκληρη τη βόρεια Συρία, παγιδεύοντας ανθρώπους κάτω από κτίρια που κατέρρευσαν σαν τραπουλόχαρτα σκοτώνοντας σχεδόν 40.000 ανθρώπους και στις δύο χώρες.

Όταν σταμάτησε για να μιλήσει για λίγο στους συντετριμμένους κατοίκους της περιοχής, το έκανε για να υποστηρίξει την άποψη ότι ο σεισμός ήταν αποκλειστικά υπεύθυνος για την καταστροφή και όχι η κακή κατασκευή των κτιρίων, που συνδέεται με τη διαφθορά, ή οι επιχειρήσεις διάσωσης που παρουσιάζουν καθυστερήσεις.

«Ήταν σχέδιο της μοίρας»

«Ό,τι συμβαίνει, συμβαίνει, αυτό είναι μέρος του σχεδίου της μοίρας», είπε σε έναν πολίτη στο Παζαρτζίκ, επαναλαμβάνοντας τις δηλώσεις του λίγους μήνες νωρίτερα, μετά από μια θανατηφόρα καταστροφή σε κρατικό ανθρακωρυχείο, όπου ο πρόεδρος κατηγόρησε «το σχέδιο της μοίρας» για μια έκρηξη που άφησε τουλάχιστον 41 νεκρούς.

Κατά τη διάρκεια ομιλίας του στο κοντινό Καχραμάνμαρας, ο Ερντογάν καταφέρθηκε επίσης εναντίον των «προβοκατόρων», που επέκριναν τις προσπάθειες διάσωσης, προσθέτοντας: «Φυσικά, υπάρχουν ελλείψεις. Οι συνθήκες είναι ευδιάκριτες. Δεν είναι δυνατόν να είμαστε έτοιμοι για μια τέτοια καταστροφή».

Οι άνθρωποι που έκαναν ουρά στους δρόμους του Παζαρτζίκ κλαίγοντας με λυγμούς, καθώς περίμεναν να δουν τους νεκρούς συγγενείς τους να ανασύρονται από τα ερείπια – και όχι για να δουν την αυτοκινητοπομπή του Ερντογάν – διαφώνησαν, όπως και εκείνοι σε άλλες πόλεις που επλήγησαν σοβαρά από τον σεισμό, οι οποίοι φώναξαν οργισμένοι στον υπουργό υποδομών της Τουρκίας και σε έναν τοπικό αξιωματούχο κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης.

Δεν πήγε βοήθεια ούτε στα προπύργιά του

Η άρνηση του Ερντογάν να δεχτεί κριτική για την αντίδραση του κράτους έχει αυξήσει την οργή της κοινής γνώμης για την αντιμετώπιση της καταστροφής, που συχνά έφτασε πολύ αργά ή, στην περίπτωση ορισμένων απομακρυσμένων χωριών, φαίνεται ότι δεν έφτασε καθόλου.

Σε ολόκληρη τη νότια Τουρκία – περιοχές που παραδοσιακά θεωρούνται προπύργια υποστήριξης του Ερντογάν και του κόμματός του – εκτοπισμένοι πολίτες, που επιβιώνουν σε συνθήκες παγετού, παραπονέθηκαν ανοιχτά για τις καθυστερήσεις και τον ύπνο στο κρύο, παρά τις υποσχέσεις του κράτους.

Η εικοσαετής «βασιλεία» του ΑΚΡ σημαδεύτηκε από μια πανεθνική οικοδομική έκρηξη, καθώς ο Ερντογάν εργάστηκε για να μεταμορφώσει μια χώρα που κάποτε μαστιζόταν από εκτεταμένα προβλήματα υποδομών και στέγασης, υποσχόμενος οικονομικό και κοινωνικό μετασχηματισμό στη διαδικασία.

Διαφθορά και αμνηστείες σε εργολάβους

Στα χρόνια αμέσως μετά την εκλογή του, οι κυβερνητικές άδειες για την κατασκευή κατοικιών τριπλασιάστηκαν. Ουρανοξύστες, γέφυρες και ομαλοί ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι εξαπλώθηκαν σε ολόκληρη την αχανή χώρα, καθώς μια χούφτα κατασκευαστικών εταιρειών, με δεσμούς με την κυβέρνηση Ερντογάν, έγιναν ισχυρές, ενώ οι νέες υποδομές κατέδειξαν την παρουσία του κράτους ακόμη και στις πιο απομακρυσμένες πόλεις.

Πολλές από τις ίδιες τσιμεντένιες πολυκατοικίες, που χτίστηκαν στο πλαίσιο της οικοδομικής έκρηξης του ΑΚΡ, ισοπεδώθηκαν από τον σεισμό την περασμένη εβδομάδα.

Στο Καχραμάνμαρας, ορισμένοι από τους νέους ουρανοξύστες παρέμειναν όρθιοι, ενώ άλλοι στο ίδιο οικοδομικό τετράγωνο είχαν καταρρεύσει εντελώς – μια ζοφερή επίδειξη του ποιες κατασκευές είχαν συμμορφωθεί με τους οικοδομικούς κώδικες, που αποσκοπούσαν στην αποτροπή της κατάρρευσής τους σε περίπτωση σεισμού.

Κατά τη διάρκεια ομιλίας του στην πόλη, ο Ερντογάν υποσχέθηκε ότι νέες κατοικίες για την αντικατάσταση των κατεστραμμένων κτιρίων θα κατασκευαστούν και στις 10 πληγείσες περιοχές εντός ενός έτους, μια υπόσχεση που φάνηκε δύσκολο να γίνει κατανοητή, καθώς οι ομάδες διάσωσης αγωνίζονταν να διαλέξουν ανάμεσα σε πανύψηλους σωρούς ερειπίων με ελάχιστες προοπτικές εκκαθάρισης στον ορίζοντα.

Φοβάται τον έλεγχο

Αντιθέτως, το μήνυμα από το προεδρικό μέγαρο φαίνεται να είναι ένα μήνυμα που γεννήθηκε από το φόβο και τον έλεγχο των Τούρκων στον απόηχο του σεισμού.

Έτσι, η κυβέρνηση μπλόκαρε για λίγο το Twitter, το οποίο χρησιμοποιούσαν οι πολίτες για να εντοπίσουν χαμένα αγαπημένα τους πρόσωπα μέσα στα ερείπια και να συγκεντρώσουν βοήθεια.

Στην κρατική τηλεόραση, ένας δημοσιογράφος γύρισε την πλάτη σε έναν πολίτη που περιέγραψε καθυστερήσεις στην παράδοση βοήθειας.

Κυνηγούν όσους λένε την αλήθεια και συγκεντρώνουν βοήθεια

Την ίδια ώρα, ο κυβερνητικός εταίρος του Ερντογάν, ο ηγέτης του ακροδεξιού MHP Ντεβλέτ Μπαχτσελί, έβαλε στο στόχαστρο την ΜΚΟ «AHBAP» του διάσημου τραγουδιστή Χαλούκ Λεβέντ, η οποία βοηθά τις προσπάθειες διάσωσης στις πληγείσες από το σεισμό επαρχίες, έχοντας συγκεντρώσει δωρεές – κυρίως από καλλιτέχνες – που ξεπέρασαν το ένα δισ. τουρκικές λίρες.

«Αυτοί οι απατεώνες δεν θα έπρεπε να βγαίνουν στην τηλεόραση», δήλωσε ο Μπαχτσελί και κάλεσε τον κόσμο να κάνει δωρεές στην κρατική AFAD.

Παράλληλα, ένας άλλο μουσικός και δημοφιλής στα social media της γείτονος, ο Oğuzhan Uğur, δημοσίευσε ότι το φράγμα έσπασε στο Καχραμάνμαρας μετά τους σεισμούς.

Ωστόσο, με το σκεπτικό ότι οι αναρτήσεις αυτές προκάλεσαν φόβο και πανικό στους σεισμοπαθείς και προκάλεσαν «διαταραχές» στις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης, η γενική εισαγγελία της Κωνσταντινούπολης κίνησε αυτεπάγγελτα έρευνα κατά του Uğur για το αδίκημα της «δημόσιας διάδοσης παραπλανητικών πληροφοριών» – για fake news δηλαδή.

Ευκαιρία πάταξης των αντιπάλων

Όσο για τον Ερντογάν, αφού περιηγήθηκε σε περιοχές που καταστράφηκαν από τον σεισμό και τους μετασεισμούς του, περιέγραψε την κατάσταση έκτακτης ανάγκης, που του επιτρέπει να παρακάμψει το κράτος δικαίου στις 10 πληγείσες περιοχές ως «μια ευκαιρία να πολεμήσει τους τοκογλύφους και τις ομάδες στασιαστών που καταχρώνται τη νόμιμη διαδικασία στην Τουρκία».

Ο Soner Cagaptay του Washington Institute for Near East Policy και συγγραφέας πολλών βιβλίων για την ηγεσία του Ερντογάν, δήλωσε ότι η τουρκική προεδρία επέλεξε να επικεντρωθεί στον έλεγχο και όχι στη συμπόνια.

«Το επιχείρημα ότι η Τουρκία χρειάζεται έναν αποτελεσματικό αν και αυταρχικό ηγέτη καταρρέει, αν οι άνθρωποι λένε ότι το κράτος δεν είναι εκεί όταν το χρειάζονται», είπε χαρακτηριστικά.

Και πρόσθεσε: «Προσπαθεί να διπλασιάσει τον παράγοντα του φόβου, με την ελπίδα ότι δεν θα εξαφανιστεί, γιατί όταν αυτός εξαφανιστεί και οι πολίτες δεν τον φοβούνται πια, θα έχουμε πλέον μια πολύ διαφορετική Τουρκία».