Μάριο Βίτι: Ο νεοελληνιστής που «φώτισε» τη λογοτεχνία μας

Εφυγε από τη ζωή σε ηλικία 96 ετών ο νεοελληνιστής ερευνητής Μάριο Βίτι. Γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη το 1926, ανατράφηκε σε ένα εύπορο περιβάλλον απόλυτης θρησκευτικής, γλωσσικής και εθνικής ανεξιθρησκίας. «Το θρησκευτικό αίσθημα ήταν πολύ χλιαρό στην οικογένειά μου, κι έτσι δεν είχε τίποτα που να μοιράζει τον κόσμο σε ομάδες», γράφει ο ίδιος στο αυτοβιογραφικό βιβλίο του «Η πόλη όπου γεννήθηκα. Ιστανμπούλ 1926-1946» (εκδόσεις Γαβριηλίδης, 2013).

Η Ιταλία όμως υπήρξε η αληθινή και μοναδική του πατρίδα, όπως θα παραδεχτεί ο ίδιος, όταν το 1946 ξεκίνησε το ταξίδι του μακριά από τη γενέτειρά του. «Μου φαινόταν αδύνατον να αντέξω άλλα δύο χρόνια στην Πόλη. Καλύτερα να έφευγα αμέσως. Αυτή ήταν η επιλογή μου. Ηταν η πρώτη φορά που έκανα μια πραγματική επιλογή», γράφει.

Το διάστημα που σπούδασε Νεοελληνική Φιλολογία στη μεταπολεμική εξαθλιωμένη Ρώμη επέδρασε στον ιδεολογικό προσανατολισμό του μαρξιστή ιστορικού της λογοτεχνίας, ο οποίος άρχισε να δείχνει ενδιαφέρον για τον ρόλο της ιδεολογίας στην τέχνη. Οι ερευνητικές αυτές προσεγγίσεις του εκφράστηκαν στην «Ιδεολογική λειτουργία της ελληνικής ηθογραφίας, 1850-1943» που κυκλοφόρησε το 1974 και στη «Γενιά του τριάντα. Ιδεολογία και μορφή» το 1977. Στη Ρώμη συνέχισε τη σταδιοδρομία του ως ερευνητής γραμματολόγος με σημαντικές ανακαλύψεις, μεταφραστής της νεοελληνικής λογοτεχνίας στα ιταλικά και ειδικευμένος μελετητής της ποίησης του Σεφέρη και του Ελύτη.

Η προσήλωση του Μάριο Βίτι στο έργο του Οδυσσέα Ελύτη είχε την αφετηρία της το 1951 στη γνωριμία του νεαρού τότε νεοελληνιστή με τον – λίγο τότε γνωστό – έλληνα ποιητή. Η απαρχή της φιλίας σφραγίστηκε με τη δημοσίευση ενός μικρού τόμου με ποιήματα μεταφρασμένα ιταλικά, όπου ξεχωριστή θέση είχε ο «Ανθυπολοχαγός». Εκτοτε ο Βίτι αφιέρωσε αρκετά γραπτά του στον ποιητή, τόσο στην Ιταλία, όπου βοήθησε στο να γίνει η ποίηση του Ελύτη γνωστή, όσο και στην Ελλάδα.

Για τη συμβολή του στις νεοελληνικές σπουδές τιμήθηκε με τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα από τα Πανεπιστήμια της Θεσσαλονίκης, του Παρισιού και της Λευκωσίας. Ολοκλήρωσε την ακαδημαϊκή διδασκαλία στη μεσαιωνική πόλη Βιτέρμπο, στα βόρεια περίχωρα της Ρώμης, όπου τελικά περνούσε τον περισσότερο χρόνο απασχολούμενος, όπως έλεγε, με τα αγαθά της γης και των γραμμάτων. Ο Μάριο Βίτι ανακάλυψε και αξιοποίησε λανθάνοντα έργα, όπως το δράμα του Μοντσελέζε «Ευγένα» (1965) καθώς και τα πολύτιμα κειμήλια του Κάλβου (δύο τόμοι, 1960 και 1963). Κατηύθυνε την προσοχή σε παραγνωρισμένα αριστουργήματα επανεκδίδοντας τη «Στρατιωτική ζωή εν Ελλάδι» (1977) και το «Ερωτος αποτελέσματα» (1993).

Φωτογραφικό αρχείο

Το 2006, με την ευκαιρία της έκδοσης του βιβλίου του «Γραφείο με θέα. Αρθρα και ομιλίες», ο Βίτι προσέφερε στο Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης το φωτογραφικό του αρχείο, το οποίο καλύπτει μια τριακονταετία (1948-1981) και περιλαμβάνει πάνω από 1.000 αρνητικά. Αποτελούν τεκμήρια του νεοελληνικού λογοτεχνικού και καλλιτεχνικού κόσμου, αλλά και του κοσμοπολίτικου λόγιου περιβάλλοντος στο οποίο έζησε και έγραψε ο συγγραφέας – φωτογράφος.

Ποιητές, πεζογράφοι, εικαστικοί καλλιτέχνες και διανοούμενοι – μεταξύ άλλων, οι Τζόρτζιο ντε Κίρικο, Τζουζέπε Ουνγκαρέτι, Γιώργος Σεφέρης, Οδυσσέας Ελύτης, Μανόλης Αναγνωστάκης, Μαργαρίτα Λυμπεράκη, Στρατής Τσίρκας, Τάκης Σινόπουλος, Γιάννης Μόραλης, Γιώργος Μαυροΐδης, Διονύσης Σαββόπουλος – εμφανίζονται στον ασπρόμαυρο φωτογραφικό κόσμο του Μάριο Βίτι, στους δρόμους της Ρώμης, του Παρισιού και της Αθήνας ή σε εσωτερικούς χώρους, σε θεατρικές σκηνές και λογοτεχνικές συντροφιές. «Ποτέ δεν έλειπε η κατάλληλη στιγμή για μια πόζα ή για αιφνιδιασμούς με τον φακό, χωρίς ωστόσο να κόβονται η ορμή και η έξαψη της συζήτησης», γράφει ο ερασιτέχνης φωτογράφος Μάριο Βίτι στο εισαγωγικό σημείωμά του στον κατάλογο της σχετικής έκθεσης («Γραφείο με θέα. Φωτογραφίες 1948-1981», 2007).

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΝΕΑ