Γιώργος Ιωάννου: Οι «καλλιμάρτυρες» και οι μεγαλομάρτυρες

Οι δικοί μου άγιοι πολύ με τυραννούν, τους συμπαθώ αφάνταστα, είμαι ερωτευμένος μαζί τους. Δεν εννοώ, βέβαια, αγίους χριστιανικούς· τέτοιοι δεν υπάρχουν μέσα στον ξεπεσμό και στον κλόνο –ξεπεσμό θρησκευτικό– μα εννοώ «κατά κόσμον» αγίους, ανθρώπους γεννημένους για το μαρτύριο και αποδεχομένους σιωπηλά αυτό.

Όλοι οι όμορφοι άνθρωποι, άντρες ή γυναίκες, που δεν εκμεταλλεύονται ούτε οικονομικά ούτε δεσποτικά την ομορφάδα τους, μα είναι έτοιμοι να δώσουν κάποια σημασία, αν όχι και σώμα, σε όποιον τους ερωτευθεί σφοδρά –και είναι δα άπειροι αυτοί οι δυστυχισμένοι– εμπίπτουν στον περί αγιοσύνης ορισμό μου. Όλοι αυτοί οι ωραίοι, μα και πραείς, οι υπομονετικοί αυτοί, που όπου κι να βρεθούν δεν μπορούν να ησυχάσουν ποτέ τους, μα βρίσκονται συνέχεια περικυκλωμένοι, κυκλωμένοι μάλλον, από όντα ερωτευμένα, ερωτιάρικα ή και πορνοειδή, είναι άνθρωποι αγιασμένοι. Για να ησυχάσουν, να γλιτώσουν από τους άλλους πρέπει κάπου να κλειστούν, να κλειδωθούν, και να μη βγαίνουν ούτε στο μπαλκόνι. Γιατί αμέσως κάτι θα σαλέψει στο απέναντι. Γι’ αυτό και βλέπουμε σπάνια τούς ερωτικά ωραίους ανθρώπους να κατορθώνουν κάτι σπουδαίο στη ζωή τους. Δεν τους αφήνουν με κανέναν τρόπο οι άλλοι. Όλους αυτούς τους κλαίω από μικρούς, όταν τους διακρίνω.

Όπως και κλαίω γοερά και όλους τους θηλυπρεπείς, όταν τους βλέπω να κουνιούνται με παιδική ακόμα αφέλεια, να κελαηδούν με την πολύχρωμη φωνίτσα τους, να εντυπωσιάζουν με το πνεύμα τους και την ευφράδειά τους, κάνοντας να τους έχουν σε εκτίμηση ακόμα και τα συνομήλικά τους βόδια, που ευχαρίστως θα ήθελαν να τους διατρυπήσουν. «Το τι σας περιμένει κακομοίρηδες ούτε που μπορείτε να το φαντασθείτε», λέω μέσα μου. «Θ’ αγιάσετε μέσα στη χλεύη και το διασυρμό. Θα είστε τέλειοι, αλλά θα είστε οι τέτοιοι. Θα προσφέρετε άπειρα, αλλά δεν θα τα θεωρούν ποτέ αρκετά για να σας συχωρέσουν το ένα, το ανύπαρκτο, βέβαια, ένα σας. Θα σας ζητούν να τους κάνετε αυτό για το οποίο σας κατηγορούν, και μετά θα λένε δημόσια ότι μόνο εσείς κάνετε κάτι τέτοιο. Από κάθισμα σε κάθισμα κι από γωνία σε γωνία θα περιφέρεστε μες στα φώτα και στις σκιές τους. Όμως κάθε φορά που τα πουλημένα τομάρια θα σας λεν «τι δίνεις;», να ξέρετε πως αυτό θα ’ναι μια μαλαματένια ψηφίδα στον μυστικό ουρανό του ψηφιδωτού σας. Και κάθε φορά που θα εξαφανίζονται και θα σας αφήνουν σύξυλους, μολονότι εσείς τίποτε δεν παραλείψατε, ακόμα και το χώμα που πατούσαν είχατε γλείψει, εσείς θα ανεβαίνετε ένα ακόμα σκαλοπάτι με τα πληγιασμένα, τυλιγμένα σε μπατανίες, πόδια σας. Όμως θαρσείτε, γιατί αλλιώς θα σας αποτελειώσουν πριν από την ώρα σας».

Κι όμως ανάμεσα και σ’ αυτούς, ανάμεσα στα πουλημένα τομάρια, στα σκληροτράχηλα μουλάρια, στα σκληρόκαρδα θηλυκά, στα παμπόνηρα ποντικάκια, διακρίνω κι εδώ αγίους. Είναι πρώτα πρώτα οι ωραίοι που είπαμε, οι «καλλιμάρτυρες». Αυτοί θέλοντας και μη κάποιους θα πληγώσουν, κάποιους θα εγκαταλείψουν κάποτε. Δεν είναι δυνατό να ανταποκρίνονται προς όλους τους τετρωμένους. Και ύστερα έρχεται το μεγάλο πλήθος των πρώην αναίσθητων, των βασανιστών, των θυτών, που αρχίζουν να συνέρχονται και ν’ αγιάζουν μερικά χρόνια μετά το γάμο τους. Αισθάνονται βαθύ κόρο κι όμως μένουνε πιστοί. Αισθάνονται απέχθεια κι όμως δεν το βάζουνε στα πόδια. Βλέπουν την καταστροφή, την προσωπική τους αποτυχία, την ανυπαρξία τους κι όμως σκύβουνε το κεφάλι κι αφήνουν να κυλήσει έτσι κι άλλος χρόνος. Και συχνά χωρίς να υπάρχουνε και παιδιά στη μέση, που θα μπορούσε επιτέλους να είναι ένα επιχείρημα από το χώρο της λογικής. Για μένα που δεν είμαι, βέβαια, άγιος, παρά μονάχα των αγίων θαυμαστής, εδαφιαίος ενίοτε προσκυνητής, είναι εντελώς αδιανόητο πώς ημπορεί ένας άνθρωπος να υποφέρει μια άτυχη ένωση σ’ όλη τη μετέπειτα ζωή του. Πώς ημπορεί να βλέπει γύρω του και όμως να ηρεμεί, να προκαλείται και να μην εγκαταλείπει για το καλύτερο. Και ο άθλος είναι ακόμα μεγαλύτερος, όταν υπάρχει η προϊστορία που είπαμε, η οποία συνήθως υπάρχει.

Και τέλος έρχονται οι μεγαλομάρτυρες. Είναι αυτοί που αφοσιώνονται σε αρρώστους. Διάφορα άτομα, που από ένα σημείο και πέρα ζούνε μια ζωή φροντίζοντας ανθρώπους αρρώστους ή ανήμπορους, που δεν έχουν μάλιστα καμιά πιθανότητα να επανέλθουνε προς το καλό στο μέλλον. Σ’ αυτούς τους αφοσιωμένους, τους δυνατούς, ανήκει ο της δικαιοσύνης στέφανος, ανεξάρτητα από το τι άλλο έχουν διαπράξει στη ζωή τους. Και δεν είναι δυνατό να μην υπάρχει αυτή η δικαιοσύνη.

«Σας φιλώ τα πόδια, αδέλφια μου, σας φιλώ τα μέλη σας όλα. Μόνο εσείς μ’ ενδιαφέρετε, οι άλλοι είναι όπως τα ζώα, τα δέντρα και τα φυτά του κόσμου τούτου. Ωραίοι, αλλά συνήθεις – του σωρού».

*Γιώργος Ιωάννου, Οι δικοί μου άγιοι, εκδόσεις «Γνώση», Αθήνα 1984 (πηγή: Φιλόλογος, τεύχος 124, Απρίλιος-Ιούνιος 2006, σελ. 305-306).

Ο θεσσαλονικιός λογοτέχνης Γιώργος Ιωάννου έφυγε από τη ζωή στις 16 Φεβρουαρίου 1985, σε ηλικία 58 ετών.