Πώς η μαγειρική μπορεί να βοηθήσει ασθενείς με άνοια

Οταν ένα αγαπημένο μας πρόσωπο διαγνωστεί με άνοια, είναι πιθανόν να υποθέσουμε ότι δεν θα μπορεί πλέον να κάνει μερικά από τα πράγματα που κάποτε απολάμβανε. Ενα από αυτά είναι η μαγειρική, παρότι πολλοί ηλικιωμένοι έχουν περάσει χρόνια στην κουζίνα τελειοποιώντας τις αγαπημένες τους συνταγές, προετοιμάζοντας το καθημερινό ή το κυριακάτικο τραπέζι.

Η αιτία; Κατά κανόνα το μυαλό μας πάει στους κινδύνους: στο μάτι ή στον φούρνο που έμεινε κατά λάθος αναμμένος ή σε ένα ενδεχόμενο ατύχημα κατά τη διάρκεια του μαγειρέματος με το μαχαίρι ή το μπλέντερ. Ωστόσο, η ενασχόληση με αγαπημένες καθημερινές δραστηριότητες έχουν σημαντικά πλεονεκτήματα για τα άτομα που ζουν με άνοια. Είναι σημαντικό για εκείνα να συνεχίζουν να βοηθούν στην προετοιμασία του μαγειρέματος, αρκεί να λάβουμε υπόψη μας μερικές χρήσιμες συμβουλές.

Αλλωστε, μελέτες έχουν δείξει ότι η συμμετοχή σε δραστηριότητες που διεγείρουν το μυαλό ωφελούν σημαντικά τους ασθενείς, μειώνοντας τα επίπεδα του στρες και της ταραχής που βιώνουν, αλλά και των αντιδραστικών συμπεριφορών. Αντίστοιχα, η κοινωνικοποίηση είναι ακόμη ένας παράγοντας που επιβραδύνει την εξέλιξη της γνωστικής παρακμής, συνεπώς το «μαγειρεύοντας μαζί» αποτελεί αφορμή για αλληλεπίδραση.

Εν τω μεταξύ, η διέγερση των αισθήσεων, όπως για παράδειγμα η μυρωδιά του μαγειρεμένου φαγητού, πιθανόν να ξυπνήσει ευχάριστες αναμνήσεις του παρελθόντος και να τονώσει τη μειωμένη όρεξη. Παρ’ όλα αυτά, όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, είναι αναγκαίο να λαμβάνουμε προληπτικά μέτρα ασφαλείας, ώστε το μαγείρεμα να είναι μια ευχάριστη και ασφαλής θεραπευτική δραστηριότητα είτε σε ένα ομαδικό περιβάλλον είτε στο σπίτι με επίβλεψη.

Οι φροντιστές. Στο πλαίσιο αυτό η Εταιρεία Alzheimer Αθηνών υπενθυμίζει ότι το μαγείρεμα είναι μία σύνθετη δραστηριότητα και εμπεριέχει αυξημένο κίνδυνο τραυματισμού. «Συνήθως ο άνθρωπος με άνοια χάνει σχετικά νωρίς την ικανότητά του να μαγειρεύει, ακριβώς λόγω αυτής της πολυπλοκότητας της διαδικασίας». Γι’ αυτό και, όπως επισημαίνει σε ενημερωτικό φυλλάδιό της, είναι σημαντικό οι φροντιστές να:

• απομακρύνουν τα αιχμηρά αντικείμενα και να τοποθετούν ασφαλείς συσκευές
• αξιολογούν την ικανότητα να μαγειρεύει μόνος του ο άνθρωπος με άνοια
• μαγειρεύουν μαζί του, έτσι ώστε και εκείνοι να διατηρούν τον έλεγχο, αλλά και το άτομο με άνοια να μην αισθάνεται παραγκωνισμένο.

Μια καλή ιδέα λοιπόν, είναι η εκτέλεση απλών συνταγών που συμπεριλαμβάνουν λίγα βήματα προετοιμασίας ή η ανάθεση εργασιών κατά τη διαδικασία της μαγειρικής που είναι σαφώς πιο ασφαλείς.

Για παράδειγμα:

• Πλύσιμο φρούτων και λαχανικών.
• Αφαίρεση του κοτσανιού από τις φράουλες ή το ξεφλούδισμα της μπανάνας.
• Μέτρηση των συστατικών για μια συνταγή.
• Ανακάτεμα των υλικών στο μπολ.
• Ζύμωμα ή πλάσιμο ζύμης.
• Κάλυψη της τούρτας με γλάσο.

Ακόμη όμως και σε αυτήν την περίπτωση, οι ειδικοί αναγνωρίζουν πως το να εργαστείς στον πάγκο της κουζίνας πλάι πλάι με το αγαπημένο σου πρόσωπο που πάσχει από άνοια μπορεί να εξελιχθεί σε πρόκληση, νιώθοντας πως η υπομονή σταδιακά εξαντλείται. Γι’ αυτό και είναι σημαντικό οι φροντιστές να λαμβάνουν επίσης υποστήριξη και καθοδήγηση.

Εξίσου σημαντικό είναι να παρακολουθεί ο φροντιστής τις ικανότητες του ατόμου με άνοια κατά την πάροδο του χρόνου. Και αυτό επειδή η άνοια είναι μια προοδευτική κατάσταση. Από την άλλη, και υπό την προϋπόθεση πως αυτό είναι εφικτό, όταν παρέχει κανείς τη δυνατότητα σε ένα άτομο με άνοια να εμπλακεί σε καθημερινές εργασίες μεγιστοποιεί την ανεξαρτησία του για όσο το δυνατόν περισσότερο και αυξάνει την αίσθηση ευημερίας του.

Ασφαλής κουζίνα

Ο πρώτος κανόνας είναι η δημιουργία ενός ασφαλούς περιβάλλοντος. Είναι σημαντικό οι φροντιστές να θυμούνται πως η ακαταστασία δεν βοηθά τα άτομα με άνοια, γι’ αυτό και η κουζίνα πρέπει να είναι τακτοποιημένη. Επίσης, είναι αναγκαίο να δώσει κανείς έμφαση στη δημιουργία ενός περιβάλλοντος χωρίς «παγίδες» ακόμη και μετά τη διεκπεραίωση της μαγειρικής.

• Βεβαιωθείτε ότι το αγαπημένο σας πρόσωπο έχει ντυθεί κατάλληλα, συμπεριλαμβανομένων των αντιολισθητικών υποδημάτων. Αποφύγετε φαρδιά ρούχα που μπορεί να πιαστούν από τα χερούλια της πόρτας ή να καούν όταν βρίσκονται κοντά στη σόμπα ή στο μάτι της κουζίνας.
• Εξασφαλίστε καλό φωτισμό. Μερικές φορές οι ηλικιωμένοι χρησιμοποιούν λαμπτήρες χαμηλής ισχύος για να εξοικονομήσουν χρήματα στους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος.
• Μια καλή ιδέα είναι να κρεμάσετε ή να κολλήσετε ένα ταμπελάκι στις βρύσες για την παροχή κρύου και ζεστού νερού.
• Η αποσύνδεση των συσκευών της κουζίνας (φούρνος μικροκυμάτων, βραστήρας,  μπλέντερ κ.ά.) από την πηγή ρεύματος είναι ένας σημαντικός τρόπος για την αποφυγή ατυχημάτων. Επίσης είναι διαθέσιμες στην αγορά και κλειδαριές συσκευών.

Πότε να ανησυχήσετε;

Μπορεί να είναι δύσκολο να γνωρίζουμε πότε κάποιος με άνοια «παλεύει» με το μαγείρεμα. Και είναι γεγονός πως ο στόχος της ανεξαρτησίας συχνά έρχεται σε αντίθεση με τον στόχο διατήρησης της ασφάλειας, όπως εξηγεί η Sara Gillespie, ιατρός ψυχικής υγείας στο Κέντρο «Cyril, Dorothy, Joel and Jill Reitman» για την  Υποστήριξη και Εκπαίδευση των ασθενών με Αλτσχάιμερ, που συνεργάζεται με το πανεπιστήμιο του Τορόντο στον Καναδά.

Ερωτηματολόγιο. Υπό τα δεδομένα αυτά η ειδικός δίνει έναν κατάλογο με ερωτήσεις, οι απαντήσεις των οποίων μπορούν να βοηθήσουν τους φροντιστές να κατανοήσουν πότε κάποιος με άνοια μπορεί να χρειαστεί περισσότερη βοήθεια για την προετοιμασία του γεύματος.

1. Δυσκολεύονται να ετοιμάσουν γνωστές συνταγές;
2. Μπερδεύονται κατά την προετοιμασία του γεύματος;
3. Παραλείπουν σημαντικά βήματα ή συστατικά;
4. Κάνουν λάθος υπολογισμούς όταν μετρούν τα συστατικά ή προσθέτουν καρυκεύματα στο φαγητό;
5. Κάνουν σφάλματα κατά τον χειρισμό των συσκευών, όπως για παράδειγμα αφήνουν την κουζίνα  αναμμένη μετά την προετοιμασία του γεύματος;
6. Ξεχνούν να πετάξουν χαλασμένα τρόφιμα;
7. Υπολογίζουν λάθος τον χρόνο μαγειρέματος με αποτέλεσμα τα γεύματα να καίγονται τακτικά ή να μην είναι καλά μαγειρεμένα;
8. Υπάρχουν αλλαγές στο σύνηθες μοντέλο διατροφής τους; Για παράδειγμα, παρατηρείτε ότι το μέλος της οικογένειάς σας αποφεύγει να μαγειρεύει ή να τρώει γεύματα που δεν περιλαμβάνουν πολλά βήματα με αποτέλεσμα να τρέφεται ολοένα και συχνότερα με δημητριακά ή με σάντουιτς;