Μπορεί από τον καταστροφικό σεισμό να δημιουργηθούν γεωπολιτικές ευκαιρίες;

Το σκηνικό στην Τουρκία είναι τρομαχτικό.

Οι νεκροί έχουν φτάσει τα 37.000 άτομα, οι άστεγοι έχουν ξεπεράσει τα 2 εκατομμύρια και άλλοι τόσοι έχουν ήδη πάρει το δρόμο της ξενιτιάς.

Για τα ορφανά παιδιά της χώρας δεν υπάρχουν εκτιμήσεις ούτε κατά προσέγγιση, γιατί ποιος μπορεί να ξέρει μεσούσης αυτής της απερίγραπτης τραγωδίας αν οι συγγενείς τους ζουν ή πέθαναν.

Δίπλα στην ανθρωπιστική κρίση διαρκείας, οι ψυχροί αριθμοί της οικονομίας που ανεβάζουν το κόστος της ανοικοδόμησης στα 84.1δισ. δολάρια από τα οποία τα 70.8δισ. είναι για τις επισκευές των περίπου 4.000 κτιρίων που κατέρρευσαν σας πύργοι από τραπουλόχαρτα.

Μια κατεστραμμένη χώρα

Η Τούρκια από τη μια μέρα στην άλλη άλλαξε εντελώς.

Έπαψε να είναι η διαρκώς ανερχόμενη περιφερειακή δύναμη, ο απαραίτητος παίκτης σε όλα τα θέματα της περιοχής, την ενέργεια, τις οριοθετήσεις των θαλασσίων ζωνών, τη μεταφορά τροφίμων από την Ουκρανία και τη διακίνηση κεφαλαίων από τη Ρωσία.

Σήμερα είναι μια χώρα σε ανάγκη βοήθειας από όπου μπορεί να την λάβει, επιβεβαιώνοντας ότι παρότι δεν μπορούμε να εμποδίσουμε τις φυσικές καταστροφές, μπορούμε να περιορίζουμε τον αντίκτυπο τους, μέσω της καλής προετοιμασίας και της ανέγερσης αντισεισμικών κτιρίων.

Ο κατηγορούμενος Ερντογάν

Ακριβώς όπως η χώρα του έτσι και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ανοιχτά κατηγορούμενος γι’ αυτή την τεράστια καταστροφή, αφού βάσισε την οικονομική ανάπτυξη της Τουρκίας στον κατασκευαστικό κλάδο που έφτιαξε κτίρια… από καρυδότσουφλα, ξέμεινε εντελώς από δύναμη.

Το αν θα κάνει τις εκλογές στις 14 Μαΐου, όπως ήταν προγραμματισμένο, ή μέχρι τις 18 Ιουνίου, όποτε λήγει η δεύτερη θητεία του και σύμφωνα με το τουρκικό σύνταγμα έχει δικαίωμα να είναι υποψήφιος, δεν έχει ακόμη σαφή απάντηση.

Το σίγουρο είναι ότι θα δυσκολευτεί να τις κάνει τον επόμενο χρόνο, στην περίπτωση που δώσει παράταση στην κατάσταση έκτακτης ανάγκης της χώρας, γιατί θα πρέπει να βρει έναν άλλο τρόπο να είναι υποψήφιος.

Ο Ερντογάν πρέπει να αφήσει τις κάλπες και να επικεντρωθεί στην αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης,  λέει ο Τζέιμι Σι, ανώτατος συνεργάτης για την Ειρήνη, την Ασφάλεια και την Άμυνα των Φίλων της Ευρώπης (Friends of Europe) και πρώην στέλεχος του ΝΑΤΟ, βλέποντας ωστόσο μέσα σε αυτό το απόλυτο σκοτάδι κάποιο φως.

Ελλάδα και Τουρκία

Αυτό σε πρώτη ανάγνωση αφορά τις σχέσεις της Ελλάδας με την Τουρκία.

Δυο χώρες σε συνεχή σύγκρουση, όχι μόνο για τις διεκδικήσεις στο Αιγαίο και το καθεστώς των ελληνικών νησιών, αλλά για τα δικαιώματα εξόρυξης φυσικού αερίου από το βυθό της θάλασσας και τη διαχείριση των μεταναστών στα σύνορα τους. Κι όλα αυτά χωρίς να συνυπολογιστεί η χαίνουσα πληγή της Κύπρου.

Σήμερα Ελλάδα και Τουρκία έχουν έρθει και πάλι κοντά, όπως είχε συμβεί και μετά τον καταστροφικό σεισμό τον Αύγουστο του 1999 στο Ιζμίτ, τον οποίο ακολούθησε 21 μέρες αργότερα ο μεγάλος σεισμός στην Αθήνα.

Τότε στα έργα ανοικοδόμησης και στις δύο χώρες θάφτηκε και η entente cordiale. Τώρα ελπίζεται ότι δεν θα γίνει το ίδιο και μαζί με την Ελλάδα που έστειλε 60 τόνους εξοπλισμού και προμηθειών, πρωτοστατώντας ταυτόχρονα στη διενέργεια μιας διεθνούς συνδιάσκεψης δωρητών, η Ευρώπη θα έχει σύντομα την ευκαιρία να επαναφέρει ιδέες που έχουν συζητηθεί επανειλημμένα, αλλά δεν εφαρμόστηκαν ποτέ.

Μεταξύ αυτών είναι ο εκσυγχρονισμός της τελωνειακής ένωσης, η απελευθέρωση του καθεστώτος βίζας, η ενεργειακή μετάβαση, η μετανάστευση και η συνεργασία στην εξωτερική πολιτική.

Τι γίνεται με την Αρμενία

Το ουδέν κακόν αμιγές καλού μπορεί να αποδειχτεί και στις μελλοντικές σχέσεις της Τουρκίας με τον βόρειο γείτονα της την Αρμενία. Τα σύνορα των δύο χωρών έχουν κλείσει από τις αρχές του 1990, αμέσως μετά την ανεξαρτησία της Αρμενίας, που ακολούθησε την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.

Οι σχέσεις τους εκτραχύνθηκαν περισσότερο από την προσπάθεια της Αρμενίας σε διεθνές επίπεδο να αναγνωριστεί η γενοκτονία των Αρμενίων το 1915 από την Οθωμανική αυτοκρατορία και η μονόπλευρη στήριξη της Τουρκίας στο Αζερμπαϊτζάν, όσον αφορά τη σύγκρουση του με την Αρμενία για το καθεστώς του Ναγκόρνο Καραμπάχ.

Και σε αυτήν την περίπτωση η διπλή σεισμική δόνηση των 7.8 Ρίχτερ και των 7.7 Ρίχτερ που την ακολούθησε μπορεί να δημιουργήσει ευκαιρίες και να αλλάξει συμπεριφορές.

Η Αρμενία προσέφερε βοήθεια στην Τουρκία την περασμένη εβδομάδα και η κυβέρνηση της Άγκυρας άνοιξε ένα συνοριακό πέρασμα στον ποταμό Αράς για πρώτη φορά από το 1988 οπότε ο τουρκικός ερυθρός σταυρός είχε πράξει τα ανάλογα για να βοηθήσει τους σεισμόπληκτους της άλλης χώρας.

Το ερώτημα, σύμφωνα με τον Σι είναι αν το συνοριακό αυτό πέρασμα παραμείνει ανοιχτό, επιτρέποντας στη συνέχεια την αποκατάσταση των εμπορικών και των διπλωματικών σχέσεων ανάμεσα στην  Άγκυρα και το Γιερεβάν. Και από εκεί, μια συμφωνία με τη βοήθεια των Ευρωπαίων για μια ισορροπημένη λύση στο καθεστώς του Ναγκόρνο Καραμπάχ, που θα επιτρέψει στους ανθρώπους του, είτε Αζέροι είναι είτε Αρμένιοι, να επιστρέψουν με ασφάλεια στα σπίτια τους, ίσως να μην είναι αδύνατος στόχος.

Η Σουηδία και το ΝΑΤΟ

Μια τρίτη γεωπολιτική ευκαιρία μπορεί να ανοίξει όσον αφορά τη Σουηδία.

Η Τουρκία καθυστερεί την επικύρωση της υποψηφιότητας ένταξης της στο ΝΑΤΟ –μαζί με αυτή της Φιλανδίας- με το επιχείρημα ότι φιλοξενεί στα εδάφη της Κούρδους μαχητές.

Η Σουηδία έχει προσπαθήσει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της Άγκυρας, αναθεωρώντας για παράδειγμα την αντιτρομοκρατική της νομοθεσία, αλλά ως μια χώρα με νόμους, που διασφαλίζουν την ελευθερία του λόγου και τη τήρηση των δικαστικών αποφάσεων σε συνάρτηση με τους σουηδικούς και τους ευρωπαϊκούς νόμους, δεν μπορεί να κάνει εκπτώσεις.

Σήμερα όμως που η Τουρκία έχει πέσει στα γόνατα, ίσως αντιστρέψει την σκληρή της πολιτική επί του συγκεκριμένου ζητήματος για χάρη της χώρας που έσπευσε να απελευθερώσει άμεσα την ευρωπαϊκή βοήθεια, αφού ασκεί την προεδρία της ΕΕ για το τρέχον εξάμηνο.

Η πληγή της Συρίας

Τέλος, χωρίς όμως να είναι σε καμιά περίπτωση μικρότερης σημασίας, είναι το άνοιγμα που παρουσιάζεται με τη Συρία, τα βόρεια εδάφη της οποίας ταρακουνήθηκαν από τον ίδιο σεισμό με αποτέλεσμα τον θάνατο περίπου 6.000 ανθρώπων.

Η περιοχή που χτυπήθηκε περισσότερο είναι το Ιντλίμπ, που κυβερνάται από την αντιπολίτευση των ισλαμιστικών οργανώσεων και όχι το καθεστώς του Μπασάρ αλ Άσαντ στη Δαμασκό.

Ο Σύρος πρόεδρος επέτρεψε την τελευταία εβδομάδα να ανοίξουν δύο ακόμα διεθνή συνοριακά περάσματα στο Αλ Ραέ και στο Μπαμ παλ Σαλάμ αρχικά για τρεις μήνες που επιτρέπουν την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας ακόμα και σε περιοχές που στο παρελθόν ήταν πολύ δύσκολο να φτάσει, εκεί όπου έχουν καταφύγει οι ανεπιθύμητοι του καθεστώτος στη διάρκεια του 12τους εμφύλιου πολέμου.

Αν αυτή η κίνηση από τη Δαμασκό έχει συνέχεια και ο Άσαντ δεν επιχειρήσει να την εκμεταλλευτεί, σαφώς και δεν σημαίνει ότι η διεθνής κοινότητα θα έρθει σε συμφωνία μαζί του, αλλά το δράμα των ανθρώπων εκεί θα ελαφρυνθεί, καταλήγει ο Σι. Και αυτό είναι φως, έστω και ικμάδα φωτός, στο πυκνό σκοτάδι….