Ξημερώματα στη γειτονιά

Μέχρι πρότινος ήταν η «παγίδα του Θουκυδίδη» στην οποία εστίαζαν διεθνολόγοι και διπλωμάτες. Το εξοπλιστικό πρόγραμμα της Ελλάδας είχε «βραχυκυκλώσει» την Αγκυρα, η οποία είχε περάσει σε μια φάση αναθεωρητισμού της Ιστορίας και των Συνθηκών και αναζητούσε διέξοδο, διολισθαίνοντας σε μια εμπρηστική ρητορική και σε, διαρκώς κλιμακούμενες, παραβιάσεις και προκλήσεις στο Αιγαίο. Οπως οι Σπαρτιάτες θεώρησαν πριν από 2.460 χρόνια ότι έπρεπε να φράξουν τον δρόμο στην Αθήνα, υπό τον φόβο μιας ανατροπής στο ισοζύγιο ισχύος στον αρχαίο ελλαδικό κόσμο, έτσι και η Τουρκία τα τελευταία χρόνια κινήθηκε με στόχο να εγκλωβίσει την Ελλάδα. Η συνταγή προφανώς εγκυμονούσε κινδύνους για μία ανάφλεξη, ακόμη κι αν δεν ήταν αυτός ο βασικός στόχος. Το «θερμό επεισόδιο» θα μπορούσε να προκύψει ως απότοκο ενός ατυχήματος – και να οδηγήσει σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις.

Από τα ξημερώματα της 6ης Φεβρουαρίου, ωστόσο, φαίνεται να έχουν αλλάξει τα πάντα εκατέρωθεν του Αιγαίου. Το μέγεθος της καταστροφής και ο αριθμός των θυμάτων διαμορφώνουν ένα νέο σκηνικό και αλλάζουν άρδην κάθε σχεδιασμό και τις προτεραιότητας της Αγκυρας – καθ’ οδόν προς τις κάλπες. Η Αθήνα το αντιλαμβάνεται, αλλά δείχνει συγκρατημένη. Η πρωτόγνωρη για την ευρύτερη γειτονιά μας τραγωδία, τουλάχιστον για τις μεταπολεμικές γενιές, θα μπορούσε να οδηγήσει σε γεωπολιτικές μεταβολές, αλλά σε Μαξίμου και ΥΠΕΞ αναμένουν τα επόμενα δείγματα γραφής προτού βεβαιωθούν ότι όντως η Αγκυρα θα αλλάξει ρότα. Ο λόγος δεν έχει να κάνει τόσο με το μέλλον του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν όσο με τη γενικότερη τουρκική στρατηγική. Οι διεκδικήσεις και το παιχνίδι με τη φωτιά της Τουρκίας προηγήθηκαν του «Σουλτάνου». Το «Χόρα», το «Σισμίκ» και τα Ιμια είναι στιγμές στη σύγχρονη Ιστορία που έχουν αφήσει αποτύπωμα στις διμερείς σχέσεις και αποτελούν διαδοχικούς κρίκους σε μια σειρά προκλήσεων. Και μετά τους σεισμούς, για την Τουρκία τα νησιά του Αιγαίου θα βρίσκονται πάντα εκεί – για να περιορίζουν τη δυτική ματιά της. Οπως και η σύγκρουση για τα κοιτάσματα στην Ανατολική Μεσόγειο θα παραμονεύει στην ανοικτή θάλασσα που εκτείνεται νοτίως του Καστελλορίζου. Η Αθήνα δικαίως περιμένει να δει τα επόμενα τουρκικά βήματα προτού βεβαιωθεί ότι το σκηνικό είναι ολότελα διαφορετικό.

Ωστόσο, από τα ξημερώματα της 6ης Φεβρουαρίου εάν δεν άλλαξαν τα πάντα, έχουν αλλάξει τα περισσότερα. Η παροιμία «όσα φέρνει η ώρα δεν τα φέρνει ο χρόνος» ουδέποτε έχει διαψευστεί και βρίσκει εφαρμογή σε όσα συμβαίνουν το τελευταίο δεκαήμερο. Η τουρκική κοινωνία έχει μια νέα ημέρα εθνικού πόνου και θλίψης στο ημερολόγιό της και για τις σύγχρονες γενιές στη γείτονα η καταστροφή θα χρειαστεί τον δικό της χρόνο για να ξεχαστεί. Εάν στην Αγκυρα σχεδίαζαν το επόμενο βήμα της χώρας με τα συστατικά μιας περιφερειακής δύναμης που έχει αυτάρκεια σχεδόν σε όλα τα επίπεδα και μπορεί να αγνοήσει την Ευρώπη, τους συμμάχους και τους γείτονες, πολύ περισσότερο να τους απειλήσει, τώρα θα πρέπει να στηριχθεί πάνω τους. Να ζητήσει τη συνδρομή τους για να καταφέρει να κλείσει όσο συντομότερα γίνεται τις μεγάλες ρωγμές που έχουν ανοίξει στη γη της και στην καρδιά του λαού της.

Κάνοντας έναν πρώτο απολογισμό, η καθηγήτρια Διεθνούς Δικαίου στη Νομική Σχολή του ΕΚΠΑ, Μαρία Γαβουνέλη, έγραψε προχθές στα «ΝΕΑ» ότι η Τουρκία, την ώρα που εμφανιζόταν ως «αναγκαίος παίκτης» σε όλα τα θέματα της ευρύτερης περιοχής, γίνεται «το αντικείμενο μιας παγκόσμιας συνδιάσκεψης δωρητών, με πρωτοβουλία μάλιστα του γείτονα που προτιμούσε να υποτιμά». Δέκα μεγάλες πόλεις ισοπεδώθηκαν, 13 εκατομμύρια άνθρωποι είναι ανέστιοι, μια περιοχή που παρήγαγε 15% του ΑΕΠ της χώρας κείται σε ερείπια. Δεν πρόκειται απλώς για μια ανθρωπιστική κρίση, είναι μια ολική καταστροφή δομών και υποδομών, κτιρίων και ανθρώπων. Το κόστος της ανοικοδόμησης θα είναι τεράστιο και θα συνοδευθεί και με μετακινήσεις εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων, ακόμη και με νέα προσφυγικά κύματα, ήταν η δική της καταγραφή. Μπορεί πράγματι αυτή η εικόνα να αλλάξει τη γειτονιά μας, το ζητούμενο είναι προς ποια κατεύθυνση.