Αν δεν υπήρχε, δεν θα τον εφευρίσκαμε

Αρχές Απριλίου του 2002, ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι ήταν φιλοξενούμενος στην ντάτσα του Βλαντίμιρ Πούτιν στο Σότσι. Αφού ήπιαν ρωσικό τσάι μπροστά στις κάμερες, οι δύο ηγέτες αποσύρθηκαν στον δεύτερο όροφο προκειμένου να συζητήσουν το μεγάλο θέμα της ατζέντας: ένα νέο συμβούλιο που θα έφερνε κοντά τη Ρωσία και το ΝΑΤΟ.

ΗΠΑ και Ρωσία είχαν κηρύξει επισήμως το τέλος του Ψυχρού Πολέμου το 1992, αλλά ο Μπερλουσκόνι έβλεπε τη δημιουργία του Συμβουλίου ΝΑΤΟ – Ρωσίας ως μία ευκαιρία να φιλοξενήσει η Ιταλία μία τελετή με τον ίδιο στον ρόλο του ιμπρεσάριου. Ο Πούτιν ήταν επιφυλακτικός. Το ΝΑΤΟ είχε μόλις προσκαλέσει να ξεκινήσουν συνομιλίες για ένταξη επτά μέλη του πρώην Συμφώνου της Βαρσοβίας. Ο Μπερλουσκόνι όμως του «πούλησε» το νέο Συμβούλιο ως αντιστάθμισμα στη διεύρυνση του ΝΑΤΟ, και πρότεινε να διοργανώσει άμεσα η Ιταλία την υπογραφή της συνθήκης. Ο Πούτιν δέχθηκε.

Οι δύο ηγέτες τηλεφώνησαν στον Λευκό Οίκο. Ο Τζορτζ Μπους ο νεότερος δήλωσε ανοιχτός στην ιδέα μιας συνόδου στη Ρώμη, στα τέλη Μαΐου. Ο Μπερλουσκόνι ενθουσιάστηκε. Τηλεφώνησε στον σύμβουλο εικόνας του, ο οποίος επικοινώνησε με τη σειρά του με μία ομάδα τηλεοπτικών παραγωγών, σκηνογράφων και τεχνικών φωτισμού. Προκειμένου να διασφαλίσει τη μέγιστη ασφάλεια και ένα θεαματικό ηλιοβασίλεμα, επέλεξε για τη σύνοδο μία στρατιωτική βάση έξω από τη Ρώμη, ονόματι Πράτικα ντι Μάρε.

Το σκηνικό αποδείχθηκε αντάξιο της ακριβότερης τηλεοπτικής παραγωγής. Τοποθετήθηκε στο κέντρο ενός συγκροτήματος που διέθετε και αντιπυραυλικές συστοιχίες και μαχητικά τζετ να κάνουν κύκλους από πάνω. Η σύνοδος, άλλωστε, πραγματοποιήθηκε λίγους μήνες μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου. Οταν έφτασαν ο Πούτιν και ο Μπους, η βάση «κλειδώθηκε».

«Νομίζω ότι από όλα όσα που έχω κάνει στη ζωή μου, ίσως είναι αυτό για το οποίο είμαι περισσότερο υπερήφανος», θα έλεγε 13 χρόνια αργότερα ο Μπερλουσκόνι σε συνέντευξή του στους «Financial Times». «Ηταν πραγματικά η στιγμή που σήμανε το τέλος του Ψυχρού Πολέμου».

Εκ των υστέρων, αυτή η προσεκτικά χορογραφημένη στιγμή μοιάζει περισσότερο με το απόγειο των σχέσεων Δύσης – Ρωσίας τη μεταψυχροπολεμική περίοδο. Αλλά ο Μπερλουσκόνι δικαίως το θεωρούσε το πιο σημαντικό του επίτευγμα. Ως πρωθυπουργός της Ιταλίας, εξάλλου, ο άνθρωπος που έγραψε το εγχειρίδιο του δεξιού λαϊκισμού όταν ο Ντόναλντ Τραμπ ήταν απλώς ένας τηλεοπτικός αστέρας, ο Βίκτορ Ορμπαν ένας κομματικός γραφειοκράτης και ο Μπόρις Τζόνσον ένας αρθρογράφος σε βρετανικά έντυπα, το μόνο που έκανε ήταν να περνάει νόμους με στόχο την προστασία του ιδίου, των επιχειρήσεών του, και των ταξικών συμφερόντων του.

Γιατί ασχολούμαστε με τον 86χρονο; θα μπορούσε να αναρωτηθεί κανείς. Κι όμως, οι Μπερλουσκόνι (και οι Τραμπ) αυτού του κόσμου δεν χάνονται ποτέ. Η σκιά του Μπερλουσκόνι σήμερα είναι πολύ μεγαλύτερη από τον ίδιο. Εισήγαγε μία εποχή που σημαδεύτηκε από την εικόνα του και αέναα σκάνδαλα – και άφησε την Ιταλία με μία κατακερματισμένη, ανίσχυρη Αριστερά και μία ριζοσπαστικοποιημένη Δεξιά. Εκανε βαθιές αλλαγές στο πολιτικό κλίμα της Ιταλίας, καθόρισε τις θέσεις μιας γενιάς πολιτικών ηγετών, κανονικοποίησε την παρουσία της Ακροδεξιάς στα υψηλότερα πόστα και τους κυβερνητικούς συνασπισμούς της Ιταλίας. Δεν θα υπήρχε Τζόρτζια Μελόνι χωρίς τον Σίλβιο Μπερλουσκόνι – η αντιδραστική της ιδεολογία είναι απλώς το επόμενο κεφάλαιο στην ιστορία του μπερλουσκονισμού. Εταίρος της στην κυβέρνηση είναι άλλωστε ο Μπερλουσκόνι, και εκλεγμένος γερουσιαστής.

Οσες φορές έχει πέσει, άλλες τόσες έχει ανεβεί. Η αγάπη και ο θαυμασμός του για τον Πούτιν είναι από τις λίγες σταθερές στην καριέρα του – μαζί με την ιδιοτέλεια και τους θεατρινισμούς του. Ως τον «Numero Uno» των διεθνών ηγετών τον περιέγραφε το 2015, λίγο αφότου επισκέφθηκε μαζί του την προσαρτημένη Κριμαία. Πριν από τις εκλογές στην Ιταλία, τον Σεπτέμβριο, είχε πει πως ο Πούτιν ήθελε απλώς να αντικαταστήσει τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι με «αξιοπρεπείς ανθρώπους». Εναν μήνα μετά, διέρρευσε ομιλία του όπου καυχιόταν για τα 20 μπουκάλια βότκα και το «πολύ όμορφο γράμμα» που του είχε στείλει ο ρώσος πρόεδρος ως δώρο γενεθλίων. Και προ ημερών, διακήρυξε πως αν ήταν ο ίδιος πρωθυπουργός, δεν θα είχε πάει ποτέ να συναντήσει τον Ζελένσκι όπως έκανε η Μελόνι στις Βρυξέλλες, ξεκαθαρίζοντας πως στα μάτια του, αυτός προκάλεσε την εισβολή της Ρωσίας.

Προκλήθηκε μίνι σάλος, η ιταλίδα πρωθυπουργός πήρε αποστάσεις, το κόμμα του πήρε αποστάσεις, σύμφωνα με το Politico αρκετές εθνικές αντιπροσωπείες στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (όχι και η ελληνική) εξεγέρθηκαν ζητώντας από τον επικεφαλής του να καταδικάσει δημοσίως τις δηλώσεις του. Δεν πρόκειται, φυσικά, ο Μάνφρεντ Βέμπερ θέλει να διευρύνει τη βάση του ΕΛΚ ενόψει των ευρωεκλογών του 2024, και η Φόρτσα Ιτάλια είναι η γέφυρά του με τη Μελόνι. Για να συνοψίσουμε: στην Ευρώπη, δεν τιμωρείσαι ακόμα και όταν λες ξεδιάντροπα ψέματα, αναπαράγοντας τη ρωσική προπαγάνδα. Στο μεταξύ, στη Ρωσία, κλείνουν δημοσιογράφους στη φυλακή επειδή λένε την αλήθεια, αψηφώντας τη ρωσική προπαγάνδα. Ισως και να τον χρειαζόμαστε τελικά τον Μπερλουσκόνι, για να θυμόμαστε πόσο τυχεροί είμαστε. Ιδανικά, βέβαια, θα έπρεπε να μην υπήρχε.