Ουκρανία: Τα τρομερά λάθη της Μόσχας και ο ρόλος των συμβούλων του Πούτιν

Εντός ολίγων ημερών συμπληρώνεται ο πρώτος χρόνος από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία. Από τότε έχουν αλλάξει πολλά πράγματα, τόσο από πλευράς διεθνών συμμαχιών, όσο και από πλευράς οικονομίας και γεωπολιτικής θέσης. Ο πόλεμος μεταξύ Μόσχας και Κιέβου έχει ξεκάθαρα επηρεάσει αρνητικά, την παγκόσμια οικονομία, με πολλές χώρες να καταγράφουν το ένα ρεκόρ μετά το άλλο, στον πληθωρισμό.

Λίγο πριν αρχίσει αυτός ο πόλεμος, πολλοί ήταν εκείνοι που έλεγαν πως δεν θα πρέπει να γίνει γιατί θα σημάνει την καταστροφή της Ουκρανίας και θα δημιουργούσε πατήματα για επέκταση στην Ρωσία. Όμως πολλά είναι αυτά που άλλαξαν από τότε. Ο Πούτιν θεωρούσε πως η εισβολή στην Ουκρανία θα ήταν σύντομη, όμως όπως λέει και ο αρθρογράφος Andreas Kluth, σε ανάλυση του στο Bloomberg, θα έπρεπε να πάρει κάποια μαθήματα από την αρχαία Ελλάδα και συγκεκριμένα να διαβάσει περισσότερο τον πατέρα της ιστορίας, Ηρόδοτο.

Τα λάθη του Πούτιν με τη Δύση

Ο Πούτιν πριν τον πόλεμο διαμόρφωσε μία αντίληψη για την Ουκρανία που δεν αντιστοιχούσε με την πραγματικότητα. Είχε πείσει τον ίδιο ότι η Ουκρανία δεν είναι αυτοτελές έθνος, αλλά ένα εξάρτημα που προέρχεται από την πρώην Μεγάλη Ρωσία. Έτσι έπεσε σε ακόμα περισσότερα λάθη, όπως στο ότι είτε θα εξοντωνόταν μέσα σε λίγες ώρες από την επίθεση, είτε θα έπαιρνε την οικογένειά του και θα έφευγε στο εξωτερικό. Αντ’ αυτού, ο Ζελένσκι όχι μόνο στάθηκε στο ύψος του, αλλά έγινε ένας από τους πιο εμπνευσμένους ηγέτες στην ιστορία.

Φυσικά, ο Πούτιν έκανε λάθος για τη Δύση. Ο λόγος ήταν ότι, τόσο εναντίον της Γεωργίας ή της Κριμαίας, το ΝΑΤΟ και η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα συσπειρωθούν ποτέ για να μπορέσουν να φτιάξουν ένα μέτωπο εναντίον του, πράγμα που τελικά έγινε πραγματικότητα. Από την άλλη, ήταν βέβαιος πως με την διπλωματία των αγωγών χώρες όπως η Γερμανία, δεν θα του αντιταχθούν, καθώς ήταν εξαρτημένες από το ρωσικό πετρέλαιο.

Από την άλλη, είχε υπολογίσει ότι το ΝΑΤΟ και η Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν πάντα διασπασμένοι, όμως πολύ γρήγορα οι οργανώσεις αυτές έφτιαξαν ένα ενιαίο μέτωπο με αποτέλεσμα οι Ρώσοι να αντιμετωπίζουν το ένα μετά το άλλο τα πακέτα των κυρώσεων. Ακόμη, η ΕΕ ήταν αυτή που επέβαλε πλαφόν στο φυσικό αέριο και το πετρέλαιο προκειμένου να δημιουργήσουν προβλήματα στον προϋπολογισμό.

Οι ενδείξεις

Η πρώτη ένδειξη για την διαφορά των Ουκρανών, είναι ότι όταν οι Αμερικανοί προσφέρθηκαν να φυγαδεύσουν τον Ζελένσκι από την Ουκρανία εκείνος απάντησε: «Χρειάζομαι πολεμοφόδια, όχι βόλτα», και με αυτόν τον τρόπο απέδειξε πως ήθελε να πολεμήσει και να μην το βάλει στα πόδια.

Δεύτερον, όλες οι δυνάμεις υπερεκτίμησαν τον ρωσικό στρατό. Έβλεπαν τα τανκς, τους στρατιώτες και πολλά ακόμη. Αλλά δεν έβλεπαν τη δυσλειτουργία του που προκαλείται από την ενδημική διαφθορά, αλλά και την κακή κουλτούρα και ηγεσία -ιδιαίτερα στο επίπεδο των υπαξιωματικών- και την απόλυτη ανικανότητα στην τακτική και τη στρατηγική.

Τρίτον, όλοι οι αναλυτές πίστευαν πως ο Πούτιν θα μπορούσε να κερδίζει πάντα τους πολέμους προπαγάνδας εναντίον των ανοιχτών κοινωνιών. Γενικότερα, πολλοί ήταν σίγουροι ότι ήταν ένας τακτικός και στρατηγικός πολιτικός ηγέτης, πάντα ένα βήμα μπροστά από τους εχθρούς του. Ένα χρόνο μετά, ο περισσότερος κόσμος καταλαβαίνει ότι δεν είναι μια σατανική ιδιοφυΐα…

Ο Πούτιν θυμίζει πολύ τον μύθο του Κροίσου

Ο Βλαντίμιρ Πούτιν θα μπορούσε κάλλιστα να μάθει κάποια πράγματα από την αρχαία Ελλάδα και τον Ηρόδοτο. Το φαινόμενο που διέπει όλες τις αποφάσεις που έχει λάβει μέχρι σήμερα για την Ουκρανία μπορεί να ονομαστεί διανοητική ύβρη. Ένας από τους πρώτους στοχαστές που περιγράφουν μια ιστορική προσωπικότητα όπως ο Πούτιν ήταν ο Ηρόδοτος, με την περιγραφή που είχε κάνει σχετικά με τον Λυδικό βασιλιά Κροίσο, του οποίου η βασιλεία απέτυχε παταγωδώς. 

Ο Κροίσος, λοιπόν, ήταν διάσημος για δύο πράγματα. Πρώτον, τον τεράστιο πλούτο του σε χρυσό και άλλα λαμπερά είδη. Το δεύτερο ήταν η ύβρις του. Ο βασιλιάς κυβερνούσε εκείνη την εποχή, την πλουσιότερη γη του κόσμου, τη σημερινή Ανατολία. Όμως ένας πολέμαρχος στα ανατολικά του, γνωστός ως Κύρος ο Μέγας, κατέλαβε την εξουσία σε αυτό που θα γινόταν η Περσική Αυτοκρατορία.

Επειδή ο Κροίσος φοβήθηκε, έστειλε απεσταλμένους στους Δελφούς για να θέσουν διάφορα ερωτήματα στο διάσημο μαντείο. Το μαντείο ήταν διάσημο για τους χρησμούς του, αλλά μόνο αν εκείνος που ρώταγε γνώριζε ποια πληροφορία ήθελε.  Το κρίσιμο ερώτημα ήταν: Θα έπρεπε να πάει σε πόλεμο εναντίον των Περσών; Το μαντείο απάντησε ότι αν ο Κροίσος επιτεθεί, «θα καταστρέψει ένα μεγάλο βασίλειο».

Πήγε στον πόλεμο και οι αμφιβολίες του διαλύθηκαν. Λίγο καιρό αργότερα, ο στρατός του Κροίσου ηττήθηκε, η πρωτεύουσά του λεηλατήθηκε, η γυναίκα του αυτοκτόνησε και ο Κροίσος βρέθηκε δεμένος πάνω σε μια αναμμένη φωτιά, έτοιμος να καεί ζωντανός, με τον θριαμβευτή Κύρο να παρακολουθεί.

Ποιο ήταν το πρόβλημα του Κροίσου

Το πρόβλημα του Κροίσου, όπως και του Πούτιν, ήταν ότι του έλειπε η πνευματική ταπεινοφροσύνη. Αυτό το χαρακτηριστικό δεν έχει απαραίτητα μεγάλη σχέση με τη μετριοφροσύνη. Αντίθετα, ορίζεται ως η «επίγνωση των ορίων της γνώσης κάποιου» και των «περιορισμών της άποψής του». Ή η εκτίμηση της αστοχίας του εαυτού του

Στην περίπτωση του Κροίσου, ο βασιλιάς δεν μπόρεσε να κατανοήσει τη σκόπιμη ασάφεια του χρησμού – δηλαδή ποιο μεγάλο βασίλειο πρόκειται να καταστραφεί; – επειδή ήταν τόσο σίγουρος ότι ήξερε.

Από την άλλη, ο Πούτιν, θα μπορούσε να ακούσει ιστορικούς από την ρωσική δεξιά, όπως ο Ρασπούτιν που μοιάζει με τον Αλεξάντερ Ντούγκιν, αλλά και αντισταθμιστικούς μελετητές, όπως τον Τίμοθι Σνάιντερ του Πανεπιστημίου Γέιλ, ο οποίος θα του είχε πει μια μάλλον διαφορετική ιστορία επικεντρωμένη περισσότερο στα αδύναμα σημεία του ρωσικού στρατού.

Ποια είναι τα μαθήματα του Ηροδότου

Το πρώτο μάθημα από την ιστορία, λέγεται συχνά, είναι ότι ποτέ δεν μαθαίνουμε από την ιστορία. Κάθε γενιά αναδεικνύει νέους χαρακτήρες που ο Ηρόδοτος θα αναγνώριζε. Θα ήμασταν όμως ανόητοι αν αφήναμε ανεκμετάλλευτη την ευκαιρία για περισυλλογή που προσφέρει αυτή η τραγική επέτειος.

Σε αυτό το σημείο, υπάρχει η κόντρα μεταξύ ανοιχτών κοινωνιών και κλειστών κοινωνιών. Οι ανοιχτές κοινωνίες, αντίθετα, έχουν τουλάχιστον το πλεονέκτημα της συγκέντρωσης πολλών απόψεων πριν από την λήψη μίας τόσο σημαντικής απόφασης. Περισσότεροι άνθρωποι σε περισσότερους θεσμούς αισθάνονται πιο ελεύθεροι να λένε περισσότερα από τα μυαλά τους, ακόμη και όταν τα αποτελέσματα είναι εκκεντρικά.

Από την άλλη, οι κλειστές κοινωνίες, όπως του Πούτιν και του Σι Τζινπίνγκ βασίζονται στις γνώμες των συμβούλων χωρίς να μπορεί κανείς εύκολα να διατυπώσει αντίθετη άποψη με εκείνη του ηγέτη.

Ηθικόν δίδαγμα

Οι περισσότεροι ιστορικοί πιστεύουν ότι ο Κροίσος κάηκε μέχρι θανάτου σε εκείνη την πυρά μπροστά στον Κύρο. Όμως ο Ηρόδοτος και οι αρχαίοι δεν πίστευαν ότι αυτό ήταν μια εποικοδομητική ιστορία. Έτσι, ο ιστορικός έβαλε τον Κροίσο να ικετέψει τον Απόλλωνα, τον θεό που τον είχε μπλέξει σε αυτό το μπέρδεμα, να τον σώσει. Συγκινημένος, ο Απόλλωνας έκλαψε μέχρι που τα δάκρυά του έσβησαν τη φωτιά. Ο Κύρος το είδε αυτό, του κίνησε την περιέργεια και του έκανε μια χάρη. Ο Κροίσος επέλεξε να στείλει και πάλι απεσταλμένους στους Δελφούς, για να ρωτήσει γιατί το μαντείο τον είχε οδηγήσει σε τόσο καταστροφικό λάθος.

Το μαντείο απάντησε ότι του είχε πει μόνο την αλήθεια – μια μεγάλη αυτοκρατορία καταστράφηκε. Αλλά η Πυθία πρόσθεσε ότι όφειλε ο Κροίσος «να πάρει σωστή συμβουλή, να στείλει και να απεσταλμένους του και να ρωτήσει αν ο θεός μιλούσε για την αυτοκρατορία του Κροίσου ή του Κύρου. Αλλά δεν κατάλαβε αυτό που ειπώθηκε, ούτε έκανε περαιτέρω έρευνα- γι’ αυτό τώρα ας κατηγορήσει τον εαυτό του». Τελικά ο Κροίσος κατάλαβε – και «ομολόγησε ότι η αμαρτία δεν ήταν του θεού, αλλά δική του».