Ουμπέρτο Έκο: «Μερικές φορές λέω ότι μισώ το Όνομα του Ρόδου»

«Ο Ουμπέρτο Έκο ήταν κουρασμένος όταν τον γνώρισα το 2011» γράφει ο Stephen Moss στην Guardian.

«Στα 80 του, βρισκόταν στη μέση μιας επίπονης περιοδείας 20 ημερών για την προώθηση του μυθιστορήματός του Το Κοιμητήριο της Πράγας, και τραγουδούσε. Δεν μου άρεσε πολύ το μυθιστόρημα που συζητούσαμε – μου φάνηκε ότι τα περίπλοκα, βασισμένα σε συνωμοσίες μυθιστορήματά του είχαν γίνει τυποποιημένα – και είχαμε μερικές κωμικές παρεξηγήσεις βασισμένες στην έλλειψη οικειότητας με τα ιδιωματικά αγγλικά του. «Τι είναι η επιστροφή στη μορφή;». Κι όμως η συνάντηση ήταν αξιομνημόνευτη, και ήξερα πως είχα την τύχη να συναντήσω, ακόμα και στα τέλη της καριέρας του – έναν ιδιαίτερα επιτυχημένο συγγραφέα αλλά, το πιο ενδιαφέρον, σπάνιο παράδειγμα δημόσιου διανοούμενου» συνεχίζει ο δημοσιογράφος της Guardian.

Η συζήτηση μαζί του έμοιαζε σαν ριπές αστραπών. «Η Ιταλία δεν είναι μια διανοούμενη χώρα» είπε, καθώς συζητήσαμε για την πολιτική επιτυχία του Σίλβιο Μπερλουσκόνι. «Στο μετρό στο Τόκιο, όλοι διαβάζουν. Στην Ιταλία, δεν το κάνουν. Μην αξιολογείτε την Ιταλία από το γεγονός ότι παρήγαγε τον Ραφαήλ και τον Μιχαήλ Άγγελο».

Δείτε το βίντεο

Μια αγάπη για τις λογοτεχνικές πλαστογραφίες

Το κλειδί της καριέρας του ήταν ότι η φήμη του ήρθε σχετικά αργά: Το μπεστ σέλερ του Το Όνομα του Ρόδου δημοσιεύθηκε το 1980, όταν ήταν 48 ετών και καθιερώθηκε ως καθηγητής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια.

Έγραψε το βιβλίο, ένα μυστήριο φόνου που τοποθετήθηκε σε μοναστήρι του 14ου αιώνα, κατ’ εντολή ενός Ιταλού εκδότη που αναζητούσε να δημοσιεύσει μια σειρά από μικρά θρίλερ. Ο Έκο, ο οποίος είχε πάντα μια αγάπη για τις λογοτεχνικές πλαστογραφίες, δέχτηκε επειδή είπε ότι «ήθελε να δηλητηριάσει έναν μοναχό».

Σε μια ηχώ του Μπετόβεν, ο οποίος, αναθέτοντας την παραγωγή ενός βαλς πάνω σε ένα μάλλον κοινότοπο μουσικό θέμα, δημιούργησε τις τεράστιες και πολύπλοκες Παραλλαγές Ντιαμπέλι, ο Έκο έγραψε ένα μεγαθήριο 500 σελίδων που κατάφερε, όπως θα έλεγαν κάποιοι να παντρέψει τον Μπόρχες με τον Κόναν Ντόυλ, ένα έγκλημα διαδικαστικό εγκιβωτισμένο με κάθε τρόπο φιλοσοφικής σκέψης και λογοτεχνικού παιχνιδιού.

Το βιβλίο αποδείχτηκε ένα φαινόμενο, πουλώντας 10 εκατομμύρια αντίτυπα σε 30 γλώσσες και έγινε μια επιτυχημένη (αν και πολύ πιο γραμμική) ταινία το 1986, με τον Σον Κόνερι ως τον Χολμεσιανό μοναχό-ντετέκτιβ Γουίλιαμ του Μπάσκερβιλ.

Τα μεταγενέστερα μυθιστορήματα του Έκο, μεταξύ των οποίων το Εκκρεμές του Φουκώ (1988), το Νησί της Προηγούμενης Ημέρας (1994) και το Μπαουντολίνο (2000), πούλησαν επίσης πολύ και θα μπορούσε να παραιτηθεί από τη δουλειά του και να ζήσει με τα κέρδη από τα βιβλία του. Αλλά ποτέ δεν το έκανε.

Photo: YouTube

«Είμαι φιλόσοφος», επέμεινε. «Γράφω μυθιστορήματα μόνο τα Σαββατοκύριακα»

Έγραψε έξι μυθιστορήματα, αλλά τα έργα του σχετικά με τη σημειολογία, την κριτική θεωρία και τις πτυχές της φιλοσοφίας (η πρώτη ακαδημαϊκή εκπαίδευσή του ήταν στη μεσαιωνική φιλοσοφία) είναι σχεδόν 10 φορές αυτός ο αριθμός.

Ο Ουμπέρτο Έκο ενδιαφερόταν για τα πάντα, δεν ενδιαφερόταν για τις οριοθετήσεις των σικ ή ποπ (πίστευε ότι όλα θα μπορούσαν να αποκωδικοποιηθούν), βυθισμένος σε Μποργκεζικά παζλ και λογοτεχνικά αστεία, ήταν σε θέση να είναι ταυτόχρονα σοβαρός και ευχάριστος.

«Οι Ιταλοί είναι ίσως καλύτεροι στο να καταλαβαίνουν ότι η ζωή είναι μια θεία κωμωδία: σέβονται τη θεότητα, αλλά δεν παραβλέπουν ποτέ την ουσιαστική κωμωδία».

Photo: YouTube

«Πάντα σοκαρίζεσαι από το πόσο διαφορετικές είναι οι απόψεις των επικριτών»

«Ρώτησα τον Έκο αν τον ενόχλησε ότι μερικοί κριτικοί μοίρασαν ψίχουλα για τα τελευταία μυθιστορήματά του, και ότι οι πωλήσεις τους δεν ταιριάζουν με την πρώτη επιτυχία του» συνεχίζει Stephen Moss στην κατ’ ιδίαν συνάντησή του με τον Ουμπέρτο Έκο το 2011.

«Πάντα σοκαρίζεσαι από το πόσο διαφορετικές είναι οι απόψεις των επικριτών» του είπε. «Νομίζω ότι ένα βιβλίο πρέπει να κριθεί 10 χρόνια αργότερα, αφού το διαβάσουν και το ξαναδιαβάσουν. Πάντοτε οριζόμουν ως υπερβολικά συντηρητικός και φιλοσοφικός, πολύ δύσκολος. Μετά έγραψα ένα μυθιστόρημα σε απλή γλώσσα, τη Μυστηριώδη Φλόγα της Βασίλισσας Λοάνα, και μεταξύ των μυθιστορημάτων μου είναι αυτό που πούλησε λιγότερο. Μάλλον γράφω για μαζοχιστές. Είναι μόνο οι εκδότες και μερικοί δημοσιογράφοι που πιστεύουν ότι οι άνθρωποι θέλουν απλά πράγματα. Οι άνθρωποι έχουν κουραστεί από τα απλά πράγματα. Θέλουν να τους προκαλέσουμε».

«Μερικές φορές λέω ότι μισώ το Όνομα του Ρόδου» συνέχισε ο Έκο «επειδή τα βιβλία που ακολουθούν μπορεί να είναι καλύτερα αλλά δεν θα αναγνωριστούν Αλλά συμβαίνει σε πολλούς συγγραφείς. Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες μπορεί να έγραψε 50 βιβλία, αλλά θα τον θυμούνται πάντα για την ταινία Εκατό Χρόνια Μοναξιάς. Κάθε φορά που δημοσιεύω ένα νέο μυθιστόρημα, οι πωλήσεις του Ονόματος του Ρόδου ανεβαίνουν. Ποια είναι η αντίδραση; “Α, ένα νέο βιβλίο του Έκο. Αλλά δεν έχω διαβάσει ποτέ το όνομα του Ρόδου”. Το οποίο, παρεμπιπτόντως, κοστίζει λιγότερο επειδή είναι σε μορφή βιβλίου τσέπης» γέλασε ο Έκο.

*Ο Ουμπέρτο Έκο γεννήθηκε στις 5 Ιανουαρίου του 1932 στην Αλεξάνδρεια της Ιταλίας και πέθανε στις 19 Φεβρουαρίου του 2016 στο Μιλάνο.

*Με στοιχεία από theguardian.com