«Τα πανεπιστήμιά μας χρειάζονται νέο αίμα»

Νέοι επιστήμονες και ανάπτυξη. Αντιστροφή του brain drain. Ανανέωση του προσωπικού των ελληνικών πανεπιστημίων και περισσότερες νησίδες έρευνας και επιστημονικής πρωτοπορίας. Μια πολιτική που απαιτείται και αναμένεται για την ανώτατη εκπαίδευση της χώρας μας. Το ότι τα ελληνικά πανεπιστήμια έχουν ήδη υψηλό επίπεδο το έχουμε πει και το έχουμε γράψει. Εχουν όμως και προβλήματα. Και μέσα σε αυτά βρίσκεται σίγουρα η υποχρηματοδότησή τους, η έλλειψη δομών που θα στηρίξουν την έρευνα στο εσωτερικό τους και φυσικά η έλλειψη νέων επιστημόνων. Ο νυν πρόεδρος της Ιατρικής Σχολής Αθηνών Γεράσιμος Σιάσος κατέκτησε τη θέση του νεότατος, σε ηλικία 42 ετών. Πρωτόγνωρο για τα ελληνικά πανεπιστήμια, όπου και ο μέσος όρος ηλικίας των καθηγητών και ερευνητών τους ανεβαίνει σε ιλιγγιώδη ύψη. Ωστόσο τα κατάφερε, και μάλιστα με υψηλότατο ποσοστό ψήφων. Ο ίδιος κάθεται τώρα απέναντί μας, στο εστιατόριο του Πανεπιστημίου Αθηνών, Το Καποδιστριακόν, στο περίφημο «ροζ κτίριο», το κτίριο Κωστή Παλαμά της οδού Ακαδημίας, σε απόσταση αναπνοής από τα Προπύλαια του Πανεπιστημίου Αθηνών και το κεντρικό κτίριο διοίκησής του, για να σχολιάσει και να συζητήσει όλα τα παραπάνω.

Πώς βλέπετε τα ελληνικά πανεπιστήμια σήμερα;

Νομίζω ότι τα πανεπιστήμιά μας βρίσκονται πολύ ψηλά στις διεθνείς κατατάξεις. Κι αυτό παρά την περιορισμένη χρηματοδότηση που παίρνουν από το κράτος. Το ακαδημαϊκό τους προσωπικό, δε, παράγει σήμερα υψηλού επιπέδου έρευνα. Οπότε νομίζω ότι τα πανεπιστήμιά μας αποτελούν ένα πολύ καλό μέσο προβολής της χώρας. Βέβαια, η πολιτεία οφείλει να τα βοηθήσει και να τα στηρίξει. Και τα προβλήματα αυτά είναι δύο: χαμηλή χρηματοδότηση επί σειρά ετών και υποστελέχωση.

Πιο πολλοί καθηγητές και καθηγήτριες λοιπόν.

Ακριβώς. Και το θέμα δεν είναι μόνο αριθμητικό. Εχει περάσει μια δεκαπενταετία με ελάχιστες προσλήψεις, κάτι που έχει ως αποτέλεσμα να μην έχουν μπει στα πανεπιστήμιά μας νέοι άνθρωποι. Αφυπηρέτησαν πολλοί ακαδημαϊκοί, ενώ νέοι επιστήμονες έφυγαν στο εξωτερικό, καταξιώθηκαν εκεί και τώρα δεν μπορούμε να τους φέρουμε πίσω. Εάν δεν μπει νέο αίμα, εάν δεν επιστρέψουν οι επιστήμονες που κάνουν λαμπρή σταδιοδρομία στο εξωτερικό, η επόμενη δεκαετία δεν θα είναι τόσο δυναμική όσο η προηγούμενη.

Δηλαδή λέτε ότι αν έρθουν πίσω σήμερα οι νέοι επιστήμονες στην Ελλάδα, θα τους πάρουμε; Γιατί συχνά ακούμε (και γράφουμε) για νεποτισμό και πελατοκρατία στα ελληνικά ΑΕΙ που απομακρύνουν τις αξιοκρατικές επιλογές.

Τα φαινόμενα αυτά υπήρχαν, δυστυχώς υπάρχουν και ελπίζω να μην υπάρχουν στο μέλλον. Δεν νομίζω όμως ότι αποτελούν τον κανόνα στην επιλογή του προσωπικού για τα ελληνικά ΑΕΙ.

Νέοι άνθρωποι λοιπόν στο πανεπιστήμιο. Ακούγεται ελπιδοφόρο. Γιατί είναι τόσο δύσκολο, αναρωτιέμαι.

Η νέα γενιά είναι η ελπίδα του πανεπιστημίου. Βέβαια θέλω να πω εδώ ότι οι υψηλές κατατάξεις και η σημαντική θέση που βρίσκονται σήμερα πολλά πανεπιστήμιά μας διεθνώς οφείλονται κυρίως στον πανεπιστημιακό πατριωτισμό των καθηγητών και καθηγητριών τους.

Πώς ήταν η δική σας εμπειρία ως φοιτητή στην Ιατρική Σχολή Αθηνών;

Οταν πέρασα με τις Πανελλαδικές Εξετάσεις στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, ένιωσα ότι ζούσα το όνειρό μου. Ημουν περήφανος ως φοιτητής. Θαύμαζα τη σχολή μου και τα επιτεύγματά της που ήταν γνωστά διεθνώς. Νομίζω, βέβαια, ότι περιγράφω το συναίσθημα των περισσότερων φοιτητών και φοιτητριών μας. Καταλαβαίνετε, έτσι, την τιμή που ένιωσα όταν εντάχθηκα στο δυναμικό του πανεπιστημίου και έφτασα βέβαια ως τη βαθμίδα του καθηγητή που κατέχω σήμερα. Εκτίμησα ακόμη περισσότερο τη φήμη του πανεπιστημίου μου, βέβαια, όταν βρέθηκα στην Αμερική, στην Ιατρική Σχολή του Harvard, ως επισκέπτης καθηγητής.

Στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό μπορεί τελικά ένας επιστήμονας να ανθήσει;

Εγώ απάντησα νωρίς. Δεν υπήρξε δίλημμα. Αν και η πρόταση του καθηγητή μου στο Harvard την περίοδο που ήμουν εκεί για να μείνω ήταν πολύ δελεαστική και θα μπορούσα να συνεχίσω την ακαδημαϊκή μου καριέρα στις ΗΠΑ, επέλεξα να επιστρέψω στην Ελλάδα και στο πανεπιστήμιό μας. Εξάλλου εκεί σπούδασα. Το ξέρω αυτό το πανεπιστήμιο από 17 χρονών.

Πώς θα το περάσουμε αυτό και στους νέους επιστήμονες;

Οι φοιτητές μας είναι ό,τι πολυτιμότερο έχουμε. Το μέλλον της χώρας. Οταν τους συναντάω, βλέπω τον εαυτό μου σε αυτούς, τις αγωνίες τους για τις σπουδές τους, το άγχος τους για τα επόμενα βήματά τους. Θέλω να νιώθουν ότι έχουν ίδια αφετηρία εκκίνησης, ίδιο δικαίωμα στα όνειρά τους ανεξάρτητα από το επίθετό τους, το φύλο τους, την κοινωνική τους καταγωγή. Στο δημόσιο πανεπιστήμιο πρέπει να δίνουμε τις εγγυήσεις ότι οποιοσδήποτε άριστος φοιτητής μας μπορεί να φτάσει έως την κορυφή χωρίς διακρίσεις ή αποκλεισμούς. Κατ’ επέκταση έχω να πω ότι το στοίχημά μας είναι η αξιοκρατία. Ετσι θα κερδίσουμε τους νέους.

Πολλοί επιστήμονες δεν επιστρέφουν στην Ελλάδα. Οι χαμηλές αποδοχές των πανεπιστημιακών είναι ένας λόγος;

Σίγουρα ναι. Προσωπικά μιλάω γι’ αυτό όποτε μπορώ. Με συναδέλφους μου προσφύγαμε κατά του νόμου για το ειδικό μισθολόγιο των πανεπιστημιακών στο Συμβούλιο της Επικρατείας και εκεί δικαιωθήκαμε. Δεν είναι δυνατόν να έχουμε στην Ελλάδα κορυφαία πανεπιστήμια και οι αποδοχές των πανεπιστημιακών να βρίσκονται στην προτελευταία θέση στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Και βέβαια πρέπει να ενισχύσουμε και το ακαδημαϊκό προσωπικό που λόγω του επιστημονικού του πεδίου δεν μπορεί να προσελκύσει εύκολα χρηματοδοτήσεις για την έρευνά του ή όσους δεν ασκούν ελεύθερο επάγγελμα.

Βρίσκεστε σήμερα πρόεδρος της Ιατρικής Σχολής με ένα 78% των ψήφων του εκλογικού σώματος. Πρωτόγνωρο για ελληνικό ανώτατο ίδρυμα.

Αισθάνομαι σήμερα πραγματική τιμή και ευγνωμοσύνη για την εμπιστοσύνη των συναδέλφων μου. Η αλήθεια είναι ότι όταν πέρασα ως φοιτητής το κατώφλι της Ιατρικής Σχολής δεν γνώριζα ούτε τον θυρωρό! Και σίγουρα δεν πίστευα τότε ότι στα 42 μου η μεγαλύτερη Ιατρική Σχολή της χώρας θα με επέλεγε για πρόεδρό της με ένα πρωτοφανές ποσοστό. Εχουν όμως καλλιεργηθεί δεσμοί εμπιστοσύνης στην πορεία χρόνων. Οι συνάδελφοί μου με γνώριζαν εδώ και 27 χρόνια, από τότε που ήμουν φοιτητής. Η συγκλονιστική αυτή ένδειξη εμπιστοσύνης βέβαια είναι ο λόγος για τον οποίο δεν έχω πάει από τότε διακοπές, δεν έχω ξεκουραστεί στο ελάχιστο, αλλά προσπαθώ καθημερινά να ανταποκριθώ και να φανώ αντάξιός της.

Είναι δύσκολη η διοίκηση;

Είναι απαιτητική. Μου δίνει χαρά. Δεν πιστεύω στα συγκεντρωτικά μοντέλα διοίκησης. Η διοίκηση απαιτεί ομαδική δουλειά και είναι απαραίτητη η συμμετοχή όλων, ιδιαίτερα όταν μιλάμε για ένα ακαδημαϊκό ίδρυμα. Ετσι, η αξιοποίηση όλου ανεξαιρέτως του ακαδημαϊκού προσωπικού είναι το κλειδί της επιτυχημένης διοίκησης. Ευτυχώς για εμάς, πάρα πολλοί συνάδελφοι συμμετέχουν στα όργανα της σχολής μας και τελικά βοηθούν καταλυτικά τη λειτουργία της.

Περί πολιτικής;

Είμαι ενεργός πολίτης, αλλά η πολιτική με την κομματική έννοια δεν με αφορά. Το δικό μου βλέμμα είναι στο δημοκρατικό δημόσιο πανεπιστήμιο, η απόφασή μου είναι να το υπηρετήσω και εκεί παραμένω. Η ακαδημαϊκή ελευθερία είναι μακριά από τα κομματικά συμφέροντα. Οταν πίστευα ότι εφαρμόζεται λάθος πολιτική στα πανεπιστήμια, εξέφραζα πάντοτε ανοιχτά την άποψή μου. Στην παιδεία απαιτείται συναίνεση. Οι συγκρούσεις δεν ωφελούν.

Τελικά, σας έφερε η Ιατρική «χρήμα και δόξα»;

Χρήματα δεν θα το έλεγα. Αλλωστε δεν το επεδίωξα ποτέ. Εχω δύο γιους, 7 και 9 ετών, και αυτός είναι ο δικός μου πλούτος. Είναι ό,τι πολυτιμότερο έχω. Η σύζυγός μου είναι παιδίατρος και εργάζεται σε δημόσιο νοσοκομείο. Δεν έχει σχέση με το πανεπιστήμιο. Δόξα δεν ξέρω αν μου έφερε η Ιατρική. Εξαρτάται από το πώς οριοθετείς την έννοιά της. Κοιτώντας πίσω μου, διαπιστώνω τελικά ότι όταν ξεκινάς χωρίς να έχεις σχέση με συστήματα εξουσίας, τα εμπόδια που βρίσκεις μπροστά σου είναι πολύ περισσότερα από τις ωραίες στιγμές…

Με την πανδημία πώς τα πήγαμε;

Η πανδημία δεν βρήκε καμία χώρα προετοιμασμένη. Είδαμε πρότυπα συστήματα υγείας, όπως εκείνα της Βόρειας Ιταλίας ή των ΗΠΑ, να καταρρέουν. Τι μάθαμε από όλα αυτά; Σίγουρα σε πολλά πράγματα γίναμε σοφότεροι. Καταλάβαμε ότι για να αντεπεξέλθουμε στις κρίσεις χρειάζεται η παραγωγική συνεργασία όλου του προσωπικού των συστημάτων υγείας, θυμηθήκαμε την αξία του δημόσιου συστήματος υγείας που κράτησε κυριολεκτικά τη χώρα την περίοδο της πανδημίας, αλλά ταυτόχρονα και το πόσο σημαντική είναι η συνεργασία του Δημοσίου με τις ιδιωτικές δομές υγείας. Ολα τα παραπάνω πρέπει να τα σκεφτόμαστε ως ένα σύνολο που δρα συντονισμένα προς όφελος του ασθενούς. Η Ιατρική Σχολή και το επιστημονικό της προσωπικό ήταν και συνεχίζουν να είναι παρόντα στην πανδημία.

Οι Μονάδες Εντατικής Θεραπείας επαρκούν;

Δεν είναι θέμα μόνο αριθμού κρεβατιών στις Μονάδες των νοσοκομείων, αλλά και του πώς αυτές στελεχώνονται. Χρειαζόμαστε ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό κατάλληλα εκπαιδευμένο για να μπορέσει να στελεχώσει τις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας αλλά και τα χειρουργεία ώστε να έχουμε τα καλύτερα αποτελέσματα για τους ασθενείς μας.

Υποθέτω αυτή είναι και μια αιτία για τα μεγάλα ποσοστά ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων.

Ακριβώς. Πρέπει να γίνει κατάλληλη εκπαίδευση του προσωπικού που απασχολείται στις Μονάδες αυτές και πρέπει να επενδύσουμε πολύ σε αυτό για να αποφύγουμε επιδείνωση του προβλήματος. Είναι λυπηρό οι ασθενείς να φεύγουν απρόβλεπτα από ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις.

Τι φοβάστε πιο πολύ σήμερα;

Με φοβίζει το ότι ύστερα από μια μεγάλη περίοδο οικονομικής κρίσης από την οποία πέρασε η χώρα έχουμε χάσει έναν σημαντικό αριθμό ιατρικού και ακαδημαϊκού προσωπικού. Πρέπει η πολιτική ηγεσία των αρμόδιων υπουργείων (στην περίπτωσή μας, Υγείας και Παιδείας) να προσπαθήσει να προσελκύσει προσωπικό υψηλών προσόντων. Να επενδύσουμε σε δομές και προσωπικό που θα αποδώσουν την επόμενη 20ετία. Μεταξύ αυτών η ανάπτυξη νέων δομών μέσα στα νοσοκομεία, όπως π.χ. η νέα πανεπιστημιακή καρδιολογική κλινική στο Νοσοκομείο Σωτηρία, η οποία έγινε με τη δωρεά εθνικών ευεργετών και τη συνδρομή βέβαια της πολιτείας.

Συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα;

Πολλοί ιδιώτες και σωματεία, πολλοί σημαντικοί εθνικοί ευεργέτες βοήθησαν την περίοδο της υγειονομικής κρίσης. Εγιναν μεγάλες δωρεές. Βοήθησαν και το Εθνικό Σύστημα Υγείας και τα πανεπιστήμιά μας. Ο ιδιωτικός παράγοντας μέσα σε όλα αυτά συνεργάστηκε με το δημόσιο σύστημα υγείας.

Η καρδιολογία στην Ελλάδα πώς τα πάει;

Στο επιστημονικό πεδίο της καρδιολογίας είμαστε πολύ ψηλά σε διεθνές επίπεδο. Στην 53η θέση παγκοσμίως. Εχουν γίνει πολύ σημαντικά βήματα τα τελευταία 30 χρόνια. Η καρδιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών έχει μεγάλη ιστορία και πρωτοστατεί στις εξελίξεις.

Θα συμμετάσχετε στις εκλογές για το Συμβούλιο Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών;

Πάντα στη ζωή μου σκεφτόμουν τη ρήση του Καζαντζάκη: «Η φυγή δεν είναι νίκη, τ’ όνειρο είναι τεμπελιά, και μόνο το έργο μπορεί να χορτάσει την ψυχή και να σώσει τον κόσμο». Νιώθω βαριά ευθύνη να κρατήσουμε τα θετικά που έγιναν αυτά τα χρόνια και να προσθέσουμε σε αυτά καινούργια. Οπότε δεν κρύβω ότι όποτε βρέθηκα ως σήμερα μπροστά σε ένα τέτοιο δίλημμα πάντα έπαιρνα την απόφαση να προχωρήσω.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΝΕΑ