Ετεροαναφορές ρεκόρ
Μέσα από αυτές τις θέσεις παρήγαγε και παράγει πλούσιο ερευνητικό και κλινικό έργο, επίκεντρο του οποίου είναι το στρες και η πολυσυστηματική επίδρασή του στον ανθρώπινο οργανισμό από την αρχή ως το τέλος της ζωής – δεν είναι τυχαίο ότι είναι ο πρώτος σε ετεροαναφορές ενδοκρινολόγος σε ολόκληρο τον κόσμo΄ έχοντας συγγράψει περισσότερα από 1.000 πρωτότυπα επιστημονικά άρθρα οι ετεροαναφορές του ξεπερνούν τις 180.000! Με αφορμή την τελευταία… διατλαντική μεγάλη διάκρισή του ο κ. Χρούσος μίλησε στο ΒΗΜΑ-Science για τα όσα έχει επιτύχει ως σήμερα αλλά και για το τρέχον ερευνητικό έργο του.
Μεταξύ ΗΠΑ και Ελλάδας
Αναφερόμενος αρχικώς στη βράβευσή του ο κ. Χρούσος σημείωσε ότι «το νέο αυτό βραβείο – είμαι μόλις ο τρίτος επιστήμονας που το λαμβάνει – έρχεται να επισφραγίσει το έργο που επί δεκαετίες αποτελεί τέκνο της προσπάθειάς μου τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ελλάδα στα πεδία της Ενδοκρινολογίας και του Μεταβολισμού. Βρέθηκα στις ΗΠΑ σε μια καλή εποχή με πολύ καλούς συνεργάτες. Επέστρεψα στην Ελλάδα μετά από δεκαετίες με κύριους γνώμονές μου να αποκτήσουν οι τρεις κόρες μου την ισχυρότερη δυνατή ελληνική συνείδηση και να συνδράμω στην παιδεία και τη δημόσια υγεία στη χώρα μου. Παρά την έλλειψη μέσων και υψηλής τεχνολογίας σε σχέση με τις ΗΠΑ, βρήκα στην Ελλάδα επιστήμονες με άριστη κατάρτιση και δημιουργικότητα που έγιναν συνοδοιπόροι μου. Επιπλέον η έλλειψη υπερσύγχρονων μέσων μάς οδήγησε στο να… χρησιμοποιούμε περισσότερο τον εγκέφαλό μας και αυτό μόνο καλό μπορεί να είναι».
Ανακάλυψη θεμελιώδους μηχανισμού
Οσο για τον χαρακτηρισμό «γίγαντας», ο καθηγητής τόνισε ότι «εκείνο που ξέρω είναι ότι έχω γεννηθεί επιστήμονας – δεν μπορώ να σταματήσω να ερευνώ ακόμη και τώρα. Και στο γιατί τόσο πολλοί συνάδελφοι διαφορετικών πεδίων αναφέρονται στο έργο μου, η απάντηση είναι διότι περιέγραψα πρώτος έναν θεμελιώδη μηχανισμό, αυτόν του στρες, που τελικώς αποτελεί μια αιτιακή βάση για όλα τα χρόνια μη μεταδιδόμενα νοσήματα και όχι μόνο. Το χρόνιο στρες εμπλέκεται παντού: στις μεταβολικές διαταραχές, στις ψυχικές νόσους, στα αυτοάνοσα νοσήματα, στις αλλεργίες, στις καρδιαγγειακές παθήσεις, στον καρκίνο, ακόμη και στις λοιμώξεις».
Στρες από γενιά σε γενιά
Η… στρεσογόνος αντίστροφη μέτρηση για την υγεία ξεκινά μάλιστα πριν καν τη γέννηση. «Από την εμβρυϊκή ηλικία η επίδραση του στρες της μητέρας έχει αντίκτυπο στην υγεία του παιδιού που θα φέρει στον κόσμο. Ο άνθρωπος είναι ιδιαιτέρως ευάλωτος στις επιγενετικές αλλαγές – στις αλλαγές που προκαλούνται όχι στην αλυσιδωτή δομή αλλά στη χημεία του DNA – τις οποίες προκαλεί πρωτίστως το στρες ως τα πέντε-έξι πρώτα χρόνια της ζωής. Ενα παιδί που περνά δύσκολα τα πρώτα χρόνια της ζωής του πιθανόν θα το πληρώσει ακριβά ως ενήλικος με προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας».
Πρόσφατα όλα τα παιδιά βίωσαν δυσκολίες κατά τα κρίσιμα χρόνια της ανάπτυξής τους ελέω των συνθηκών της πανδημίας. «Το στρες της πανδημίας τα σημερινά παιδιά θα το πληρώσουν για δύο ή και τρεις γενιές. Η εμπειρία από προηγούμενες άκρως στρεσογόνες καταστάσεις όπως ο λιμός της Ολλανδίας κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έδειξε ότι ορισμένες επιγενετικές αλλαγές τα παιδιά τις «κληροδότησαν» μέχρι και στα εγγόνια ή στα δισέγγονά τους. Στη χώρα μας βλέπουμε ήδη το αποτύπωμα της πανδημίας στις καμπύλες αύξησης των παιδιών. Πολλά παρουσίασαν αύξηση του σωματικού βάρους τους ή, ακόμα και αν αυτό έμεινε μέσα στις καμπύλες, έχασαν μυϊκή μάζα που την αντικατέστησαν με λίπος. Ολα αυτά προοιωνίζονται μεταβολικά προβλήματα στην ενήλικη ζωή».
Η κακή φλεγμονή
Το στρες «χτυπά ανηλεώς» και τους ενηλίκους και μάλιστα, σύμφωνα με τον καθηγητή, σήμερα περίπου τα ⅔ των ατόμων μέσης ηλικίας εμφανίζουν ένα σύνδρομο το οποίο έχει ονομάσει «Σύνδρομο Χρόνιου Στρες και Φλεγμονής». «Το χρόνιο στρες συνοδεύεται από παρατεταμένη συστηματική φλεγμονή που ονομάζεται παραφλεγμονή γιατί αντί να μας προστατεύει, όπως είναι ο φυσιολογικός της ρόλος, είναι βλαπτική για τον οργανισμό».
Τελευταία ευρήματα
Με κεντρικό άξονά του το στρες και την επίδρασή του στον ανθρώπινο οργανισμό ο κ. Χρούσος συνεχίζει άοκνα τις έρευνές του. «Εχουμε βρει ότι τα παιδιά που γεννιούνται με μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής εμφανίζουν ήδη από τα επτά έτη τους “προμεταβολικό” σύνδρομο με αυξημένη αρτηριακή πίεση, αυξημένα τριγλυκερίδια και αυξημένους δείκτες φλεγμονής, πιθανόν λόγω του στρες που υφίστανται ως έμβρυα κατά τη διαδικασία που ακολουθείται για τη γονιμοποίηση του ωαρίου και την καλλιέργεια του εμβρύου in vitro πριν από την εμφύτευσή του στη μήτρα». Σε ό,τι αφορά το μητρικό γάλα, η ομάδα του κ. Χρούσου ανακάλυψε ότι βρίθει κυστιδίων που ονομάζονται εξωσώματα, τα οποία κλείνουν εντός τους γενετικό υλικό, κυρίως RNA, που μεταξύ άλλων μπλοκάρει τη δράση της κορτιζόλης, δρώντας προστατευτικά στο θηλάζον βρέφος.
«Εχουμε πολλά ακόμη να μελετήσουμε» ανέφερε κλείνοντας ο κ. Χρούσος. «Σκοπεύω, όσο ακόμη μου το επιτρέπει ο εγκέφαλός μου, να συνεχίζω να αναζητώ νέα γνώση».
Συμβουλές επιβίωσης από το χρόνιο στρες
Καθώς αποδεικνύεται περίτρανα ότι το στρες «κατατρώει» κυριολεκτικώς (καταστρέφοντας το ενδοθήλιο των αγγείων και όχι μόνο) και μεταφορικώς τη ζωή μας, είναι άκρως σημαντικό να το πολεμήσουμε, υπογράμμισε ο κ. Χρούσος.
«Υγιεινή διατροφή, μέτρια άσκηση, σωστός και επαρκής ύπνος, κανονικότητα των γευμάτων και του ύπνου και διαχείριση του στρες είναι εκ των ων ουκ άνευ. Τα άτομα που βιώνουν χρόνιο στρες και δεν καταφέρνουν να το διαχειριστούν θα ήταν καλό να καταφύγουν σε έναν ψυχολόγο που θα τα βοηθήσει μέσω μεθόδων διαχείρισης του στρες και της κλασικής γνωστικής, συμπεριφορικής θεραπείας. Πρέπει όλοι να καταλάβουν ότι δεν μπορεί ένας άνθρωπος να είναι συνεχώς στρεσαρισμένος, 24 ώρες το 24ωρο, 7 ημέρες την εβδομάδα. Ο ανθρώπινος οργανισμός είναι φτιαγμένος για να στρεσάρεται τις πρωινές ώρες – τότε ανεβαίνουν φυσιολογικά οι ορμόνες του στρες όπως η κορτιζόλη προκειμένου να τον βοηθήσουν να αντεπεξέρχεται στις απαιτήσεις της καθημερινότητας π.χ. στην εργασία ή στο σχολείο. Το βράδυ όμως δεν επιτρέπεται να παραμένουν αυτές οι ορμόνες αυξημένες στην κυκλοφορία του αίματος διότι εμποδίζουν την επιδιόρθωση των ιστών από τις βλάβες που τους προκαλούνται μέσα στην ημέρα – και αυτό δυστυχώς συμβαίνει σήμερα σε πολλούς ανθρώπους. Είναι θέμα όχι μόνο ποιότητας ζωής αλλά επιβίωσης».
Έντυπη έκδοση Το Βήμα
