Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Η ετεοκρητική γλώσσα (Μέρος Β’)

Οι έξι γνωστές ετεοκρητικές επιγραφές που αναφέραμε στο τελευταίο άρθρο μας συγκροτούν ένα επιγραφικό σώμα περιορισμένης κλίμακας, με λίγο περισσότερα από 400 γράμματα εν συνόλω. Επίσης, καμία από τις εν λόγω επιγραφές δεν είναι πλήρης –όλες τους είναι λιγότερο ή περισσότερο ακρωτηριασμένες–, ενώ μόνο στις μισές, και μάλιστα σε εκείνες με τα συντομότερα κείμενα, είναι οι λέξεις χωρισμένες μεταξύ τους (στις υπόλοιπες η γραφή είναι συνεχής, χωρίς διαχωρισμό των λέξεων, με αποτέλεσμα να μην είναι γνωστό πού αρχίζει και πού τελειώνει καθεμία από αυτές).

Τα ανωτέρω, όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, καθιστούν ιδιαίτερα δυσχερές το έργο των μελετητών που αποσκοπούν στην ερμηνεία των ετεοκρητικών κειμένων. Ωστόσο, υφίστανται και κάποια δεδομένα που βοηθούν μέχρις ενός σημείου τους επιστήμονες στην προσπάθειά τους να ερμηνεύσουν τα υπό εξέταση κείμενα. Κατ’ αρχάς, οι Ετεόκρητες χρησιμοποιούν όταν γράφουν το ελληνικό αλφάβητο (μόνο δύο χαρακτήρες του ετεοκρητικού σώματος επιγραφών δεν προέρχονται από αυτό). Κατά δεύτερον, μία από τις έξι επιγραφές, και ειδικότερα εκείνη που ανακαλύφθηκε στη Δρήρο, περιλαμβάνει δύο κείμενα, ένα ετεοκρητικό και ένα ελληνικό. Η πιθανότητα να πρόκειται για μια δίγλωσση στην πραγματικότητα επιγραφή είναι μάλλον αμυδρή, καθώς το σε μεγάλο βαθμό ακρωτηριασμένο ελληνικό κείμενο –κατά τα φαινόμενα, επίσημο ψήφισμα σχετιζόμενο με θρησκευτικά αναθήματα– πρέπει να χαράχτηκε στο λίθο περίπου μισόν αιώνα μετά το ετεοκρητικό (δηλαδή, περί το 600 π.Χ.).

Σε κάθε περίπτωση, η ετεοκρητική επιγραφή της Δρήρου είναι πιθανότατα ένα επίσημο κείμενο, μια και ήλθε στο φως μαζί με επτά ακόμα ελληνικές επιγραφές των Αρχαϊκών Χρόνων, οι οποίες είναι μετά βεβαιότητας τέτοιου είδους κείμενα, με διατάξεις πολιτικού ή θρησκευτικού περιεχομένου. Κάτι αντίστοιχο ισχύει και για τις πέντε ετεοκρητικές επιγραφές της Πραισού, καθώς και αυτές βρέθηκαν μαζί με επίσημα κείμενα γραμμένα στην ελληνική.

Όσον αφορά τώρα τον τρόπο με τον οποίον προσεγγίζουν και επιχειρούν να ερμηνεύσουν τα ετεοκρητικά κείμενα από τις αρχές ήδη του προηγούμενου αιώνα, οι μελετητές διακρίνονται σε δύο βασικές κατηγορίες. Στην πρώτη ανήκουν όσοι θεωρούν πως η ετεοκρητική, ακόμη και αν είναι μια γλώσσα διαφορετική από τις λοιπές γνωστές γλώσσες, συγγενεύει με μία ή και περισσότερες από αυτές. Σε αυτό το πλαίσιο, έχει προταθεί η συσχέτισή της με τη βενετική, τη φρυγική, τη σημιτική, τη χεττιτική, τη βασκική και άλλες γλώσσες. Στη δεύτερη κατηγορία των ερευνητών περιλαμβάνονται όσοι υποθέτουν πως η ετεοκρητική ταυτίζεται με μία από τις ήδη γνωστές γλώσσες. Με άλλα λόγια, υποστηρίζουν ότι οι έξι ετεοκρητικές επιγραφές είναι στην πραγματικότητα ελληνικές επιγραφές.

Το βέβαιο είναι ότι καμία από τις προαναφερθείσες ερμηνείες δεν έχει αποδειχθεί μέχρι σήμερα απόλυτα πειστική, καθώς οι μεθοδολογικές αδυναμίες τους είναι προφανείς – παραδείγματος χάριν, ερμηνεύουν επιλεγμένα κομμάτια των κειμένων και όχι το σύνολο αυτών, βασίζονται υπέρ το δέον σε υποθέσεις για φωνητικές ή μορφολογικές ανωμαλίες, ενώ αποσυνδέουν τρόπον τινά τα κείμενα από το άμεσο αρχαιολογικό περιβάλλον τους. Τούτου δοθέντος, το ζήτημα της ερμηνείας του περιεχομένου των ετεοκρητικών επιγραφών παραμένει ανοιχτό. Η ετεοκρητική θα μπορούσε, εν κατακλείδι, να συγγενεύει με την ινδοευρωπαϊκή ή τη σημιτική γλωσσική οικογένεια, με άλλες προελληνικές κρητικές γλώσσες όπως η Γραμμική Α και τα «κρητικά ιερογλυφικά», ή και να αποτελεί μια απομονωμένη γλώσσα χωρίς κάποια εμφανή συγγένεια.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ετεοκρητική επιγραφή από την Πραισό (πηγή: carolandray.epizy.com).

Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Η ετεοκρητική γλώσσα (Μέρος Α’)