Μάλκολμ Χ: «Η εξουσία δεν κάνει ποτέ πίσω – μόνο μπροστά σε περισσότερη εξουσία»

Ο Μάλκολμ Χ, γεννημένος ως Μάλκολμ Λιτλ στην Ομάχα της Νεμπράσκα στις 19 Μαΐου 1925, ήταν από τους σημαντικότερους υποστηρικτές του μαύρου κινήματος την εποχή των πολιτικών δικαιωμάτων.

Ανεβαίνοντας στις τάξεις του Έθνους του Ισλάμ, εγκατέλειψε την πολιτική και θρησκευτική ομάδα το 1964, μετά από μια βαθιά τεταμένη σχέση με τον ηγέτη Ελάιτζα Μοχάμεντ για την πολιτική ιδεολογία (ο Μάλκολμ πίστευε ότι το Έθνος του Ισλάμ θα έπρεπε να συμμετάσχει σε διαδηλώσεις για τα πολιτικά δικαιώματα), καθώς και για την ηθική (τον στενοχώρησε το γεγονός ότι ο Μοχάμεντ είχε αποκτήσει πολλά παιδιά από πολλές γυναίκες).

Βαθαίνοντας το χάσμα, όταν ο Μάλκολμ αποκάλεσε τη δολοφονία του προέδρου των ΗΠΑ, Τζον Φ. Κένεντι «κότες που επιστρέφουν στο σπίτι τους» ο Μοχάμεντ τον απομάκρυνε για 90 ημέρες.

Η ρήξη με τον Ισλαμισμό

Μετά τη ρήξη του με το Έθνος του Ισλάμ, ο Μάλκολμ έκανε προσκύνημα στη Μέκκα το 1964 και ασπάστηκε το σουνιτικό Ισλάμ, παίρνοντας το όνομα el-Hajj Malik el-Shabazz. Δημιούργησε την κοσμική Οργάνωση της Αφροαμερικανικής Ενότητας, κατηγορώντας τον ρατσισμό και όχι τη λευκή φυλή για τις αδικίες και υιοθετώντας μια πιο μετριοπαθή στάση στα πολιτικά δικαιώματα.

Ο διαχωρισμός του από το Έθνος του Ισλάμ οδήγησε σε απειλές θανάτου κατά του Μάλκολμ. Στις 14 Φεβρουαρίου του 1965, βόμβες μολότοφ πετάχτηκαν στα παράθυρα του σπιτιού του, στο Κουίνς της Νέας Υόρκης, καθώς ο ίδιος και η οικογένειά του κοιμόντουσαν μέσα, «κατόπιν εντολής του Ελάιτζα Μοχάμεντ», σύμφωνα με τον Μάλκολμ.

Η οικογένεια γλίτωσε από τις φλόγες, αλλά ο ίδιος δήλωσε στους δημοσιογράφους: «Ζω σαν άνθρωπος που είναι ήδη νεκρός».

Η επίθεση στη σκηνή του Audubon Ballroom

Αμέσως μετά την είσοδό του στη σκηνή με περίπου 400 άτομα στο κοινό, τρεις άνδρες, ο ένας με πριονισμένο κυνηγετικό όπλο και οι άλλοι με πιστόλια, όρμησαν στον Μάλκολμ, ρίχνοντας αρκετούς πυροβολισμούς, τουλάχιστον ένας από τους οποίους ήταν θανατηφόρος.

Ο Mujahid Abdul Halim (γνωστός και ως Thomas Hagan) πυροβολήθηκε στο πόδι από έναν φρουρό ασφαλείας, κρατήθηκε και ξυλοκοπήθηκε από το πλήθος και συνελήφθη στη σκηνή, ενώ δύο άλλοι ένοπλοι διέφυγαν. Πέντε ημέρες αργότερα, ο Muhammad A. Aziz, γνωστός και ως Norman 3X Butler, συνελήφθη και ο Khalil Islam, γνωστός και ως Thomas 15X Johnson, συνελήφθη στις 3 Μαρτίου 1965.

Και οι τρεις άνδρες ήταν μέλη του Έθνους του Ισλάμ και τους απαγγέλθηκαν κατηγορίες για φόνο πρώτου βαθμού.

Ο εξαγριωμένος Μάλκολμ και ο οπαδός της παθητικής αντίστασης Μάρτιν Λούθερ Κινγκ

Περισσότεροι από 1.500 άνθρωποι παρακολούθησαν την κηδεία στις 27 Φεβρουαρίου, με επικεφαλής τον ηθοποιό Όσι Ντέιβις, και περίπου 20.000 απέτισαν φόρο τιμής στη σορό του ηγέτη των πολιτικών δικαιωμάτων, στο Unity Funeral Home στο Χάρλεμ.

«Αν και δεν συμφωνούσαμε πάντα σε ό,τι αφορά τις μεθόδους επίλυσης του φυλετικού προβλήματος, είχα πάντα βαθιά αγάπη για τον Μάλκολμ και ένιωθα ότι είχε τη μεγάλη ικανότητα να βρίσκει τη ρίζα του προβλήματος» έγραψε στη χήρα του Μάλκολμ ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ, που δολοφονήθηκε τρία χρόνια αργότερα.

Η αυτοβιογραφία του Μάλκολμ Χ δημοσιεύτηκε στις 29 Οκτωβρίου 1965, εννέα μήνες μετά το θάνατό του. Γραμμένη με τον Alex Haley, έγινε αμέσως μπεστ σέλερ.

Δείτε το βίντεο

Η δίκη και οι καταδίκες

Κατά τη διάρκεια της δίκης του 1966, ο Χαλίμ ομολόγησε το έγκλημα και τελικά κατέθεσε ότι ο Ισλάμ και ο Αζίζ ήταν αθώοι. Οι μαρτυρίες των μαρτύρων ήταν αντιφατικές, αναφέρουν οι New York Times, και δεν προσκομίστηκαν φυσικά στοιχεία εναντίον του Ισλάμ ή του Αζίζ, οι οποίοι και οι δύο παρουσίασαν αξιόπιστα άλλοθι.

«Θέλω απλώς να καταθέσω ότι ο Μπάτλερ (Αζίζ) και ο Τζόνσον (Ισλάμ) δεν είχαν καμία σχέση με αυτό. … Ήμουν εκεί, ξέρω τι συνέβη και ξέρω τους ανθρώπους που ήταν εκεί» είπε ο Χαλίμ στους ενόρκους, σύμφωνα με την εφημερίδα.

Παρόλα αυτά, και οι τρεις άνδρες κρίθηκαν ένοχοι στις 11 Μαρτίου 1966 και καταδικάστηκαν σε 20 χρόνια έως ισόβια κάθειρξη.

Ο Αζίζ και ο Ισλάμ υποστήριξαν την αθωότητά τους. Ο Αζίζ αποφυλακίστηκε το 1985, σε ηλικία 46 ετών, αφού εξέτισε 20 χρόνια. Ο Ισλάμ, που αποφυλακίστηκε το 1987, πέθανε το 2009. Ο Χαλίμ αποφυλακίστηκε το 2010.

Η υπόθεση ανοίγει εκ νέου, οδηγώντας σε αθωώσεις

Η ετυμηγορία κατά του Αζίζ και του Ισλάμ αμφισβητήθηκε επί δεκαετίες. Ο Χαλίμ διαβεβαίωσε και πάλι την αθωότητά τους σε ένα ζευγάρι ένορκων δηλώσεων που κατατέθηκαν το 1977 και το 1978 και πρόσφερε μερικά ονόματα των συνεργών του, αλλά ένας δικαστής απέρριψε την αίτηση για νέα δίκη.

Οι εκκλήσεις συγγραφέων βιβλίων και εμπειρογνωμόνων να ανοίξει εκ νέου η υπόθεση έμειναν επίσης αναπάντητες -μέχρι τον Φεβρουάριο του 2020. Τότε ήταν που ο εισαγγελέας του Μανχάταν Cyrus R. Vance Jr. ξεκίνησε μια επανεξέταση που συνέπεσε με την κυκλοφορία του ντοκιμαντέρ «Who Killed Malcolm X?», το οποίο υποστήριζε τους ισχυρισμούς αθωότητας του Αζίζ και του Ισλάμ.

Στις 18 Νοεμβρίου 2021, ο Αζίζ και ο Ισλάμ αθωώθηκαν μετά από έρευνα που περιελάμβανε την ανακάλυψη βασικών εγγράφων του FBI που αποκρύφθηκαν από την υπεράσπιση και την εισαγγελία κατά τη διάρκεια της δίκης. Ο Αζίζ ήταν 83 ετών κατά τη στιγμή της αθώωσης.

«Η δολοφονία του Μάλκολμ Χ ήταν ένα ιστορικό γεγονός που απαιτούσε μια σχολαστική έρευνα και δίωξη, αλλά, αντ’ αυτού, παρήγαγε μια από τις πιο κραυγαλέες παρανομίες της δικαιοσύνης που έχω δει ποτέ» δήλωσε ο Barry Scheck του Innocence Project.

Δείτε το τρέιλερ του Netflix

*Με στοιχεία από history.com