Ισραήλ: Ο Νετανιάχου στο στόχαστρο και από το εσωτερικό και από το εξωτερικό

Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου επέστρεψε στην εξουσία γιατί οι εσωτερικές αντιφάσεις του ισραηλινού εκλογικού σώματος επέτρεψαν στην ακροδεξιά να είναι ο καθοριστικό παράγοντας για το σχηματισμό κυβερνητικής πλειοψηφίας. Πιο σωστά: γιατί απέναντι σε αυτό το υπαρκτό ενδεχόμενο δεν μπορούσε να υπάρξει ένα συνεκτικό αντίπαλο δέος.

Όμως, αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι οι δυνάμεις με τις οποίες επέλεξε να συνεργαστεί για το σχηματισμό κυβέρνησης έχουν ένα πολύ συγκεκριμένο στίγμα, που δυσκολεύει όχι μόνο οποιαδήποτε προσπάθεια επανεκκίνησης της συζήτησης για λύση στο Παλαιστινιακό, αλλά και οδηγεί σε μια συνολική αυταρχική μετάλλαξη του κράτους του Ισραήλ. Όλα αυτά σηματοδοτούν αλλαγές που θα μπορούσαν δυνητικά να επηρεάσουν αρνητικά την υποστήριξη που σήμερα έχει σε επίπεδο Δύσης το Ισραήλ.

Και ήδη τα πρώτα σημάδια σε αυτή την κατεύθυνση καταγράφονται.

Η σύγκρουση για τη μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος

Σε μια εποχή που η κατοχύρωση της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης θεωρείται ακρογωνιαία λίθος του κράτους δικαίου και η προσπάθεια κυβερνητικού ελέγχου πραγματική υπονόμευσή του, η κυβέρνηση του Ισραήλ προωθεί ένα νομοσχέδιο που ουσιαστικά περιορίζει τον δικαστικό έλεγχο των κυβερνητικών αποφάσεων, αφού αποφάσεις του Ανώτατου Δικαστηρίου θα ανατρέπονται με απλή πλειοψηφία της Κνεσέτ, η δυνατότητα ελέγχου της συνταγματικότητας νόμων από τα δικαστήρια θα περιοριστεί, και η κυβέρνηση θα απαιτήσει μεγαλύτερο λόγο στην επιλογή των δικαστών. Σημειώνουμε ότι το Ισραήλ δεν έχει γραπτό Σύνταγμα, αλλά μια σειρά «Βασικών Νόμων» που διαμορφώνουν μια οιονεί συνταγματική τάξη, την οποία και διασφαλίζει το Ανώτατο Δικαστήριο.

Η μεταρρύθμιση αυτή έχει οδηγήσει σε μια εντυπωσιακή σειρά μαζικών κινητοποιήσεων, όπου συμμετέχουν χιλιάδες πολίτες, ενώ η αντίδραση στο νόμο αυτό περιλαμβάνει ακόμη και τον ίδιο τον πρόεδρο του Ισραήλ Ισαάκ Χέρτσογκ. Μάλιστα, η συνεδρίαση της 20^ης Φεβρουαρίου ήταν ιδιαίτερα δυναμική, με διαδηλωτές να διαμαρτύρονται ακόμη και εντός της Κνεσέτ, την ώρα που άλλοι έκλειναν βασικούς οδικούς άξονες

Ωστόσο, ο Νετανιάχου δείχνει να μην πτοείται από τις διαμαρτυρίες και το ίδιο ισχύει και για τους ακροδεξιούς συμμάχους του. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Νετανιάχου κατηγορεί το δικαστικό σώμα για τις σε βάρος του διώξεις.

Όμως, αυτή η συγκρουσιακή αντίληψη για τη θεσμική συγκρότηση του ίδιου του κράτους και η αμφισβήτηση των διαφόρων μηχανισμών θεσμικής ισορροπίας και ελέγχου υπήρχαν μέσα στην ισραηλινή συνταγματική τάξη, δείχνει να διαιρεί την ισραηλινή κοινωνία.

Και μπορεί ο Νετανιάχου να έχει επενδύσει σε μια ακροδεξιά στροφή που έχει ολοένα και διευρυνόμενη εκλογική βάση, ενδεικτική η άνοδος των ακροδεξιών κομμάτων ή ρευμάτων όπως ο θρησκευτικός σιωνισμός, εντούτοις η εικόνα μιας τόσο διαιρεμένης χώρας και η αίσθηση ότι αμφισβητείται ο πυρήνας μιας ορισμένης δημοκρατικής λειτουργίας δημιουργεί μια δυσπιστία απέναντι στην ισραηλινή κυβέρνηση.

Το ζήτημα των εποικισμών

Την ίδια στιγμή η κυβέρνηση του Ισραήλ έχει ανοίξει και ένα άλλο μέτωπο που αφορά το ίδιο το Παλαιστινιακό. Και αυτό αφορά το θέμα των εποικισμών. Τόσο ο Νετανιάχου όσο και τα κόμματα που υποστηρίζουν την κυβέρνησή του έχουν μια ιδιαίτερα «σκληρή» και επιθετική γραμμή στο θέμα των εποικισμών, θεωρώντας ότι αυτοί μπορούν και πρέπει να επεκταθούν και μάλιστα στον ορίζοντα μιας προσάρτησης της Κατεχόμενης Δυτικής Όχθης, κίνηση άλλωστε που στο παρελθόν είχε περίπου προαναγγείλει ο Νετανιάχου.

Αυτό αποτυπώνει το γεγονός ότι η Κνεσέτ έχει ήδη ψηφίσει θετικά σε επίπεδο πρώτης ανάγνωσης την ακύρωση πλευρών του νόμου του 2005 για την απαγκίστρωση από τη Γάζα. Ο συγκεκριμένος νόμος ήταν μια τμήμα μιας συνολικότερης πολιτικής συμφωνίας, υπό την αιγίδα των ΗΠΑ, για την ειρήνευση μετά τη Δεύτερη Ιντιφάντα. Ο Νετανιάχου ήταν τότε μέλος της κυβέρνησης του Αριέλ Σαρόν και προφανώς και γνωρίζει τις ανταλλαγές επιστολών ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ισραήλ για να μπορέσει να υπάρξει αυτή η συμφωνία.

Τότε ο Ισραήλ είχε αποφασίσει να αποσυρθεί μονομερώς όχι μόνο από την ίδια τη Γάζα αλλά και από τέσσερις μικρούς συνοικισμών εποίκων κοντά στη Γάζα: Χομές, Σανούρ, Γκανίμ και Καντίμ. Παρά τις προσπάθειες των εποίκων να επιστρέψουν, αυτό δεν έχει καταστεί δυνατό, γιατί συνήθως οι στρατιώτες σύντομα τους απομάκρυναν.

Η τωρινή κυβέρνηση δείχνει έτοιμη να επιτρέψει την ανοικοδόμησή τους. Παράλληλα, η ισραηλινή κυβέρνηση έχει δώσει άδεια για την κατασκευή χιλιάδων νέων οικιών στους εποικισμούς και νομιμοποίησε εννέα παράνομες περιοχές εποίκων στη Δυτική Όχθη. Επιπλέον, σε μια τομή με τη μέχρι τώρα πρακτική, μετέφερε τις αρμοδιότητες που αφορούν τα Κατεχόμενα από τον υπουργό Άμυνας, που είναι μέλος του Λικούντ, στο υπουργό Οικονομιών Μπεζαλέλ Σμότριτς του υπερθνικιστικού κόμματος του Θρησκευτικού Σιωνισμού.

Η στάση των ΗΠΑ

Οι ΗΠΑ έχουν διατυπώσει τη δυσαρέσκειά τους για τις επιλογές της κυβέρνησης Νετανιάχου, συμπεριλαμβανομένων των νέων εποικισμών που κατά τον Λευκό Οίκο δημιουργούν τετελεσμένα που υπονομεύουν τις ελπίδες για ειρήνη μεταξύ του Ισραήλ και ενός μελλοντικού Παλαιστινιακού κράτους. Ωστόσο, την ίδια στιγμή δεν θεώρησαν ότι θα βοηθούσε ένα νέο ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας. Στην πραγματικότητα και παρότι π.χ. ο Νετανιάχου δεν έχει λάβει ακόμη πρόσκληση για τον  Λευκό Οίκο, η αμερικανική κυβέρνηση δίνει πίστωση χρόνου στην ισραηλινή κυβέρνηση, ελπίζοντας ότι η ρητορική αποστασιοποίηση από τις επιλογές του Ισραήλ θα κατευνάσει τις αντιδράσεις στον ευρύτερο αραβικό κόσμο.

Αυτός, άλλωστε, δείχνει να είναι και ο πολιτικός υπολογισμός του Νετανιάχου, που γνωρίζει ότι αυτή τη στιγμή οι ΗΠΑ ενδιαφέρονται περισσότερο για έναν αντι-ιρανικό συνασπισμό που είναι και η βασική θέση και της ίδιας της ισραηλινής κυβέρνησης και για συνέχεια της εξομάλυνσης των σχέσεων μεταξύ των χωρών του Κόλπου και του Ισραήλ, παρά για επίλυση του Παλαιστινιακού. Αυτό θεωρεί ότι του δίνει περιθώριο να προχωρήσει πιο αποφασιστικά παρά τις διαμαρτυρίες και τις επικρίσεις.

Ο δύσκολος ορίζοντας

Ο Νετανιάχου δείχνει να πιστεύει ότι μπορεί να κερδίσει αυτό τον γύρο. Έχει μια κυβερνητική πλειοψηφία που εκπροσωπεί ένα πραγματικό μπλοκ μέσα σε μια ισραηλινή κοινωνία που σε τμήματά της απομακρύνεται από μια προοπτική λύσης και προκρίνει ουσιαστικά τις πρακτικές προσάρτησης. Ξέρει ότι στο τέλος της μέρας η Δύση θα αντιμετωπίσει το Ισραήλ ως τον κατεξοχήν εκπρόσωπο της στην ευρύτερη περιοχή. Και έχει απέναντί του ένα διαιρεμένο και αποδυναμωμένο παλαιστινιακό κίνημα

Όμως, την ίδια στιγμή η πεποίθηση της ισραηλινής κυβέρνησης ότι θα καταφέρει με τους εποικισμούς και πρακτικές προσάρτησης να μπορέσει στο διηνεκές να ελέγξει τη σύνολη περιοχή του κράτους του Ισραήλ και των κατεχόμενων περιοχών – αυτό που παραδοσιακά περιγράφεται από τον Ιορδάνη μέχρι τη θάλασσα –, μια περιοχή που ο μισός πληθυσμός είναι Παλαιστίνιοι, αναδεικνύεται στον πυρήνα ενός προβλήματος, που δεν κάνει μόνο τη ζωή των Παλαιστινίων χειρότερη και πιο ευάλωτη, αλλά και αποσαθρώνει τα δημοκρατικά στοιχεία του ίδιου του κράτους του Ισραήλ. Η νέα κλιμάκωση της βίας θα μπορούσε να θεωρηθεί και προειδοποίηση για τα προβλήματα που έρχονται.