Βιοδείκτες καρκίνου: Απαραίτητοι παρά το κόστος

Αποτελεσματικότερες θεραπείες κατά του καρκίνου και αποδοτικότερη χρήση των πόρων υπόσχονται οι βιοδείκτες που προσδιορίζουν τις ιδιαιτερότητες των ασθενών, αλλά και τον τύπο του καρκίνου από τον οποίο έχουν προσβληθεί. Επιτρέπεται έτσι να επιλεγεί η πιο κατάλληλη θεραπεία για τον συγκεκριμένο ασθενή, ανάμεσα στο σύνολο των διαθέσιμων επιλογών.

Από το 2017 ως το 2022 εγκρίθηκαν 41 νέα φάρμακα για τον καρκίνο, και άλλα 57 φάρμακα ορφανών παθήσεων, κυρίως σπάνιων όγκων.

Για την επιλογή των φαρμάκων που θα φέρουν το καλύτερο αποτέλεσμα στη θεραπεία του ασθενή, είναι απαραίτητος ο μοριακός και γονιδιακός έλεγχος μέσω των βιοδεικτών.

Καθώς όμως δεν καλύπτονται όλες οι εξετάσεις βιοδεικτών από το σύστημα περίθαλψης της χώρας μας, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι όχι μόνο πρέπει να θεσμοθετηθεί η κάλυψη των βιοδεικτών που έχουν αναπτυχθεί μέχρι σήμερα, αλλά και να υπάρξει θεσμική πρόβλεψη, ώστε να υπάρχει η κατάλληλη επικαιροποίηση στο σύστημα περίθαλψης, με την κάλυψη των νέων βιοδεικτών που θα έρθουν, αλλά και με την αντίστοιχη οικονομική πρόβλεψη.

Παράλληλα θα πρέπει να προχωρήσει η πιστοποίηση των εργαστηρίων του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα υγείας για την διασφάλιση της ποιότητας στα αποτελέσματα κατά τις εξετάσεις των βιοδεικτών.

Οι επισημάνσεις αυτές έγιναν κατά την εκδήλωση της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας με τίτλο «Ο ρόλος των βιοδεικτών και η συμβολή της ΕΟΠΕ στις καινοτόμες εξατομικευμένες θεραπείες των ασθενών με καρκίνο στην Ελλάδα» στο Μουσείο Μπενάκη, με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων φορέων.

Το θέμα της εισαγωγής των βιοδεικτών σε μια κανονικότητα, ώστε να αποζημιώνονται με συστηματικό τρόπο, έθεσε ο επ. καθηγητής Οικονομικών της Υγείας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής Κώστας Αθανασάκης, υπογραμμίζοντας την ανάγκη να μην υπάρχουν καθυστερήσεις για τους ογκολογικούς ασθενείς, ενώ με τη σειρά του ο καθηγητής Πολιτικής Υγείας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου Κυριάκος Σουλιώτης έκανε λόγο για προτυποποίηση, η οποία δεν θα εξαρτάται από την πολιτική βούληση, καθώς πρόκειται για μέτρο οικονομικά αποδοτικό.

Ο κ. Σουλιώτης εξήγησε πως κανείς δεν θέλει να αναλάβει το κόστος όταν είναι σεβαστό και ότι όποιος διαχειρίζεται προϋπολογισμούς στη χώρα μας στοχεύει να εξοικονομήσει πόρους ή να γλιτώσει δαπάνες, όμως μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα η κάλυψη των βιοδεικτών είναι τελικά οικονομικά αποδοτικό μέτρο.

Οι ογκολόγοι

Η πρόεδρος της ΕΟΠΕ, Ογκολόγος Ζένια Σαρηδάκη, μιλώντας στην εκδήλωση υπογράμμισε πως μέσω της Εταιρείας από το 2011 μέχρι σήμερα έχουν διενεργηθεί 21 προγράμματα ανίχνευσης μεταλλάξεων και μοριακών αλλαγών για τον καρκίνο πνευμονα, γαστρεντερολογικού, ωοθηκών, παχέος εντέρου, γυναικολογικούς καρκίνους κλπ. Μέσω των προγραμμάτων αυτών που κόστισαν πάνω από 5,5 εκατ. ευρώ (το 1,35 εκατ. ευρώ στην τελευταία τετραετία), ελέγχθηκαν δωρεάν πάνω από 4.500 ασθενείς, μετείχαν πάνω από 315 ογκολογικά κέντρα από ολόκληρη τη χώρα και οι συμμετοχές ογκολόγων ξεπέρασαν τις 820.

Επίσης διενεργήθηκαν 9 μελέτες παρατήρησης με πάνω από 1900 ασθενείς σε περισσότερα από 120 κέντρα ανά τη χώρα.

Η κ. Σαρηδάκη θέτοντας το δίλημμα «ακριβό ή πολύτιμο» αναφέρθηκε στα εμπόδια άσκησης ιατρικής ακριβείας στην Ελλάδα και τόνισε πως χρειαζόμαστε βιοδείκτες για την καλύτερη θεραπευτική προσέγγιση των ασθενών με ταυτόχρονη ανάλυση πολλών γονιδίων (NGS), γρήγορα, με ισότιμη πρόσβαση των ασθενών, με το μικρότερο δυνατό κόστος και το οποίο να καλύπτεται ιδανικά, από την πολιτεία.

Και  υπογράμμισε πως η απρόσκοπτη και ισότιμη πρόσβαση των ασθενών σε καινοτόμες εξατομικευμένες ογκολογικές θεραπείες, πρέπει να γίνεται την σωστή χρονική στιγμή, με ταχύτητα, για να υπάρξει το μέγιστο όφελος από τις εξαιρετικά αποτελεσματικές σύγχρονες θεραπείες.

Καταλήγοντας αναφέρθηκε σε καμπάνια ενημέρωσης που πραγματοποιείται από την ΕΟΠΕ, με 4 ραδιοφωνικά σποτ με μήνυμα «όταν αρχίζουν οι υπερβολές σταματάς να ακούς», για πρόληψη της νόσου, αλλά και για τη σημασία της άσκησης, της  διατροφής, για το κάπνισμα, το αλκοόλ και την ατμοσφαιρική ρύπανση.

Μητρώο Καρκίνου

Στην πορεία της κατάρτισης του Μητρώου Ογκολογικών Ασθενών, αναφέρθηκε η Προϊσταμένη του Αυτοτελούς Τμήματος Θεραπευτικών Πρωτοκόλλων και Μητρώων Ασθενών του υπουργείου Υγείας Παναγιώτα Μήτρου, λέγοντας πως προχωρεί η συνεργασία με τον πρόεδρο του ΚΕΣΥ για την οργάνωση της διαδικασίας δημιουργίας του μητρώου που αποτελεί πάγιο αίτημα. Σημείωσε πως είναι κοινός στόχος όλων να βοηθηθεί ο πολίτης και λήπτης υπηρεσιών υγείας να μην φτάσει να γίνει ασθενής.

Το σχέδιο για την κατάρτιση του μητρώου προβλέπει λεπτομερή καταγραφή όλων των παραμέτρων, ξεκινώντας ήδη από το παθολογοανατομικό ή το αιματολογικό εργαστήριο που γίνεται η διάγνωση για τους όγκους ή τις αιματολογικές κακοήθειες, αντίστοιχα. Η βάση που θα δημιουργηθεί θα παρέχει στοιχεία για το πόσοι άνθρωποι έχουν την συγκεκριμένη μετάλλαξη και πόσους ανθρώπους θα βοηθήσει η εξέταση για τον συγκεκριμένο βιοδείκτη. Στην κατεύθυνση αυτή, το υπουργείο συνεργάζεται με την ΕΟΠΕ.

Χαρακτήρισε δε, αισιόδοξο το γεγονός ότι η απόφαση για κάλυψη των βιοδεικτών δεν είναι θέμα δημοσίων υπαλλήλων, οπότε αυξάνεται ο αριθμός των δεικτών που αποζημιώνονται.

Ογκολογικά νοσοκομεία

Στο ρόλο της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης αναφέρθηκε η πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος της ΗΔΙΚΑ Νίκη Τσούμα, η οποία στάθηκε στο σχεδιασμό του Μητρώου Ογκολογικών Ασθενών, λέγοντας πως εξ΄ αρχής πρέπει να γίνει σωστά και να υπάρξει πρόβλεψη για όλα τα δεδομένα που ενδεχομένως θα χρειαστούν, ενώ τόνισε ότι μετά τον κατάλληλο σχεδιασμό πρέπει να τροφοδοτείται η βάση με δεδομένα, προκειμένου να μπορούν να εξαχθούν συμπεράσματα.

Τονίζοντας πως ήδη έχουν ενταχθεί 30 εξετάσεις βιοδεικτών από τον ΕΟΠΥΥ, ανέφερε πως στα καινούρια έργα των ογκολογικών νοσοκομείων χρειάζεται μια πιο λεπτομερής καταγραφή, γιατί εισάγονται συστήματα ειδικά με τις απαιτήσεις ογκολογικού και όχι γενικού νοσοκομείου. Επιπλέον, στο επίπεδο των εξετάσεων που είναι εξειδικευμένες, χρειάζονται όλες οι λεπτομέρειες, αλλά και τα αποτελέσματα των θεραπειών, ώστε να υπάρχει δυνατότητα δευτερογενούς έρευνας.

Το μητρώο μπορεί να είναι υποσύνολο δεδομένων, εξήγησε, αυτό όμως πρέπει να τροφοδοτείται συνεχώς με οποιαδήποτε άλλη πληροφορία για τον ασθενή, γιατί η βάση δεδομένων δεν πρέπει να παραμένει κενή.

Η φαρμακοβιομηχανία

Από την πλευρά του, ο πρόεδρος του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΦΕΕ) Ολύμπιος Παπαδημητρίου, σημείωσε πως πρέπει να γίνουν πολλά βήματα ακόμη μέχρι η κατάσταση με τους βιοδείκτες να γίνει ικανοποιητική, και τόνισε πως δημιουργείται εφησυχασμός όταν το πλεονάζον κόστος για φάρμακα και εξετάσεις θα καλυφθεί από τη φαρμακοβιομηχανία ή τα διαγνωστικά εργαστήρια.

Όμως πρόσθεσε πως οι εξελίξεις είναι ταχύτατες και χρειάζονται αυξημένα αντανακλαστικά για να προλάβουμε τις εξελίξεις, με συνεχή επικαιροποίηση των βιοδεικτών, κατάλληλο πλαίσιο αποζημίωσης, επανεξέταση των κονδυλίων ώστε να καλύπτονται οι ανάγκες και διασφάλιση ποιότητας για τις εξετάσεις των βιοδεικτών.

Με τον τρόπο αυτό, οι ασθενείς θα ανταποκρίνονται καλύτερα στη θεραπεία, μειώνοντας τις περιττές δαπάνες.

Καταλήγοντας, ο κ. Παπαδημητρίου εξέφρασε την αισιοδοξία του για την έναρξη συζητήσεων ώστε να καταρτισθεί ένα Εθνικό Σχέδιο αντιμετώπισης του καρκίνου στη χώρα.

Οι ασθενείς

Ο πρόεδρος της Ελληνικής Ομοσπονδίας Καρκίνου Γιώργος Καπετανάκης, εστιάζοντας στα προβλήματα των ογκολογικών ασθενών τόνισε πως παρατηρούνται καθυστερήσεις στην έγκριση και αποζημίωση των νέων εξατομικευμένων θεραπειών, δεν  έχει αναγνωριστεί η αξία των βιοδεικτών, όμως η έλλειψη πληροφορίας για το μοριακό και γενετικό προφίλ του όγκου, οδηγεί στην επιλογή μη κατάλληλης θεραπείας. Ταυτόχρονα υπάρχει έλλειψη θεσμικού πλαισίου που θα  ρυθμίζει την λειτουργία και την αξιολόγηση των εργαστηρίων, καθώς επίσης και έλλειψη επαρκούς ενημέρωσης και εκπαίδευσης των σχετικών ιατρικών ειδικοτήτων σε όλη τη χώρα, που δημιουργεί ανισότητες στην περίθαλψη στο κέντρο και στην περιφέρεια.

Για τα παραπάνω η ΕΛΛΟΚ προτείνει μαζί με κάθε θεραπεία, να εγκρίνονται και οι βιοδείκτες ανάλογα με το προφίλ του όγκου. Καθώς ο χρόνος είναι θεμελιώδες κεφάλαιο για την πορεία του ασθενή, χρειάζεται ταχεία πρόσβαση των ασθενών σε εξετάσεις και θεραπεία χωρίς καθυστερήσεις, για την αξιοποίηση των δυνατοτήτων της ιατρικής ακριβείας, θεσμική συμμετοχή της ακαδημαϊκής κοινότητας και διαπίστευση των ιδιωτικών και δημόσιων εργαστηρίων.

Από την πλευρά της Ένωσης Ασθενών Ελλάδος, ο πρόεδρος Νίκος Δέδες, υπογράμμισε πως η γλυκόζη είναι ένας βιοδείκτης, που κανείς δεν αμφισβητεί τη χρήση του για το διαβήτη. Αντίστοιχα συνέβη και με τους βιοδείκτες για τον HIV που έδειχναν πώς επηρεάζεται η θεραπεία.

Επεσήμανε έτσι, πως είναι αυτονόητο ότι πρέπει να καλύπτονται οι βιοδείκτες για τον καρκίνο και τόνισε πως η επιτροπή αξιολόγησης φαρμάκων και τεχνολογιών υγείας δεν έχει προχωρήσει ακόμη στην αξιολόγηση τεχνολογιών υγείας, ώστε να αξιολογούνται και οι βιοδείκτες. Όμως σημείωσε πως η χρήση των δεικτών αυτών θα δώσε ξεκάθαρα καλύτερη αποτελεσματικότητα και μεγαλύτερη αποδοτικότητα.