Ο Πούτιν επιμένει στη ρήξη με τη Δύση – και την κατηγορεί ως υπεύθυνη για τον πόλεμο

Με έναν τρόπο ήταν μια αναμενόμενη ομιλία που απλώς αντανακλούσε το γεγονός ότι μετά από έναν χρόνο πολεμικών επιχειρήσεων στο έδαφος της Ουκρανίας, πολεμικών επιχειρήσεων που επί της ουσίας δεν περιλαμβάνουν μόνο τη Ρωσία και την Ουκρανία αλλά και τις χώρες της Δύσης χωρίς την υποστήριξη των οποίων δεν θα ήταν εφικτή η ουκρανική αντίσταση, προφανώς η Δύση και η Ρωσία βρίσκονται σε μία τροχιά ρήξης.

Κατά μία παράξενη ιστορική ειρωνεία, αυτό που δεν συνέβη ούτε επί των ημερών του προηγούμενου Ψυχρού Πολέμου, όταν η Δύση και η ΕΣΣΔ ήταν σε ρητή εχθρότητα, δηλαδή η κατάρρευση των θεσμών γύρω από τον ΟΗΕ που κληρονόμησε η περίοδος αμέσως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, δείχνει τώρα να είναι πιο πιθανό.

Δεν είναι τυχαία η δυσκολία που υπάρχει πια ώστε το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ να λειτουργήσει πλήρως, ούτε βέβαια η δήλωση του Πούτιν ότι η Ρωσία αποχωρεί από τις διαδικασίες γύρω από τη συνθήκη START (αν και όχι την ίδια τη συνθήκη), τη βασική συνθήκη για τον περιορισμό των πυρηνικών όπλων επικυρώνοντας και τυπικά τον ήδη σε εξέλιξη εξοπλιστικό αγώνα δρόμου. Άλλωστε, όπως είπε, από τη στιγμή που το ΝΑΤΟ θέτει ως στόχο τη στρατηγική ήττα της Ρωσίας ποιο το νόημα των επισκέψεων για τον έλεγχο των πυρηνικών οπλοστασίων, ενώ υπογράμμισε ότι πυρηνικά όπλα στραμμένα κατά της Ρωσίας έχουν και η Μεγάλη Βρετανία και η Ρωσία.

Ουσιαστικά, αυτός ήταν και ο κεντρικός τόνος της ομιλίας του Πούτιν, όπως και όλων των τοποθετήσεων του από την αρχή της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης». Το σχήμα αυτό θεωρεί ότι η Δύση έχει μια συνολική εχθρότητα απέναντι στη Ρωσία, συμπεριλαμβανομένου του ρωσικού πολιτισμού και των παραδόσεών του, μια εχθρότητα που αποτυπώνεται και σε στοιχεία όπως η αμφισβήτηση της οικογένειας ή των παραδοσιακών έμφυλων ρόλων. Στο σχήμα του Πούτιν η Ρωσία είχε το δικαίωμα να πάρει την απόφαση, καθώς, όπως ήταν και η καταληκτική φράση του, «η αλήθεια είναι με το μέρος μας».

 «Η Δύση ξεκίνησε τον πόλεμο»

Σε αυτή την ομιλία ο Πούτιν επέλεξε για άλλη μια φορά να επαναλάβει ότι η Δύση ευθύνεται για τον πόλεμο. Αυτό το στήριξε στην εκτίμηση ότι από τα τέλη του 2021 η Ουκρανία προετοιμαζόταν για μια επίθεση στο Ντονμπάς, συγκεντρώνοντας δυνάμεις και οπλισμό και έχοντας σε αυτό το επίπεδο την ενεργό υποστήριξη της Δύσης. Σε αυτό το φόντο παρουσίασε την απόφαση για την εκκίνηση των πολεμικών επιχειρήσεων στις 24 Φεβρουαρίου 2022 ως μια προληπτική αμυντική ενέργεια απέναντι σε αυτή την προετοιμαζόμενη ουκρανική επίθεση, ενώ υπογράμμισε ότι η Ρωσία διεκδικούσε να υπάρξει μια ειρηνική λύση στο πρόβλημα.

Η  τοποθέτηση αυτή αντανακλά την πάγια θέση της ρωσικής διπλωματίας ότι ο πόλεμος θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί εάν είχαν εφαρμοστεί όντως οι συμφωνίες του Μινσκ και είχαν δοθεί στη Ρωσία εγγυήσεις για την ουδετερότητα της Ουκρανία και τη μη ένταξή της στο ΝΑΤΟ.

Με αυτό τον τρόπο προσπαθεί η Ρωσία να απαντήσει σε όσους την κατηγορούν ότι πήρε την απόφαση για έναν επιθετικό πόλεμο, παραβιάζοντας ουσιαστικά το διεθνές δίκαιο.

Η προσπάθεια να παρουσιαστεί μια εικόνα μιας Ρωσίας που δεν κάμπτεται

Ο Πούτιν επέμεινε ιδιαίτερα να δείξει ότι η Ρωσία δεν έχει ουσιαστικά πληγεί από τον πόλεμο, σε πείσμα της ρητορικής στη Δύση ότι ο πόλεμος έχει φέρει τη χώρα σε βαθιά κρίση. Επέμεινε ότι ακόμη και η «κλοπή» των συναλλαγματικών αποθεμάτων της χώρας δεν έχει μπορέσει να κάμψει τη ρωσική οικονομία, όπως φαίνεται στην μικρή τελικά μείωση του ΑΕΠ της Ρωσίας. Ούτε είναι τυχαίο ότι επέμεινε ότι υποχώρηση του ΑΕΠ υπήρξε κυρίως στο δεύτερο τρίμηνο του 2022 ενώ στο τρίτο και τέταρτο υπήρξε ανάπτυξη.

Συνολικά, προσπάθησε να υπογραμμίσει ότι η ρωσική οικονομία πάει καλά, ότι η αγροτική παραγωγή αυξήθηκε, ότι η ζήτηση ενισχύεται και ταυτόχρονα η ρωσική βιομηχανία μπορούσε να καλύψει αυτή την αυξημένη ζήτηση, όπως και ότι οι κυβερνητικές παρεμβάσεις κατάφεραν να σταθεροποιήσουν την οικονομία και να εκκινήσουν μια διαδικασία εκσυγχρονισμού των ρωσικών υποδομών.

Ειδική έμφαση έδωσε στο ότι η Ρωσία δεν χρειάζεται να καταφύγει σε δανεισμό από το εξωτερικό για να χρηματοδοτήσει μια αναπτυξιακή στρατηγική, καθώς τόσο τα δημόσια οικονομικά, όσο και η κατάσταση των τραπεζών εντός Ρωσίας επιτρέπουν επαρκή χρηματοδότηση, την ώρα που ο χαμηλός σχετικά πληθωρισμός επιτρέπει και δάνεια με μικρότερα επιτόκια εντός Ρωσία

Ταυτόχρονα, δεν παρέλειψε να δείξει ότι δεν είναι ο εκπρόσωπος των ολιγαρχών, ασκώντας κριτική στους επιχειρηματίες που έβγαλαν τα κεφάλαιά τους στο εξωτερικό ή που μετέτρεψαν τα κέρδη τους σε ακριβά γιοτ και άλλες δαπάνες πολυτελείας. Σε αυτό το πλαίσιο και επεσήμανε πάλι την ανάγκη για επανεξέταση των άρθρων του ποινικού κώδικα που αφορούν τη διαφθορά. Αυτό συνδυάστηκε με μια πολεμική στο πώς αρχικά η μια ορισμένη εκδοχή επιχειρηματικότητας στράφηκε στη Δύση, συνέβαλε στην ιδιωτικοποίηση του κρατικού πλούτου, και στο φθηνό δανεισμό αντί για την επένδυση στην ίδια τη Ρωσία.

Στο ίδιο φόντο της έμφαση σε μια εσωτερική οικονομική ανασυγκρότηση, ο Πούτιν υπογράμμισε και τον σχεδιασμό για μεγάλους διαμετακομιστικούς διαδρόμους στο εσωτερικό της Ρωσίας για να υπάρξει καλύτερη αξιοποίηση των λιμανιών στη Μαύρη Θάλασσα και την Αζοφική, μια κίνηση που στον ορίζοντά του έχει τη διασύνδεση με τα ανάλογα κινεζικά σχέδια στο πλαίσιο της στρατηγικής «Μία ζώνη, ένας δρόμος».

Βεβαίως, παράλληλα υπογράμμισε και τις αυξήσεις που έχουν υπάρξει στους μισθούς και τις συντάξεις ως ένδειξη του «φιλολαϊκού» προσώπου της κυβέρνησής του

Για να δώσει μια εικόνα σταθερότητας δεν παρέλειψε να υπογραμμίσει και ότι οι εκλογές σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο θα πραγματοποιηθούν  κανονικά μέσα στο 2024 και σύμφωνα με τις προβλέψεις της ρωσικής νομοθεσίας.

Ο συμβολισμός της μερικής αποχώρησης από τη συμφωνία START

Η ανακοίνωση από τον Πούτιν ότι η Ρωσία αποχωρεί εν μέρει από τις διαδικασίες γύρω από τη συμφωνία για τη μείωση των Στρατηγικών Όπλων, τη START. O Πούτιν υπογράμμισε ότι όταν υπογράφτηκε αυτή η συμφωνία η Ρωσία ήταν σε μια διαφορετική κατάσταση και σε μια διαφορετική σχέση με τις ΗΠΑ. Κατηγόρησε μάλιστα τις ΗΠΑ ότι έχουν εγκαταλείψει οι ίδιες τις βασικές αρχές της συμφωνίας START για το αδιαίρετο της ασφάλειας και για την αλλολοσυσχέτιση ανάμεσα σε στρατηγικά και αμυντικά όπλα, από τη στιγμή που εγκατέλειψαν τη Συνθήκη για τους Αντιβαλλιστικούς Πυραύλους.

Με αυτή την έννοια έκανε σαφές ότι θεωρεί πλέον η Ρωσία βρίσκεται σε ανοιχτή αντιπαλότητα με τη Δύση και άρα έχει το δικαίωμα αναπτύξει όλα τα οπλικά συστήματα που θα της επιτρέψουν να υπερασπίσει την ασφάλεια και την ακεραιότητά της.

Άλλωστε, ήδη από πριν από τον πόλεμο η Ρωσία είχε κάνει σαφές ότι εξελίσσει τα οπλικά της συστήματα, με έμφαση στους υπερηχητικούς πυραύλους, ενώ εσχάτως και οι ΗΠΑ εξετάζουν το πώς θα αναβαθμίσουν και το δικό τους πυρηνικό οπλοστάσιο. Ούτως ή άλλως, εδώ και ένα διάστημα η Ρωσία είχε σταματήσει να δέχεται επισκέψεις επιθεωρητών για το πυρηνικό της οπλοστάσιο, επισκέψεις που είναι πλευρά της συμφωνίας START. Και βεβαίως η εντολή για επιθεώρηση της ετοιμότητας του πυρηνικού οπλοστασίου της Ρωσίας, ήταν επίσης ένα σαφές μήνυμα προς τη Δύση.

Το νέο τοπίο παγιώνεται

Είναι σαφές ότι ο Πούτιν σε αυτή την ομιλία θέλησε να μιλήσει σε δύο ακροατήρια. Καταρχάς να μιλήσει στο εσωτερικό της χώρας του και να πείσει ότι τα πράγματα πάνε σε καλύτερη κατεύθυνση, σε μια κοινωνία που ήδη υφίσταται τις επιπτώσεις των πολεμικών επιχειρήσεων έστω και έμμεσα.

Γνωρίζει ότι μπορεί να έχει μια γενική νομιμοποίηση, όμως, υπάρχει και δυσαρέσκεια. Κυρίως προσπάθησε να δείξει ότι έχει ένα όραμα για τη ρωσική οικονομία, με έμφαση στην παραγωγική αυτάρκεια, για την κοινωνική συνοχή, για την παιδεία (καθώς υποσχέθηκε και εκπαιδευτική μεταρρύθμιση), άλλο από την απόπειρα ενσωμάτωσης στη Δύση, ένα όραμα που με μεγαλύτερη ευημερία. Άλλωστε, ακόμη και η έμφαση σε ένα νεοσυντηρητικό κοινωνικό όραμα, σε αυτή την προβολή μιας επιδίωξης συνοχής έναντι της κατά τη γνώμη του «ηθικής κρίσης» της Δύσης απέβλεπε.

Παράλληλα, έδωσε έμφαση, πάλι στο ίδιο πλαίσιο, και στα βήματα ενσωμάτωσης των περιοχών που τώρα συμπεριλήφθηκαν στη Ρωσική επικράτεια. Και βέβαια συνεκτικό στοιχείο της ομιλίας του ότι η Ρωσία κινήθηκε στη βάση πραγματικών απειλών και δεδομένων.

Το άλλο ακροατήριο προφανώς ήταν η Δύση.  Δεν παρέκκλινε από τον γενικό τόνο όλων των δημόσιων τοποθετήσεών του το τελευταίο διάστημα, που είναι ότι η Ρωσία θα συνεχίσει τις επιχειρήσεις μέχρι την επίτευξη των στόχων της και κυρίως επεδίωξε να στείλει το μήνυμα προς τη Δύση να μην προχωρήσει την κλιμάκωση της δικής της εμπλοκής στον πόλεμο, στο βαθμό που η Ρωσία εάν απειληθεί είναι έτοιμη να χρησιμοποιήσει κάθε μέσο, συμπεριλαμβανομένου και του πυρηνικού της οπλοστασίου.

Με έναν τρόπο, αυτό ήταν και μία απεύθυνση στην αμηχανία της Δύσης σε σχέση με το ως το ως πότε θα παραταθεί ο πόλεμος, κάνοντας σαφές ότι το όριο της παράτασης είναι η ανεξέλεγκτη κλιμάκωση.