Ρωσία: Γιατί ο Πούτιν «πάγωσε» τη συνθήκη New START

Κατά την διάρκεια της ετήσιας ομιλίας του, ο Πούτιν μίλησε εφόλης της ύλης αποκαλύπτοντας τις θέσεις του για μία σειρά από φλέγοντα ζητήματα. Μέσα στις ανακοινώσεις του, ο ίδιος ανέφερε ότι «Είμαι αναγκασμένος να ανακοινώσω ότι η Ρωσία αναστέλλει τη συμμετοχή της στη συνθήκη για τα στρατηγικά επιθετικά όπλα» δήλωσε ο Πούτιν, έναν χρόνο μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. 

Με το που έκανε αυτή τη δήλωση τα διεθνή ΜΜΕ θεώρησαν πως η Ρωσία αποσύρεται, καθώς δεν προβλέπεται στην συγκεκριμένη συνθήκη η δυνατότητα των κρατικών οντοτήτων να αναστέλλουν την ιδιότητα του συμβαλλόμενου. Σύμφωνα με το NBC News, την Ρωσία φέρεται να καλύπτει η σύμβαση της Βιέννης, η οποία προβλέπει πως σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όπως ο πόλεμος, μία χώρα μπορεί να αναστείλει την συμμετοχή της σε συνθήκες, όπως η New Start.

Προσπάθεια κατευνασμού των εντάσεων από το Ρωσικό ΥΠΕΞ

Ωστόσο, το υπουργείο Εξωτερικών δήλωσε αργότερα ότι η Μόσχα σκόπευε να συνεχίσει να τηρεί τους περιορισμούς που περιγράφονται στη συνθήκη σχετικά με τον αριθμό των κεφαλών που μπορεί να έχει έτοιμες.

Αυτές οι αποφάσεις ελήφθησαν προκειμένου να «διατηρηθεί επαρκής βαθμός προβλεψιμότητας και σταθερότητας στη σφαίρα των πυρηνικών πυραύλων», ανέφερε το υπουργείο σε ανακοίνωσή του.

Τι είναι η συνθήκη New Start;

Σύμφωνα με την Guardian, η συνθήκη υπεγράφη από τον τότε πρόεδρο των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα και τον Ρώσο ομόλογό του, Ντμίτρι Μεντβέντεφ, το 2010. Η συνθήκη New Start περιορίζει τον αριθμό των στρατηγικών πυρηνικών κεφαλών που μπορούν να αναπτύξουν οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία. Μαζί, οι ΗΠΑ και η Ρωσία κατέχουν το 90% των πυρηνικών όπλων του κόσμου.

Σε αυτό το πλαίσιο, η «ανάπτυξη» σημαίνει έτοιμη για άμεση χρήση, αντί για αποθήκευση. Τα όπλα που φυλάσσονται είναι «μη αναπτυγμένα». Σύμφωνα με έναν επεξηγητή της συνθήκης που συντάχθηκε από το κοινοβούλιο της ΕΕ, «Οι κεφαλές λογίζονται ως αναπτυγμένες εάν φορτωθούν σε έναν πύραυλο που έχει αναπτυχθεί το ίδιο». Ρωσικός πύραυλος Iskander-K που εκτοξεύεται κατά τη διάρκεια εκπαιδευτικής εκτόξευσης ως μέρος της άσκησης Στρατηγικής Δύναμης Αποτροπής Grom-2022 σε απροσδιόριστη τοποθεσία στη Ρωσία.

Σύμφωνα με τη συμφωνία, η Μόσχα και η Ουάσιγκτον δεσμεύονται να αναπτύξουν όχι περισσότερες από 1.550 στρατηγικές πυρηνικές κεφαλές και το πολύ 700 πυραύλους και βομβαρδιστικά μεγάλου βεληνεκούς. Κάθε πλευρά μπορεί να διεξάγει έως και 18 επιθεωρήσεις στρατηγικών πυρηνικών όπλων κάθε χρόνο για να διασφαλίσει ότι η άλλη δεν έχει παραβιάσει τα όρια της συνθήκης. Η συνθήκη τέθηκε σε ισχύ το 2011 και παρατάθηκε το 2021 για πέντε ακόμη χρόνια μετά την ανάληψη των καθηκόντων του Τζο Μπάιντεν.

Οι επιθεωρήσεις βάσει της συμφωνίας τέθηκαν σε αναμονή τον Μάρτιο του 2020 λόγω της πανδημίας του Covid. Οι συνομιλίες μεταξύ Μόσχας και Ουάσιγκτον για την επανέναρξη των επιθεωρήσεων επρόκειτο να πραγματοποιηθούν τον Νοέμβριο του περασμένου έτους στην Αίγυπτο, αλλά η Ρωσία τις ανέβαλε. Καμία πλευρά δεν έχει ορίσει νέα ημερομηνία.

Υπάρχει όρος «αναστολής» στη συνθήκη;

Η απόφαση της Ρωσίας να αναστείλει τη συνθήκη είναι «αμφισβητήσιμης νομιμότητας», δήλωσε σε email η Ρόουζ Γκότεμολερ, πρώην ανώτερος αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ που υπηρέτησε ως επικεφαλής διαπραγματευτρια της New START κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Ομπάμα. «Η συνθήκη δεν περιέχει κανένα δικαίωμα να το κάνει», πρόσθεσε.

Αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι η συμφωνία έχει τελειώσει. Αν και δεν υπάρχει μηχανισμός επιβολής ή νομική διάταξη βάσει της συνθήκης για αναστολή, η Σύμβαση της Βιέννης επιτρέπει στις χώρες να αναστείλουν αυτού του τύπου τις συμφωνίες υπό έκτακτες συνθήκες, τις οποίες η Ρωσία πιθανότατα θα ισχυριζόταν καθώς οι ΗΠΑ βοηθούν και επικοινωνούν τακτικά με την Ουκρανία στον συνεχιζόμενο πόλεμο.

Η αναστολή της συνθήκης από τη Ρωσία και η έλλειψη επιτόπιων επιθεωρήσεων δεν την θέτει ακόμη σε ουσιαστική παραβίαση της συμφωνίας, εφόσον περιορίζει τον αριθμό των κεφαλών της, σύμφωνα με τον Wolfsthal. Εάν η Ρωσία επρόκειτο να αυξηθεί πέρα από αυτό το όριο, οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ θα έπρεπε να ενημερώσουν το Κογκρέσο και πιθανότατα θα ληφθούν αντίμετρα για να διασφαλιστεί ότι οι ΗΠΑ «δεν βρίσκονται σε στρατιωτικό ή στρατηγικό μειονέκτημα», είπε ο Wolfsthal.

Πόσες φορές έχει αναστείλει συνθήκες στο παρελθόν

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Πούτιν αναστέλλει μια συμφωνία εξοπλισμών. Πολλοί πρώην αξιωματούχοι και ειδικοί σε θέματα μη διάδοσης θυμήθηκαν την ανακοίνωση του Πούτιν το 2007 ότι το Κρεμλίνο θα αναστείλει τη Συνθήκη για τις Συμβατικές Ένοπλες Δυνάμεις στην Ευρώπη, η οποία υπογράφηκε τον τελευταίο χρόνο του Ψυχρού Πολέμου.

Οι Ρώσοι τελικά αποχώρησαν από αυτή τη συμφωνία το 2015, ισχυριζόμενοι ότι η επέκταση του ΝΑΤΟ στα κράτη της Βαλτικής και η Σλοβενία υπονόμευσε τους όρους του συμφώνου. «Η Ρωσία έχει απλώς ένα κακό, κακό ιστορικό σε αυτό», είπε ο Χανς Κρίστενσεν, διευθυντής του Έργου Πυρηνικής Πληροφορίας στην Ομοσπονδία Αμερικανών Επιστημόνων.

Η Κρίστενσεν σημείωσε ότι η Συνθήκη για τις πυρηνικές δυνάμεις μέσου βεληνεκούς, μια συμφωνία ορόσημο που υπογράφηκε κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Ρίγκαν, έληξε επίσης το 2019. Ο Τραμπ αποχώρησε από τη συμφωνία αναφέροντας τη ρωσική μη συμμόρφωση ως τον βασικό λόγο για τον τερματισμό της 30ετούς- παλιάς δέσμευσης.