Η επόμενη μέρα για τον Ερντογάν

Τα σενάρια περί αναβολής των εκλογών στην Τουρκία που διακινήθηκαν αμέσως μετά τον μεγάλο σεισμό της 6ης Φεβρουαρίου φαίνεται πως απομακρύνονται. Τις τελευταίες ημέρες όλο και περισσότεροι αξιωματούχοι διαβεβαιώνουν πως η κυβέρνηση Ερντογάν προσανατολίζεται στη διεξαγωγή εκλογών στις 18 Ιουνίου.

Στο πλαίσιο αυτό ανακοινώθηκε προχθές ένα προσωρινό πρόγραμμα στήριξης των μισθών και απαγόρευσης των απολύσεων σε 10 πόλεις προκειμένου να προστατευθούν εργαζόμενοι και επιχειρήσεις από τις οικονομικές επιπτώσεις του φονικού σεισμού που έπληξε το νότιο τμήμα της χώρας. Σύμφωνα με το σχέδιο οικονομικής ανακούφισης της Τουρκίας, οι εργοδότες των οποίων οι χώροι εργασίας υπέστησαν «σοβαρές ή μέτριες ζημιές» λαμβάνουν μισθολογική στήριξη για τους εργαζόμενους των οποίων οι ώρες εργασίας έχουν περικοπεί.

Και οι δύο κινήσεις φάνηκε να αποσκοπούν στον περιορισμό της φυγής από μια περιοχή που φιλοξενεί 13 εκατομμύρια ανθρώπους. «Οι άνθρωποι των οποίων τα σπίτια ή οι επιχειρήσεις έχουν υποστεί ζημιές αναζητούν τώρα θέσεις εργασίας εκτός της περιοχής της καταστροφής» λέει στους «Financial Times» ο οικονομολόγος Ενβέρ Ερκάν. «Είναι επίσης απαραίτητο να δοθούν κίνητρα στις επιχειρήσεις που απασχολούν εργαζόμενους και στις άλλες περιοχές».

Με καταστροφές σε τόσο ευρύ φάσμα, δεν είναι πολλά εκείνα που μπορούν να γίνουν άμεσα. Το συνολικό κόστος ανοικοδόμησης της περιοχής υπολογίζεται ότι θα ξεπεράσει τα 100 δισ. δολάρια και θα μειώσει κατά μία έως δύο ποσοστιαίες μονάδες την ανάπτυξη φέτος.

Ο πρόεδρος Ερντογάν προσπαθεί να διαμορφώσει την επόμενη μέρα, με πολλούς τρόπους – θεμιτούς και αθέμιτους. Κατ’ αρχάς υπόσχεται την οικοδόμηση δεκάδων χιλιάδων κατοικιών στις πληγείσες περιοχές, στο συντομότερο δυνατό διάστημα. Γεγονός που οδηγεί αρχιτέκτονες και μηχανικούς να εκφράζουν φόβους για τον κίνδυνο μιας μελλοντικής νέας καταστροφής αν η κυβέρνηση δεν λάβει σοβαρά υπόψη την ανάγκη ενός αξιόπιστου πολεοδομικού σχεδιασμού και τη μέριμνα για την ασφαλή οικοδόμηση των νέων κτιρίων. «Οταν λένε ότι η ανοικοδόμηση ξεκινά μέσα σε έναν μήνα και ολοκληρώνεται σε έναν χρόνο, χωρίς πολεοδομικό σχεδιασμό, τότε ειλικρινά αυτό σημαίνει ότι δεν έχει γίνει αντιληπτό το μέγεθος της καταστροφής που βιώνουμε» παρατηρεί ο Νουσρέτ Σουνά, αναπληρωτής επικεφαλής του Επιμελητηρίου Πολιτικών Μηχανικών, και συμπληρώνει: «Χρειάζονται μήνες πολεοδομικού σχεδιασμού. Συνιστά σοβαρό λάθος η αμέλεια αυτού του σχεδιασμού από την πλευρά της κυβέρνησης».

Ενα βολικό αφήγημα. Υπάρχουν όμως και άλλοι τρόποι επηρεασμού της κοινής γνώμης από την κυβέρνηση, καθώς οι επερχόμενες εκλογές είναι κρίσιμες για το μέλλον του Ταγίπ Ερντογάν. Σύμφωνα με πληροφορίες του  Nordic Monitor, ο Χακάν Φιντάν, επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών, της γνωστής ΜΙΤ, κινητοποίησε το προσωπικό και τα μέσα της υπηρεσίας προκειμένου να διαμορφώσει το κυρίαρχο αφήγημα γύρω από τον σεισμό.

Βίντεο που έδειχνε τον Ερντογάν να λέει σε ένα θλιμμένο θύμα του σεισμού την περασμένη εβδομάδα ότι ο σεισμός θα μπορούσε να αποδοθεί στη μοίρα και ότι τέτοια πράγματα είναι βέβαιο ότι θα συμβούν έδωσε τον τόνο στην προσπάθεια δημιουργίας αυτού του αφηγήματος. Μέλη του Diyanet, του θρησκευτικού βραχίονα-μαμούθ της κυβέρνησης που απασχολεί περίπου 140.000 άτομα, οι περισσότεροι ιμάμηδες, έσπευσαν στις πληγείσες περιοχές, μαζεύονταν γύρω από τα κατεστραμμένα κτίρια όπου γίνονταν προσπάθειες διάσωσης και έψαλλαν ή φώναζαν ισλαμιστικά συνθήματα. Κι αυτό παρά τις εκκλήσεις των διασωστών που ζητούσαν ησυχία.

Κυβερνητική επιχείρηση. Οπως έγραψε ανεξάρτητη τουρκική ιστοσελίδα, στελέχη του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης στάλθηκαν στην περιοχή του σεισμού με στόχο να ενισχύσουν τα θρησκευτικά μηνύματα στις ομιλίες τους. Στόχος είναι να μετατοπιστεί η ευθύνη από την κυβέρνηση Ερντογάν, όχι μόνο επειδή δεν έλαβε τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία της περιοχής αλλά και γιατί επιδείνωσε τα προβλήματα με τη χορήγηση αδειών σε κτίρια που δεν πληρούσαν τις κατάλληλες προϋποθέσεις.

Αυτή η επιχείρηση είχε και ένα δεύτερο σκέλος, όπως φάνηκε, γράφει η ισπανική εφημερίδα «El Pais». Ο Οζγκούρ Μπουρσαλί, επικεφαλής του εθνικιστικού, φιλορωσικού κόμματος Vatan, ισχυρίστηκε ότι οι ΗΠΑ και άλλες δυτικές χώρες σκόπευαν να εισβάλουν στην Τουρκία με το πρόσχημα της παροχής βοήθειας για τον σεισμό. Οπαδοί του μάλιστα προκάλεσαν επεισόδια στις περιοχές όπου δρούσαν διασωστικές ομάδες από την Αυστρία και τη Γερμανία, με αποτέλεσμα οι ομάδες να αποσυρθούν στα καταλύματά τους, μέχρι να ηρεμήσει η κατάσταση. Οι ισπανικές ομάδες σταμάτησαν τις προσπάθειές τους νωρίτερα από το προγραμματισμένο και οι ισραηλινές ομάδες σταμάτησαν τις εργασίες διάσωσης και αναχώρησαν από την Τουρκία, επικαλούμενες απειλές κατά των μελών τους.

Νέο προσφυγικό κύμα; Λόγω του σεισμού ήρθη η απαγόρευση στους σύρους πρόσφυγες να μετακινούνται από τις περιοχές στις οποίες είχαν τοποθετηθεί. Αλλωστε αρκετοί καταυλισμοί τους επιστρατεύθηκαν για να βρουν καταφύγιο τα εκατομμύρια των Τούρκων που έμειναν χωρίς σπίτι στις πληγείσες περιοχές. Η ένταση μεταξύ τούρκων και προσφύγων που υπέβοσκε ήδη τους τελευταίους μήνες φαίνεται να αυξάνεται, κάνοντας πολύ δύσκολη τη ζωή των Σύρων που δεν μπορούν ούτε να γυρίσουν στην πατρίδα τους που επίσης επλήγη από τους σεισμούς. Ολα αυτά δημιουργούν δικαιολογημένους φόβους για ένα νέο προσφυγικό κύμα προς την Ευρώπη είτε διά ξηράς είτε διά θαλάσσης. Αλλωστε αναλυτές δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο να προσπαθεί ξανά ο Ερντογάν να εργαλειοποιήσει το Μεταναστευτικό ως μοχλό πίεσης προς την Ευρώπη, θέλοντας να εξασφαλίσει μεγαλύτερη βοήθεια ή και συμφωνίες.

Από πού θα έρθει η βοήθεια; Κανείς δεν αμφιβάλλει ότι ο σεισμός θα επηρεάσει σημαντικά την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, γράφει η γαλλική εφημερίδα «Le Monde». Κατ’ αρχάς, η «διπλωματία των σεισμών», δηλαδή η αξιοποίηση της αλληλεγγύης που προσφέρεται για να εξομάλυνση διμερών σχέσεων – αφορά κυρίως την Ελλάδα, την Αρμενία και το Ισραήλ, χώρες που έστειλαν βοήθεια και λόγω του σεισμού υπήρξε κάποια προσέγγιση. Για αλλαγή πολιτικής είναι νωρίς να μιλήσουμε ακόμα. Προς το παρόν, όλα δείχνουν πως θα πέσουν οι τόνοι.

Ο Νταν Σάιμον στους «New York Times» παρατηρεί πως φαινομενικά τουλάχιστον η Δύση έχει μια μεγάλη ευκαιρία να «κερδίσει» ξανά την Τουρκία. Ωστόσο, οι ΗΠΑ και η ΕΕ μπορούν να συμβάλουν στο επίπεδο «συνόδου δωρητών», όπως έχει γίνει σε άλλες παρόμοιες περιπτώσεις στο παρελθόν αλλά όχι με άμεσα δικά τους προγράμματα. Αυτό δημιουργεί περιθώριο για χώρες που θα ήθελαν να επενδύσουν στη διαδικασία ανοικοδόμησης, όπως παραδοσιακοί σύμμαχοι του Ερντογάν σαν το Κατάρ αλλά και τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, χώρες με τις οποίες η προσέγγιση είναι πρόσφατη. Υπάρχει φυσικά και η Κίνα, που έχει και τον δανειακό μηχανισμό να συνεισφέρει. Μέσα σε όλα αυτά η Αγκυρα θα προσπαθήσει, βέβαια, να κρατήσει ισορροπίες. Ομως κανείς δεν αμφιβάλλει ότι στο θέμα της βοήθειας για την ανοικοδόμηση της χώρας θα υπάρξει μεγάλος ανταγωνισμός, που θα επηρεάσει μεταξύ άλλων και τον γεωπολιτικό προσανατολισμό της χώρας.

Eπιστροφή του ΔΝΤ; Μεγάλο ρόλο θα παίξει και η κατάσταση της τουρκικής οικονομίας, η οποία ήδη δεν είναι καλή με τον υψηλότατο πληθωρισμό. Οι προβλέψεις κάνουν λόγο για συρρίκνωση του ΑΕΠ, με τους οικονομολόγους να λένε πως εάν η ανοικοδόμηση προχωρήσει γρήγορα η αναπτυξιακή δυναμική μπορεί να εξισορροπήσει κάπως την κατάσταση. Οι δημόσιες δαπάνες, πάντως, θα πρέπει να αυξηθούν κατά πολύ, γεγονός που θα επηρεάσει τα ελλείμματα και το δημόσιο χρέος. Μήπως, αναρωτιέται ο πολιτικός αναλυτής Εργκίν Ντας, υπάρχει περίπτωση να διαμορφωθούν συνθήκες που θα φέρουν και πάλι το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στην Τουρκία; «Δεν μπορεί να μη δούμε την ιστορική ειρωνεία», προσθέτει, «που κρύβεται από πίσω. Αρκεί να θυμηθούν ότι ο Ταγίπ Ερντογάν υπερηφανευόταν ότι ήταν ο πολιτικός που έδιωξε το ΔΝΤ από τη χώρα».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ «ΤΑ ΝΕΑ»