Βενιαμίν Φραγκλίνος: Τα «κούλουμα» που έφεραν το… αλεξικέραυνο

Εφευρέτης, δημοσιογράφος, διπλωμάτης, τυπογράφος και δημόσιο πρόσωπο. O λόγος για τον Βενιαμίν Φραγκλίνο, ο οποίος θεωρείται ένας από τους πατέρες του Αμερικανικού έθνους και η πιο πολυτάλαντη προσωπικότητα της αμερικανικής ιστορίας.

Μεταξύ άλλων είναι γνωστός για τα διάσημα αποφθέγματα όπως: «ο χρόνος είναι χρήμα» και «σ’ αυτήν τη ζωή τίποτε δεν είναι σίγουρο, εκτός από τον θάνατο και τους φόρους».

Με την ιδιότητα του επιστήμονα, αποτέλεσε σημαντική φιγούρα του Διαφωτισμού και της ιστορίας της φυσικής, κυρίως για τις θεωρίες του αναφορικά με τον ηλεκτρισμό, με μία ανακάλυψή του να έχει «άρωμα» Καθαράς Δευτέρας.

Το πρόσωπο του Βενιαμίν Φραγκλίνου βρίσκεται στο χαρτονόμισμα των 100 δολαρίων

Η ιστορία του

Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος γεννήθηκε στη Βοστώνη. Ήταν το 15ο από τα 17 παιδιά του Γιοσάια Φραγκλίνου, παρασκευαστή κεριών και σαπουνιών. Ήταν ο νεότερος γιος της οικογένειας και μάλλον ο πιο αγαπημένος. Τον ελεύθερο του χρόνο ο μικρός Φραγκλίνος τον αφιέρωνε στη μελέτη επιστημονικών και άλλων βιβλίων και στη συγγραφή σατιρικών δοκιμίων και ποιημάτων, παρά την άποψη του πατέρα του ότι «οι ποιητές ήταν πάντα ζητιάνοι».

Οι γονείς του επιθυμούσαν ο μικρός Βενιαμίν να γίνει κληρικός, όμως από πολύ νωρίς αυτός διάλεξε διαφορετικό δρόμο: Στην ηλικία των 12 ετών έγινε βοηθός στο τυπογραφείο του αδερφού του Τζέιμς. Τρία χρόνια αργότερα, ο Τζέιμς ίδρυσε τη «New England Courant», την πρώτη ανεξάρτητη εφημερίδα των αποικιών. Στον Βενιαμίν δεν επιτράπηκε να γράψει στην εφημερίδα.

Έτσι, αυτός χρησιμοποιώντας το ψευδώνυμο «Mrs. Silence Dogood» άρχισε να στέλνει γράμματα στην εφημερίδα του αδερφού του, τα οποία δημοσιεύονταν για αρκετό καιρό χωρίς να καταλάβει κανείς τον πραγματικό τους συγγραφέα Μάλιστα το περιεχόμενό τους ήταν τέτοιο, ώστε προκάλεσαν συζήτηση στην πόλη της Βοστώνης.

Το 1723, σε ηλικία 17 ετών, ο Βενιαμίν Φραγκλίνος άφησε τη γενέτειρά του και πήγε στη Φιλαδέλφεια της Πενσιλβάνια. Αρχικά δούλεψε σε διάφορα τυπογραφεία της πόλης. Κάποια στιγμή ήρθε σε επαφή με τον Γουίλιαμ Κιθ, κυβερνήτη της πολιτείας της Πενσυλβάνια, ο οποίος έπεισε τον Φραγκλίνο να ταξιδέψει στο Λονδίνο για να αναζητήσει τυπογραφικό εξοπλισμό και για να βελτιώσει την τέχνη του, με την υπόσχεση ότι θα τον εφοδιάσει με τις κατάλληλες συστατικές επιστολές. Ο Κιθ όμως δεν κράτησε την υπόσχεσή του, οπότε ο 18άχρονος Βενιαμίν βρέθηκε στο Λονδίνο χωρίς να γνωρίζει κανέναν. Βρήκε πάλι δουλειά σε τυπογραφείο και, το σημαντικότερο, ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με την ευρωπαϊκή επιστημονική και φιλοσοφική σκέψη.

Πέντε χρόνια αργότερα ο Φραγκλίνος επέστρεψε στη Φιλαδέλφεια και κατάφερε να γίνει ανεξάρτητος εκδότης. Κατάφερε μάλιστα να πείσει τους κυβερνήτες της Φιλαδέλφεια να του αναθέσουν το σχεδιασμό και την εκτύπωση χαρτονομισμάτων. Το 1730 ίδρυσε την «Εφημερίδα της Πενσυλβάνια» («Pennsylvania Gazette»), η οποία σύντομα έγινε η πλέον έγκριτη εφημερίδα της Αμερικής. Το Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς ο Φραγκλίνος παντρεύτηκε τη Ντέμπορα Ράιντ.

Λίγα χρόνια αργότερα ο Φραγκλίνος κυκλοφόρησε ένα κείμενο με τίτλο «Προτάσεις για την Εκπαίδευση των Νέων στη Φιλαδέλφεια», το οποίο οδήγησε στην ίδρυση του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια. Η επίσημη ημερομηνία ίδρυσης του Πανεπιστημίου τοποθετείται σήμερα στο 1740, γεγονός που το καθιστά το 4ο αρχαιότερο πανεπιστήμιο στις ΗΠΑ (μαζί με το Πρίνστον).

Για 25 χρόνια, από το 1732 μέχρι το 1757, ο Φραγκλίνος εξέδιδε το «Αλμανάκ του Φτωχού Ρίτσαρντ», ένα ημερολόγιο με επιστημονικές γνώσεις σε εκλαϊκευμένη μορφή και συμβουλές για την προσωπική επιτυχία του καθενός με γνώμονα τα χρηστά ήθη. Στο Αλμανάκ αυτό ο Φραγκλίνος έγραφε με το ψευδώνυμο «Ρίτσαρντ Σώντερς». Η επιτυχία του Αλμανάκ ήταν μεγάλη. Είναι ενδεικτικό ότι η περιληπτική του έκδοση «Ο δρόμος προς την ευημερία» μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες.

Εφευρέσεις

Εφηύρε το αλεξικέραυνο αφού διαπίστωσε την ηλεκτρική φύση του κεραυνού. Πρότεινε την κατασκευή πυκνωτή πολλαπλών πλακών. Ανακάλυψε την πρώτη θερμάστρα που λειτουργούσε με μεταφορά αέρα. Εφηύρε τους διεστιακούς φακούς. Δεν κατοχύρωσε καμία από τις εφευρέσεις του, γιατί θεωρούσε ότι ανήκουν στο λαό.

Ο ίδιος εργάστηκε πάνω στον ηλεκτρισμό και πρότεινε την ιδέα του αρνητικού και θετικού ηλεκτρικού φορτίου. Εργάστηκε πάνω στη μετεωρολογία, εξηγώντας τη δημιουργία των καταιγίδων.

Ο χαρταετός

Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος πραγματοποίησε το διάσημο πείραμα με τον χαρταετό το καλοκαίρι του 1752. Ο Αμερικανός υποστήριζε ότι ο ηλεκτρισμός στην ατμόσφαιρα συγκεντρωνόταν στα σύννεφα και συγκεκριμένα ψηλότερα στην επιφάνειά τους συγκεντρώνονταν θετικά φορτία ενώ χαμηλότερα αρνητικά φορτισμένα φορτία. Όταν, κατά τη διάρκεια μιας καταιγίδας, συγκρούονταν δύο σύννεφα, αυτά αποφορτίζονταν υπό τη μορφή κεραυνού και παράλληλα αρνητικά ηλεκτρικά φορτία υπήρχαν «αόρατα» στην ατμόσφαιρα. Ο Φραγκλίνος, λοιπόν, προσπάθησε να αποδείξει την ορθότητα των υποθέσεών του πετώντας έναν χαρταετό κατά τη διάρκεια μιας καταιγίδας.

Μια μέρα με καταιγίδα ανέβασε τον χαρταετό ψηλά, το σκοινί ήταν βρεγμένο και επειδή ήξερε πόσο επικίνδυνο ήταν το εγχείρημά του, κρατούσε την άκρη με μια στεγνή μεταξωτή κορδέλα. Στο σκοινί είχε δέσει ένα κλειδί, το οποίο συγκέντρωνε τα ηλεκτρικά φορτία της ατμόσφαιρας και αγγίζοντάς το ηλεκτριζόταν.

Όπως έγινε γνωστό, με το πείραμά του ο Φραγκλίνος απέδειξε ότι υπάρχουν ηλεκτρικά φορτία στην ατμόσφαιρα κατά τη διάρκεια μιας καταιγίδας. Έτσι, εάν τοποθετηθεί μια μεταλλική ράβδος στην κορυφή ενός κτιρίου και συνδεθεί με ένα αγώγιμο σώμα με τη γη, οι κεραυνοί θα μπορούσαν να γειωθούν και να μειωθεί σημαντικά ο κίνδυνος εκδήλωσης πυρκαγιάς στο κτίριο εξαιτίας του κεραυνού. Ο κίνδυνος αυτός ήταν αρκετά σημαντικός σε μια εποχή κατά την οποία τα περισσότερα κτίρια ήταν κατασκευασμένα από ξύλο και πολλές στέγες από άχυρο.

Πολιτική

Αξίζει να σημειωθεί πως ο Φραγκλίνος διετέλεσε μέλος της Επιτροπής που συνέταξε τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ. Συνολικά, η συμβολή του Φραγκλίνου στην ανεξαρτησία των Ηνωμένων Πολιτειών είναι μεγάλη. Είναι χαρακτηριστικό ότι, από τους λεγόμενους «πατέρες» του αμερικανικού έθνους, είναι ο μόνος του οποίου η υπογραφή υπάρχει και στα τέσσερα έγγραφα που σφράγισαν τη μετατροπή των τότε βρετανικών αποικιών σε νεοσύστατο κράτος: στη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας (Declaration of Independence), στη Συνθήκη με τους Γάλλους, στην Ειρηνευτική Συνθήκη με τους Άγγλους και στο πρώτο Σύνταγμα των ΗΠΑ.

Πηγή: ΟΤ