Μαντάμ Ορτάνς: Η ζωή της από Γαλλία στην Κρήτη και στις σελίδες του Καζαντζάκη

Η Αδελίνα Γκιτάρ γεννήθηκε το 1863 στη Γαλλία, χωρίς να έχει γίνει σαφής ο ακριβής τόπος. Το Παρίσι, η Τουλόν και η Μασσαλία είναι οι τρεις πόλεις που διεκδίκησαν την καταγωγή της.

Μια όμορφη και λεπτεπίλεπτη κοπέλα, που στα 16 χρόνια της ξεκίνησε να τραγουδά και να χορεύει αλλά και να ασχολείται με την πορνεία. Χορεύτρια του καν καν, οι άνδρες ενθουσιάζονταν με το νάζι και το μπρίο της, ενώ πέρασε και από το διάσημο καμπαρέ Μουλεν Ρουζ, στο πλευρό διάσημων και πλούσιων πελατών.

Πώς απέκτησε το ψευδώνυμο «Μαντάμ Ορτάνς» (στα γαλλικά σημαίνει ορτανσία), δεν διευκρινίστηκε ποτέ. Ωστόσο κάποιοι είπαν ότι την «βάφτισε» ένας Γάλλος ναύαρχος.

Το ταξίδι στην Ελλάδα και η εγκατάσταση στην Κρήτη

Αν και έγινε γνωστή σ’ όλη την Ελλάδα το 1964 από την ταινία Ζορμπά του Κακογιάννη, στην Κρήτη η Ορτάνς ήταν γνωστή από τα τέλη του 19ου αιώνα. Βρέθηκε στη μεγαλόνησο αρχές του αιώνα μαζί με άλλα κορίτσια από την ευρώπη που είχαν έρθει με σκοπό να εξυπηρετούν τους ναύτες του νησιού.

Στις 10 Μαρτίου 1905, με αρχηγό τον Ελευθέριο Βενιζέλο ξεκίνησε η επανάσταση στο χωριό Θέρισο Χανίων. Αιτία ήταν η πολιτική του Ύπατου Αρμοστή, Πρίγκηπα Γεωργίου και αίτημα η ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Η Μαντάμ Ορτάνς έφυγε τότε από τα Χανιά. Δεν κατάφερε να στεριώσει ούτε στο Ηράκλειο, ούτε στη Σητεία, ούτε στον Άγιο Νικόλαο. Και ακολουθεί η μόνιμη εγκατάσταση στην Ιεράπετρα.

Οι έρωτες και το πείσμα στις δυσκολίες

Ένα όμορφο κορίτσι που το ερωτεύτηκαν πολλοί άνδρες. Από την περιπλάνησή παντρεύτηκε τον Νικόλαο Χανιωτάκη, με τον οποίο στις αρχές του 1910 εγκαταστάθηκαν μόνιμα στην Ιεράπετρα. Ο γάμος δεν διήρκεσε πολύ, αφού εκείνος δεν άργησε να την εγκαταλείψει. Εκείνη δεν το έβαλε κάτω. Άνοιξε ένα εστιατόριο και αργότερα λειτούργησε ένα ξενοδοχείο. το οποίο ονόμασε «Η Γαλλία». Μόνη πλέον προσπάθησε να κάνει μια νέα αρχή. Και τα κατάφερε. Ο λαός της Ιεράπετρας την αγάπησε, τη θαύμασε, τη θυμόταν χρόνια μετά με νοσταλγία. Λέγεται πως έκανε πολλές φιλανθρωπίες, βοηθώντας από το υστέρημά της ανθρώπους που είχαν δυσκολίες.

Οι αντιδράσεις για την παρουσία της στο νησί

 «Λαμβάνω την τιμήν ν’ αναφέρω υμίν, εις συνέχειαν της υπ’αριθμ. 3459 ε. ε. αναφοράς μου, ότι αι ενταύθα διαμένουσαι Ιταλίδες αοιδοί, μετά του Νικολάου Χανιωτάκι και της συζύγου αυτού Ορτάνς Αδελίνα, Γαλλίδος, εξακολουθούν να διατηρώσι δήθεν καφενείον, όπερ ουδέν άλλο είναι ή χαμαιτυπείον, κατόπιν δε των εν αυτώ διαπραττομένων οργίων, έπαυσε λειτουργούν το ενταύθα χαμαιτυπείον, των γυναικών απελθουσών. Εις σχετικάς δε παρατηρήσεις υπό της Χωροφυλακής εδήλωσαν ότι ως ξέναι υπήκοοι, ουδένα σεβασμόν ή ευπείθειαν εις τους τους εγχωρίους Νόμους οφείλουσι. Τούτου ένεκα και επειδή τοιαύται παρεκτροπαί εις κέντρα οία και το του Αγίου Νικολάου, γίνονται αισθηταί, ποιούσι δε την χειρίστην εντύπωσιν εις τους εντίμους κατοίκους, καθό προσβάλουσαι την δημοσίαν ηθικήν, δια ταύτα παρακαλώ υμάς, όπως ευαρεστούμενοι, ενεργήσετε τα δέοντα, όπου δει και ούτω διαταχθή το κλείσιμον του εν λόγω καφενείου ει δυνατόν δε και η απέλασις των εν λόγω γυναικών».

Η ίδια για την αγάπη της για την Κρήτη

Η ίδια η Ορτάνς έγραψε σε μια φίλη της για την Ιεράπετρα: «Είναι ένα φανταστικό μέρος, ανάμεσα ακριβώς από Ευρώπη και Αφρική. Δεν έχει την αφόρητη ζέστη της Αφρικής αλλά και δεν ξέρει τι θα πει κρύο. Ποτέ δεν έχει χιονίσει, παλτό δε φοράει σχεδόν κανένας, σπάνια στα σπίτια ανάβουν μαγκάλια…Ο Νικόλας σηκώνεται πρώτος από τα χαράματα, μπαίνει στη βάρκα του και ανοίγεται στο πέλαγος για ψάρεμα…Τώρα πια είμαι σίγουρη για την αγάπη του…Τώρα πια κάνω για πρώτη φορά κάτι στη ζωή μου που μου δίνει ξεχωριστή χαρά: ασχολούμαι με το νοικοκυριό».

Η ταινία και η λογοτεχνία

Στη λογοτεχνία εκτός από τον «Βίο και Πολιτεία» του Αλέξη Ζορμπά με την υπογραφή του Νίκου Καζαντζάκη, αναφέρεται και σε άλλα έργα, όπως στο Χρονικό μια Πολιτείας, όπου εμφανίζεται ως Φατμέ. Στην κινηματογραφική μεταφορά του Ζορμπά, η οποία έγινε το 1964 από τον Μιχάλη Κακογιάννη, με πρωταγωνιστές τον Άντονι Κουίν και την Άλεν Μπειτς, το ρόλο της έπαιξε  η Λίλα Κεντρόβα. Μια ερμηνεία που της χάρισε το Όσκαρ του Β’ Γυναικείου Ρόλου.

Στην ταινία έπαιζαν ακόμη: Άλαν Μπέιτς, Ειρήνη Παππά, Σωτήρης Μουστάκας, Άννα Κυριακού, Ελένη Ανουσάκη, Γιώργος Βογιατζής, Τάκης  Εμμανουήλ και Γιώργος Φούντας.

Η ταινία επίσης κέρδισε το Όσκαρ καλλιτεχνικής ταινίας για ασπρόμαυρη ταινία, στον Βασίλη Φωτόπουλο και το Όσκαρ φωτογραφίας για ασπρόμαυρη ταινία, στον Γουόλτερ Λασάλι.
Φυσικά δεν ξεχνάμε και τη μαγική μουσική του Μίκη Θεοδωράκη με το διαχρονικό «Συρτάκι».

Η Μαντάμ Ορτάνς πέθανε στην Ιεράπετρα, στις 2 Μαΐου 1938, σε ηλικία 75 ετών.