Μετά τον Πούτιν, τι;

Πολλά σενάρια τελευταία βλέπουν το φως της δημοσιότητας, σε δυτικά κυρίως έντυπα, για το ενδεχόμενο διαδοχής του Βλαδίμηρου Πούτιν στην ηγεσία της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Σχεδόν όλες οι εκδοχές εξετάζονται με επίκεντρο βέβαια την ενδεχόμενη ρωσική αποτυχία στην Ουκρανία. Στις εναλλακτικές εξελίξεις διαβλέπουν ένα εσωτερικό πραξικόπημα, μια αιματηρή ανατροπή ή και μια έκρηξη ενός εμφύλιου πολέμου. Μέσα σε όλα αυτά διακρίνει κανείς την επιλογή διαδόχων και το πώς η Δύση θα μπορούσε να αντιδράσει.

Ολα όμως αυτά τα σενάρια μου φαίνονται πολύ ρηχά, δίχως πραγματική γνώση της εσωτερικής δυναμικής της ρωσικής πολιτικής σκηνής. Διαβάζω αίφνης στο «Foreign Affairs» («Putin’s Last Stand», τ. Ιανουαρίου – Φεβρουαρίου 2023) το παιδαριώδες ενδεχόμενο να διαδεχθεί τον Πούτιν ένας εκ των Γεβγένι Πριγκόζιν, ιδρυτή του περίφημου παραστρατιωτικού οργανισμού Wagner Group, και Ράμζαν Γκαντίροφ, ηγέτη της Τσετσενίας. Αυτοί όμως δεν παίζουν κανέναν απολύτως ρόλο στις ηγετικές διεργασίες της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Αν εξετάσει κανείς ρεαλιστικά τα συμβαίνοντα στο Κρεμλίνο, δεν μπορεί να παραβλέψει τον ρόλο ορισμένων προσωπικοτήτων. Που όχι μόνο σήμερα έχουν ρόλους κλειδιά στα συμβαίνοντα, αλλά ελέγχοντας διάφορες καταστάσεις θα παίξουν σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις εάν ο Πούτιν αποφασίσει ή υποχρεωθεί να εγκαταλείψει την εξουσία.

Κυρίαρχο πρόσωπο, με άκρες σε όλα τα δίκτυα γύρω από την εξουσία (FSB, σιλοβίκι, ολιγάρχες, ενέργεια κ.ά.), είναι δίχως αμφιβολία ο επικεφαλής της Rosneft και απόλυτα έμπιστος του Πούτιν, Ιγκορ Σέτσιν. Αν και δεν έχει δείξει τάσεις φλερτ με την εξουσία, δεν μπορεί να αγνοηθεί η παρουσία του, η επιρροή του και οι ισχυρές σε όλα τα επίπεδα διασυνδέσεις του. Ενα άλλο εξαιρετικά σημαντικό πρόσωπο είναι ο πρ. πρωθυπουργός επί Γέλτσιν (ο νεότερος στην ιστορία της Ρωσίας) και κάποτε κεντρικό πρόσωπο (με τον Ανατόλι Τσουμπάις και τον Μπόρις Νέμτσοφ) της φιλελεύθερης ανανέωσης της χώρας Σεργκέι Κιριγένκο. Εχοντας επιλεγεί από τον ίδιο τον Πούτιν σαν ξεχωριστός άνθρωπος από το πολιτικό προσωπικό της χώρας, είχε υπηρετήσει για χρόνια ως επικεφαλής του πανίσχυρου οργανισμού ατομικής ενέργειας της χώρας (Rosatom). Από το 2019 έχει αναλάβει με σημαντικές εξουσίες αντιπρόεδρος της πανίσχυρης προεδρικής διοίκησης. Που στο όνομα του ίδιου του προέδρου λειτουργεί σαν σκιά της κυβερνητικής μηχανής, με εμπλοκή σε κάθε κρίσιμη πολιτική απόφαση. Στα πλαίσια του ρωσικού πολιτικού συστήματος είναι γνωστό πως η προεδρική διοίκηση αποτελεί την de facto κυβέρνηση της χώρας, με κυριαρχική εξουσία σε νευραλγικούς τομείς της κρατικής μηχανής (power industries, εθνική  ασφάλεια, ένοπλες δυνάμεις, εξωτερική πολιτική, υπουργείο εσωτερικών, τρομοκρατία κ.ά.).

Ο Κιριγένκο, διατηρώντας πάντα χαμηλό προφίλ και αποφεύγοντας τις σημαντικές συγκρούσεις, έχει ανεβεί ψηλά στην ιεραρχία και έχει αυξήσει σημαντικά την επιρροή του. Ανάμεσα στα πλεονεκτήματά του είναι και η καταγωγή του από την Αμπχαζία, επαρχία της Γεωργίας, ενώ επιλέγοντας το επώνυμο της μητέρας του για δικό του ηχεί σαν να έχει ρίζες και από την Ουκρανία! Σημαντική επίσης είναι η θετική του εικόνα στη Δύση, όπου θεωρείται ένας αξιόπιστος συνομιλητής με σημαντική βαρύτητα. Είναι επίσης ο άνθρωπος που συνέλαβε την ιδέα και έκανε πράξη, μέσω της Rosatom, τη βόρεια θαλάσσια οδό. Με την κατασκευή γιγαντιαίων παγοθραυστικών (έχει σπουδάσει και ναυπηγός στο Νίζνιι Νόβγκοροντ, πρώην Γκόρκι, πάνω στον Βόλγα) έχει μετατρέψει τον βόρειο παγωμένο ωκεανό και τη θάλασσα της Μπαρέντης σε σημαντικό αναπτυξιακό εργαλείο της Ρωσίας, όπως και την Αρκτική σε κρίσιμο οικονομικό παράγοντα. Εχει κάνει και σημαντικά βήματα για το κλίμα, δίνοντας έμφαση, μέσω της Rosatom, στην παραγωγή μεγάλων ανεμογεννητριών, ώστε να υπάρξει σημαντική συμβολή του ανέμου στην εξασφάλιση ηλεκτρισμού για τη χώρα.

Αν τελικά ο Πούτιν αποφασίσει οργανωμένα να αποσυρθεί, χωρίς να προκληθεί αναστάτωση, εκτιμώ πως η διαδοχή θα παιχθεί ανάμεσα στους κύριους σημερινούς παράγοντες της εξουσίας.

Από τις εκδόσεις Αρμός κυκλοφορεί το τελευταίο βιβλίο του Ανδρέα Ανδριανόπουλου «Από την ένταση στον πόλεμο: τα «πώς» και τα «γιατί» της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία», 2022