Η κόπωση είναι οι άλλοι

Το μήνυμα που ανέβασε στο Facebook αρχές Φεβρουαρίου ο δανός υπουργός Αμυνας, Γιάκομπ Ελεμαν-Γιένσεν, δεν προκάλεσε τόσο θόρυβο όσο οι ανακοινώσεις των πρωθυπουργών της Νέας Ζηλανδίας και της Σκωτίας. Τζασίντα Αρντερν και Νίκολα Στέρτζον παραιτήθηκαν του αξιώματός τους με λιγότερο από έναν μήνα απόσταση. «Ξέρω τι απαιτεί αυτή η δουλειά. Και ξέρω ότι δεν έχω πια αρκετή ενέργεια στο ντεπόζιτο. Είναι τόσο απλό», εξήγησε η 42χρονη Αρντερν, στις 19 Ιανουαρίου, από το Ουέλινγκτον. Σχεδόν σαν ηχώ, η 52χρονη Στέρζον δήλωσε στις 15 Φεβρουαρίου από το Εδιμβούργο ότι «θα μπορούσα να συνεχίσω μερικούς μήνες, έξι μήνες, ίσως έναν χρόνο, αλλά με τον καιρό, θα είχα λιγότερη ενέργεια να προσφέρω σε αυτή τη δουλειά». «Είμαι άνθρωπος», θέλησε να επισημάνει η πρώτη. «Πέρα από πολιτικός, είμαι άνθρωπος», σημείωσε και η δεύτερη.

Ο 49χρονος Ελεμαν-Γιένσεν βρισκόταν στο πόστο του μόλις από τις 15 Δεκεμβρίου του 2022, και δεν αποχωρεί παρά προσωρινά. Φαίνεται όμως να τον χτύπησε το ίδιο κακό. Στο μήνυμά του, τόνισε πως «δεν μπορώ να είμαι ταυτόχρονα πατέρας, υπουργός Αμυνας και πρόεδρος του κόμματος αν η υγεία μου δεν είναι καλή». Δεν αποκάλυψε το πρόβλημά του, η εξουθένωση τον οδήγησε όμως στις αρχές της χρονιάς στο νοσοκομείο για εξετάσεις. Προσπάθησε να επιστρέψει στη δουλειά του, πριν καταλάβει ότι δεν ήταν έτοιμος: «Ημουν εντατικά απασχολημένος για καιρό», εξήγησε. «Τώρα, το σώμα μου μού στέλνει το μήνυμα πως είναι καιρός να κάνω ένα διάλειμμα, αν δεν θέλω να πάνε άσχημα τα πράγματα».

Στη Δανία, η ανακοίνωση αυτή αιφνιδίασε τους πάντες. Ο Γιάκομπ Ελεμαν-Γιένσεν είχε εκλεγεί επικεφαλής του Φιλελεύθερου Κόμματος της χώρας τον Σεπτέμβριο του 2019 – και είχε μόλις φτάσει στο ζενίθ της καριέρας του. Οχι βέβαια στην κεφαλή της κυβέρνησης, όπως ήλπιζε πριν από τις κοινοβουλευτικές εκλογές του περασμένου Νοεμβρίου, αλλά στην κεφαλή του υπουργείου Αμυνας, εν μέσω πολέμου στην Ουκρανία κι ενώ η Δανία αποφάσισε να αυξήσει τις στρατιωτικές της δαπάνες από 1,4% του ΑΕΠ σήμερα στο 2% έως το 2030.

Με το που υποχώρησε το πρώτο σοκ, ξεκίνησε στη Δανία μία μεγάλη συζήτηση για αυτή την επιδημία που μοιάζει να έχει πλήξει το Ανάκτορο Κρίστιανμποργκ, ή Borgen, όπως είναι ανεπίσημα γνωστό, την έδρα της κεντρικής εξουσίας στην Κοπεγχάγη. Γιατί αυτό το «burn-out» δεν είναι μεμονωμένη περίπτωση. Ο σοσιαλδημοκράτης Χένρικ Νταμ Κρίστενσεν, πρόεδρος του Κοινοβουλίου από τις 21 Ιουνίου του 2019 μέχρι την 1η Νοεμβρίου του 2022, είχε ήδη χτυπήσει προειδοποιητικό καμπανάκι: «Στη διάρκεια της θητείας μου (…), ο αριθμός των βουλευτών που παίρνουν άδεια ασθενείας λόγω του στρες έσπασε κάθε ρεκόρ», είχε σημειώσει μετά λύπης του αποχωρώντας. Είχε καλέσει μάλιστα τον διάδοχό του, τον φιλελεύθερο Σόρεν Γκάντε, να καταστήσει την υγεία των βουλευτών προτεραιότητα. Ενα 40% των δανών βουλευτών είχαν ομολογήσει το 2021 στον ιστότοπο A4 Aktuelt ότι υποφέρουν από στρες – με σοβαρές, για κάποιους, συνέπειες.

Τον Απρίλιο του 2021, ενώ συμμετείχε σε τηλεοπτική εκπομπή, η συντηρητική βουλευτής Μπριγκίτε Κλίντσκοφ Γιέρκελ είχε κυριευτεί από ιλίγγους. Τρεις ημέρες αργότερα, τα συμπτώματά της είχαν επανέλθει. Στο νοσοκομείο, οι γιατροί ανακάλυψαν ότι είχε υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο. Ο λόγος: το στρες. Τον Μάρτιο του 2022, ο Γιάκομπ Μαρκ, συνάδελφός της από το Σοσιαλιστικό Λαϊκό Κόμμα, συνειδητοποίησε πως δεν έβλεπε πια σχεδόν τίποτα. Μία απώλεια όρασης που επίσης προκλήθηκε από στρες. Στην εργασιακή εξουθένωση αποδόθηκαν και οι κρίσεις άγχους που εμφάνιζε ο επικεφαλής της Φιλελεύθερης Συμμαχίας, Αλεξ Βάνοσπλαχ: «Μπορούσα να συμμετέχω σε συσκέψεις και να έχω κενά μνήμης – σαν να είχα μόλις φτάσει και να μην είχα ιδέα για το τι έκανα εκεί (…) Είχα ένα είδος ομίχλης μέσα στο κεφάλι μου», είχε εξομολογηθεί στην εφημερίδα «Berlingske» τον Δεκέμβριο του 2019. Η κατάθλιψη έκανε τον βουλευτή του Λαϊκού Κόμματος Αλεξ Αχρεντσεν να πάρει άδεια ασθενείας για 10 μήνες το 2021. Το ίδιο είχε αναγκαστεί να κάνει και η σοσιαλφιλελεύθερη Ιντα Αουκεν το 2019. Ολοι έχουν πια μιλήσει σχετικά, σπάζοντας το ταμπού γύρω από το burn-out στην πολιτική. Και όλων οι ιστορίες παρουσιάζουν κοινά σημεία: αρχικά, αρνούνταν να δουν τα συμπτώματα, κατόπιν, επέμεναν να συνεχίσουν σαν να μη συνέβαινε τίποτα και τελικά, κατέρρεαν. «Ως πολιτικοί, είμαστε παθιασμένοι με τη δουλειά μας, και υπάρχουν πάντα τόσα να κάνεις», εξηγούσε προ ημερών η Μπριγκίτε Κλίντσκοφ Γιέρκελ.

Μερικά επεισόδια της (εξαιρετικής) σειράς «Borgen» να έχει δει κανείς, καταλαβαίνει πόσο διαφορετική είναι η πολιτική κουλτούρα στη Δανία – ένας άλλος κόσμος, όπου η διακομματική συνεργασία είναι ο απόλυτος κανόνας. Οι πολιτικοί παραμένουν άνθρωποι, ωστόσο, και εκεί, και εδώ. Είτε δεν υπάρχουν λοιπόν μεταξύ των ελλήνων πολιτικών «άνθρωποι αποφασισμένοι να δαπανήσουν όλη τους την ενέργεια για το καλό των άλλων, ιδεαλιστές που έχουν υψηλά πρότυπα και εξίσου υψηλές προσδοκίες» – οι κατεξοχήν επιρρεπείς στο burn-out, την επονομαζόμενη «αρρώστια των υπεραφοσιωμένων» -, ή είναι ένα από τα πολλά ταμπού που μένει ακόμα να σπάσουμε σε αυτή τη βαθιά συντηρητική, πάντα υποταγμένη στο φαίνεσθαι χώρα.